Jökull - 01.12.1992, Page 57

af steingervingum plantna, einkum frá Brjánslæk, en
þar er ekki tekið fram neitt ákveðið um aldur þeirra.
Jóhannes mun hafa átt stóra ritgerð um surtarbrandinn
í smíðum 1961, er hann lést.
M. Schwarzbach, prófessor í Köln, hóf rannsókn-
ir á steingervingum á Islandi með ferð hingað 1954.
Fyrsta grein hans um þær (Schwarzbach 1955) er að
mestu yfirlit yfir fyrri niðurstöður annarra og veður-
farssögu landsins; þar telur höfundur svo mikla óvissu
ríkjandi almennt í aldursákvörðunum plöntuleifa, að
aðeins megi segja að elstu steingervingar á landinu til-
heyri „álterem Tertiár“, þ.e. tímanum frá eósen til og
með míósen.
I kverinu Geologenfahrten in Island segir þó
Schwarzbach (1956a, 1964) í kafla um Brjánslæk:
„Die Schichten werden heute ins Alttertiár gestellt...“
og nefnir töluna 50 milljón ár, en þá var Tertiertíma-
bilið talið hafa hafist fyrir um 60 milljón árum. I
grein hans (1956b) um steingervinga við Hreðavatn
er kafli éftir H.D. Pflug, þar sem frjókorn frá Hreð-
avatni „sicherlich ins Alttertiár gehören“. Pflug hafði
þá þegar skrifað eftirtektarverðar ritgerðir um smáflóru
Tertíer-bfúnkolamyndana í Evrópu, og hlutu menn að
taka mark á skoðunum hans. Pflug (1956) ritar grein
um frjókorn og gró frá Tröllatungu þar sem hann tel-
ur Tröllatungulögin vera yngri en Svalbarða, en samt
mjög svipuð og því eósen að aldri.
Þessar rannsóknir og athuganir á smásæju efni frá
Botni í Súgandafirði, Tindum á Skarðsströnd, og Húsa-
víkurkleif voru svo teknar saman í viðamiklu yfirliti
Pflugs (1959) og allt sagt vera „Tief-alttertiár“. Frá
Gerpi hafði hann einnig aflað sér frjókorna, sem að
vísu voru fullfá og of mikið koluð til öruggrar grein-
ingar, en virtust síst yngri en hin. Aætlaði hann fyrir
þau aldurinn „höchste Kreide bis tiefes Tertiár“. Þessi
hái aldur Gerpis gat samrýmst þeirri skoðun sumra
(sjá t.d. Tómas Tryggvason 1957) að Austfirðir og
Suðausturland væru eldri en Vestfirðir, svo sem vegna
þess að fyrmefndu landshlutarnir eru meira ummynd-
aðir og rofnir, og þar er jarðhiti útkulnaður.
Minna var tekið eftir niðurstöðum Meyer og Pirrit
(1957) frá Glasgow: Pirrit hafði náð í surtarbrandssýni
* Tungufelli á Eskifjarðarheiði í hrakningaferð 1952,
og greindi Meyer í því frjókom og kísilþörunga. Töld-
ust honum þau benda til plíósen aldurs. Sömuleiðis
Mynd 8. Frjókomfrá Tröllatungu. Úr Manum (1962,
Plate XX, stækkun um 1000-föld). — Microscope
photographs of Icelandic pollen grains,from Manum
(1962).
greindi Schultz (1967) frjókom úr Glerárdal og taldi
þau vera frá plíósen. Hafa þeir verið á réttara róli en
Pflug og Jóhannes Askelsson.
Manum (1962) rannsakaði ítarlega mikið af kola-
sýnum frá Svalbarða, Vestur-Grænlandi og Ellesmere-
eyju, og frjógreindi um leið nokkur ný sýni frá Brjáns-
læk og Tröllatungu (8. mynd). Manum (bls. 114) telur
íslensku sýnin líklegayngri en hin, en þau voru of fá til
þess að hann væri viss í sinni sök. Honum virtist sem
Pflug hafi í ýmsum tilfellum talið til upprunalegs útlits
íslensku frjókomannaatriði, sem í raun stafi af saman-
bögglun þeirra í jarðlaginu eða skemmdum af völdum
örvera. Það sem Pflug greindi sem „altertúmliche...
Normapolles“ telur Manum til dæmis vera illa varð-
veitt frjókom skyld birki (betuloid).
I bókarkafla um fornveðurfar við N-Atlantshaf
leiðir Schwarzbach (1963) hjá sér að nefna ákveðinn
aldur fyrir elstu íslensku flóruna, en nefnir að frjókom
séu heppilegri til aldursgreininga en stærri plöntuhlut-
ar. í sömu bók (svo og í grein það ár - sjá enskt ágrip
hennar) tekur Trausti Einarsson (1963a,b) skorinort
upp ályktun Pflugs (1959), þótt Trausti hafi rétt áður
(1962, bls. 173-176) sjálfur bent á ósamræmið milli
niðurstaðna Pflugs og Meyers og Pirrit á Austurlandi,
JÖKULL,No. 42, 1992 55