Jökull - 01.12.1993, Side 87

VORFERÐ JÖRFI
Arleg rannsóknaferð félagsins var farin til Grímsvatna
dagana 13.-21. júní. Þátttakendur voru 26. Ferðanefnd,
undir formennsku Astvalds Guðmundssonar sá að mestu um
undirbúning ferðarinnar. Fararstjóri var Helgi Bjömsson
en Þóra Karlsdóttir og Ingibjörg Amadóttir höfðu stjóm á
matseld. Landsvirkjun lagði að vanda til snjóbfl og bfl-
stjóra, en einnig landmælingamann. Norræna Eldfjallastöð-
in lánaði GPS-landmælingatæki til leiðangursins. Félagar
bflanefndarformanns fluttu fólk til og frá jökli. Arangur af
rannsóknum var góður, félagsandinn ágætur og veður mis-
jafnt; hressilega hvasst í þijá daga og einn daginn ekkert
unnið úti, en margir stórsigrar unnir í bridge. Unnið var að
eftirtöldum verkefnum:
1. Hæð vatnsborðs Grímsvatna var mæld í vök undir Vest-
ari Svíahnúk. Hinn 17. júní 1992 mældist hún 1389
m y.s., sem er um 60 m lægra en í fyrra. I hlaupinu
haustið 1991 féll vatnsborðið um nálægt 80 m og hafði
því risið um 20 m frá því hlaupi lauk 30. október.
2. Landmælt var 10 km langt snið norðaustur úr Vötnun-
um til þess að fá mat á ísskrið inn að þeim. Hæð og
hreyfing ísstíflunnar austan við þau var einnig mæld.
3. Vetrarafkoma var mæld á miðri íshellunni og reyndist
5.12 m (af snjó), sem er nærri meðallagi.
4. Unnið var að umfangsmiklum mælingum á staðsetn-
ingu mælistika á vestanverðum Vatnajökli með ná-
kvæmum GPS-tækjum til þess að finna hæð og hreyf-
ingu jökulsins. Hér er um að ræða gerbreytingu á
landmælingum á jöklum, þar sem unnt er að vinna þær
nær hvemig sem viðrar.
5. Samhliða GPS-landmælingum voru gerðar þyngdar-
mælingar til þess að kannajarðlög undir vestanverðum
Vatnajökli.
6. Mæld var nákvæmlega staðsetning fastpunkta á
Hamrinum og Grímsfjalli (Saltaranum) með GPS-
landmælingatækjum í þeim tilgangi að fylgjast með
hreyfingum jarðskorpu vegna landreks og eldvirkni.
Eru þetta fyrstu mælingar í þeim tilgangi inni á jöklin-
um.
7. Unnið var að íssjármælingum til þess að kanna hvar
íshellan á Grímsvötnum fer á flot.
8. Borið var á báða skálana, þeir þrifnir og unnið að við-
haldi. Fjarlægðar voru tómar tunnur og annað msl af
Grímsfjalli og flutt til bygða.
9. Gufubað var sett upp við Saltarann og við borholu
austan við nýja skálann.
MÆLINGAR Á JÖKULSPORÐUM OG FRAMHLAUP
JÖKLA.
Mælingar á stöðu jökulsporða vom með svipuðu sniði
og áður undir stjóm Odds Sigurðssonar. Framhlaup Skeið-
aráijökuls stóð fram á árið 1992 og um sumarið var mikill
gangurí jöklinummilli Þórðarhymu og Háubungu. Snemma
árs varð vart við framhlaup í Þjórsárjökli, um 200-300 m,
og einnig í sunnanverðum Köldukvíslarjökli, en snemma um
haustið hljóp Múlajökull.
RANNSÓKNASTÖÐIN Á GRÍMSFJALLI.
Sendingar gagna frá gagnasöfnunarstöð á Grímsfjalli
gengu vel fram á haust en einhver bilun varð í stöðinni þegar
mjög djúp lægð fór yfir landið 23. nóvember s.l., svo að frá
þeim tíma vantar gögn.
KÖNNUNÁ AFKOMU OG HREYFINGU Á VATNAJÖKLI.
Síðastliðið sumar unnu jöklafélagar á Raunvísindastofn-
un og Landsvirkjun að mælingum á afkomu og hreyfingu á
Síðujökli, Tungnaáijökli, Köldukvíslaijökli og Dyngjujökli,
auk Grímsvatnasvæðisins. Afkoma var mæld með borunum
og hreyfing með GPS-tækjum. Af niðurstöðum má nefna
að vestan í Háubungu, í 1600 m hæð, jafngilti afkoma í lok
jökulárs 5700 mm af vatni, en 3500 mm í 1950 m hæð á
Bárðarbungu. Hér var um að ræða heildarúrkomu á árinu
vegna þess að ekkert leysingarvatn náði að renna frá jöklin-
um, heldur sat öll úrkoman eftir á honum. Frost var enn í
botni holunnar á Bárðarbungu í lok sumars! í Grímsvötnum
var afkoman 2100 mm en í vorferð Jöklarannsóknafélagsins
í júní var vertarsnjórinn 2800 mm. Niðurstöður mælinga á
hreyfingu voru einnig mjög athyglisverðar. Undanfarin ár
hafa jöklamir ekki hreyfst nægilega hratt til þess að bera fram
afkomu sem á þá hefur safnast. Því hafa þeir orðið stöðugt
brattari og stefnt í framhlaup. Sumarið 1992 hafði hreyfing
Tungnaárjökuls og Síðujökuls hins vegar aukist verulega og
á næstu mánuðum mun fylgst náið með því hvort framhlaup
er að hefjast. Sporður Tungnaárjökuls var um haustið enn
flatur og ekki farinn að skríða fram, en stóð þó um 30 m
framar en haustið 1991.
AFKOMA HOFSJÖKULS.
Samkvæmt mælingum félaga á Orkustofnun jafngilti
jákvæð afkoma Hofsjökuls í lok jökulárs s.l. haust því að
bæsthefði einn metri af vatni að jafnaði ofan á allan jökulinn.
Efst á Hofsjökli urðu eftir 10 m þykkar snjófymingar og
hafði leysingarvatn aðeins náð að hripa niður á 8 metra dýpi.
Þarmældist því öll ársúrkoman, 5500 mm (frá 11.09. 1991
til 21.09. 1992).
JÖKULL, No. 43, 1993 85