Jökull - 01.12.1992, Blaðsíða 98

við mikinn vatnagný og sjá brátt geipilegan vatnsflaum
æða suður Mýrdalssand. Mun Víkurbúum strax hafa
orðið ljóst, hvað væri á seyði. Var því gengið í að bjarga
undan sjó öllum þeim vörum, sem fluttar höfðu verið
niðurað flæðarmáli. Tókst það giftusamlega. Síðan var
flutningabátum frá Vestmannaeyjum veifað frá, enda
voru flóðbylgjur, sem mynduðust við jökulhlaupið svo
stórar að ekki sá á möstur bátanna þegar þeir sigu
niður í öldulægðirnar. Engin fjarskiptatækni var þekkt
á þessum árum og því varð að notast við merkjamál
þegar höfð voru samskipti við bátana og ekki gaf út í
þá. Var þeim yfirmönnum þakkað að ekki urðu slys á
mönnum eða tjón á eignum.
Jökulhlaupið æddi niður sandinn og bar með sér
mikið af stórum jökum, allt á hæð við fjögurra hæða
hús. Sumir þeirra bárust á sjó út en aðrir sátu fastir
á sandinum, allt að tveim árum. Mynduðust þá sand-
bleytupollar umhverfis jakana, sem gátu orðið hættu-
legir. Auk þess barst með flóðinu óhemja jarðefna
og vikursands, sem myndaði um fjögurra km langan
tanga út á fertugt dýpi. Varð þetta nokkrum erlendum
togurum að fjörtjóni. Þessi tangi, sem hlotið hefur
nafnið Kötlutangi, myndaðist í hlé við Hjörleifshöfða.
Er þessi vikursandur á sífelldri hreyfingu með stórum
hluta suðurstrandarinnar enn þann dag í dag.
Eftir því sem ég man best var lygnt veður fram und-
ir kvöld, þó mun gossúlan hafa hallast til norðausturs.
Þegar fram undir kvöldið kemur fór að skyggja og um
kvöldmatarleytið er orðið svo dimmt að ekki sér handa
skil, nema þegar eldingamar leiftruðu í gosmekkinum.
Þeim fylgdu mjög háværar þrumur, sem bergmáluðu
með ofsakrafti milli fjallanna, svo segja mátti að sama
þruman bergmálaði hvað eftir annað. Leifturrákirnar
smugu um gosmökkinn í ótal, leiftrandi krókaleið-
um og lýstu upp biksvart umhverfið. Þrumumar og
eldingarnar trylltu skepnurnar, hross ærðust og sauð-
fé tók jarmandi á rás. Ogjömingur var að vera úti,
þar eð öskurykið sótti í augu, andfæri og innan undir
föt, hvar sem smuga var og olli óþægindum á húð og
ertingu. Flestir bæir sem ekki höfðu lokaða brunna,
lentu í vandræðum, vatnið varð ónothæft. Þegar fram
á kvöldið kom breyttist vindstaðan, mökkinn lagði í
aðra átt og hægt og bítandi rofaði svo til að grisjaði
í birtuna, svo menn sáu til vega og komust þá leiða
sinna, skepnurnar róuðust en sættu sig þó engan veg-
inn við ástandið. Mér var sérstaklega minnistætt, þeg-
ar birtan var að ná yfirtökunum, að á vissu birtustigi
fannst mér eins og komið hafði föl á jörðina. Þeg-
ar betur birti var aðeins kolsvart vikurlagið yfir allt.
Dagsbirtan mun hafa brotist þarna niður um rifur eða
þynnri lög í gosmekki og þá myndaðist þessi villibirta.
Daginn eftir lá nokkra cm gjóskulag yfir öllu og olli
mönnum og skepnum miklu tjóni, óþægindum og van-
líðan. Samt mun þetta hafa verið miklu alvarlegra í
Skaftártungunni og á Ut-Síðunni.
Eins og ævinlega vandist mannskepnan nábýlinu
við Kötlu, menn vissu af henni og virtu, löguðu störf
sín að duttlungum hennar og skapgöllum en eru þó
alltaf viðbúnir.
96 JÖKULL, No. 42, 1992