Jökull - 01.12.1992, Síða 106

Næst síðasti kafli bókarinnar er um samskipti mis-
munandi menningarhópa. Sjónarhomið er félags-
fræðilegt, fremur en mannfræðilegteins og í fyrri kafla
um eðli menningar. Mörg dæmi eru nefnd eftir því
sem tilefni gefst. Þessi kafli er holl lesning þar sem
samskipti milli ólíkra menningarhópa eru meiri nú en
áður.
Síðasti kaflinn er um skipulag í Danmörku. Þama
er rakin þróun skipulagslöggjafar og er umfjöllunin
oft afar nákvæm. Greint er frá rétti almennra borgara
til þess að hafa áhrif á skipulag bæja en hins veg-
ar gagnrýnt að almenningur hafi ekkert að segja um
umfangsmiklar skipulagstillögur eins og stóru brúar-
byggingamar yfir dönsku sundin.
Bókin er í heild falleg og aðlaðandi. Mikið er
um skýringamyndir, ljósmyndir og töflur, oftast í lit.
Myndir og töflur eru fléttaðar inn í textann þar sem
við á og hvergi koma fyrir síður án myndefnis. Flest-
ar skýringamyndanna eru góðar, læsilegar og segja
samtímis mikið s.s. "bananakortið" (bls. 219), sem
sýnir kjarna- og jaðarsvæði Evrópu. Sumar myndir
eru óþarflega flóknar, svo sem mynd um markaðskerfi
EB varðandi kaup og sölu á landbúnaðarvörum (bls.
203). Að mínu mati er gengið fulllangt fram í því að
nýta möguleika tækninnar við uppsetningu. Textinn
er afmarkaður með ramma og það á einnig við um
kaflaheiti og sömuleiðis um myndir, töflur og skýring-
ar. Þessi innrömmun er algjör óþarfi, frekar til lýta
og stundum ruglandi. I lok bókarinnar eru heimildir
skráðar eftir köflum og aftast er svo atriðaorðaskrá.
Landafræðinni eru gerð skil á um 300 bls. Það er
alltaf matsatriði hvernig efni er raðað upp, ekki síst
þegar um svo fjölbreytt svið er að ræða. Galli er að
markmið bókarinnar eru ekki skýrt skilgreind í inn-
gangskafla, en höfundar hafa greinilega ætlað að hrífa
lesandann rakleitt inn í þetta spennandi fag með dæmi
sínu frá Filippseyjum um samspil náttúru og samfé-
lags. Það tekst. Þá er eðlilegt að hafa kafla um sögu
landafræðinnarfremst. Kaflarnir um eðlisræna landa-
fræði eru oft á tíðum fullnákvæmir. I þeim er mikið af
upplýsingum sem hægt er að nýta, t.d. í verkefnavinnu.
Kostur þessara kafla er að gagnkvæm tengsl manns og
náttúru skipa verulegan sess í umfjölluninni. Þá er
mikill kostur að raunveruleg dæmi víða að úr heimin-
um eru dregin fram, sem gerir það að verkum að text-
inn verður líflegur. Það er dálítið furðulegt að sérstakir
kaflar séu alfarið um Danmörku án þess að þeir teng-
ist sambærilegri umfjöllun um heiminn. Það á t.d.
við um landmótun frá lokum tertíertíma, í sérstökum
kafla um Danmörku. Kaflamir um mannvistarlanda-
fræðina eru skemmtilegir aflestrar en uppröðun á efni
hefði getað verið betri. Að mínu mati hefði kaflinn
um lýðfræði mátt vera fremstur kaflanna um mann-
vistarlandafræði og síðan kaflinn um menningar- og
félagstengsl. I þessum köflum sakna ég umfjöllun-
ar um trúarbrögð og tungumál. Kaflinn um danskt
atvinnulíf kemur á milli þeirra, nánast eins og skratt-
inn úr sauðarleggnum. Þá er sérkennilegt að kaflinn
um bæi og borgir skuli koma á undan kaflanum um
ríkar og fátækar þjóðir. Bæjakaflinn hefði átt heima
síðar í bókinni. I köflunum um mannvistarlandafræði
kemur fram mikil gagnrýni á vestræn ríki fyrir ofríki
og virðingarleysi við framandi menningu og umhverfi.
Þá eru vestræn ríki einnig gagnrýnd fyrir pólitíska og
efnahagslega stjórnun og þátt þeirra í auðlindaþurrð
í þróunarlöndum. Dæmi frá ýmsum svæðum glæða
bókina lífi og gera umfjöllunina raunverulegri. Höf-
undarnir eru margir og er þar kannski að leita skýringa
á ósamræmi í efnistökum mismunandi kafla.
Það er ánægjulegt að sjá bók um landafræði fyr-
ir framhaldsskólanema skrifaða af Norðurlandabúum.
Sjónarhornið er því tekið frá Evrópu og gjaman horft
á heiminn þaðan en jafnframt er litið á ástand mála í
heiminum frá sjónarhóli minnihlutahópa og fjarlægra
menningarsamfélaga.
Eins og sagt er aftan á bókarkápu er bókin m.a. ætl-
uð framhaldsskólanemum. Það hvarflaði að mér hvort
bókin væri ekki fullítarleg fyrir framhaldsskólanema.
Textinn er þó oftast það lipur og lifandi að lesturinn
verður auðveldur. Það fer vart hjá því að maður horfi
með öfundaraugum til danskra stúdentsefna sem hafa
aðgang að svo skemmtilegri bók á eigin tungu, ekki
síst þegar maður hugsar til þeirrar bókaþurrðar sem er
í landafræði á nánast öllum skólastigum hér á landi.
Það væri tvímælalaust lyftistöng fyrir landafræðina að
eiga hliðstæðabók á íslensku sniðna að okkar þörfum.
Guðrún Gísladóttir, Háskóla Islands.
104 JÖKULL, No. 42, 1992