Jökull

Tölublað

Jökull - 01.12.1993, Blaðsíða 51

Jökull - 01.12.1993, Blaðsíða 51
Mynd 4. Mælingar á segul- misvísun 1750-1810. Töl- um í Reykjavík er sleppt. í horni kortsins er mynd af R Löwenörn úr bókinni "Den danske Spetat", 2. bindi 1935. — Magnetic decl- ination measurements 1750- 1810. Inset: P. Löwenörn Íega að miða við stefnu til sólarinnar á því augnabliki þegar hún komi upp eða gangi til viðar, sé ekki heppi- leg á mjög norðlægum breiddargráðum vegna áhrifa ljósbrots við sjóndeildarhringinn. Breytti hann mæli- aðferðinni til að minnka skekkjur af völdum þessa. I enn einni grein ræðir Löwenörn (1803) af mikilli skarpskyggni um hugsanlegar orsakir jarðsegulsviðs- ins sjálfs. Segulhallanál og áttaviti til misvísunarmælinga voru með í leiðangri J.T. Stanleys til íslands 1789 en mælingarnar misheppnuðust eða glötuðust að mestu. I dagbók úr leiðangrinum (West 1976, bls. 78) er reikn- að með að misvísunin sé 3-3.5 "points", þ.e. 34 - 39°, suðaustur af Vestmannaeyjum. Sveinn Pálsson get- ur tveggja mælinga sinna á misvísun með vasaáttavita uppi á fjöllum 1792, en varla eru þær öruggar. Eflaust hafa fleiri ferðalangar haft með sér áttavita á íslands- ferðum á átjándu öld, og gæti verið fróðlegt að leita uppi frásagnir þar að lútandi, en ekki verður það reynt að sinni. Á árunum 1801 -19 voru hér norskir landmælinga- menn, sem ásamt öðrum störfum sínum var ætlað að mæla misvísun áttavita. Haraldur Sigurðsson (1978) nefnir mælingar í Flatey og Súgandisey á Breiðafirði 1806 og á Akureyri 1808. Sjómælingar voru síðan gerðar 1820-21, og nefna Löwenörn (1821,1822) og Haraldur Sigurðsson nokkrar tölur um misvísunina þá, en óljóst er þó hversu nákvæmar þær stefnumælingar voru. Löwenörn lætur þess einnig getið hér að áttaviti sé sérstaklega óstöðugur nálægt segulpólum jarðar; þetta er rétt athugað og stafar m.a. af því að láréttur þáttur megin-segulsviðsins er þar lítill svo að truflan- ir af völdum bergs verða meira áberandi en nálægt miðbaug. Á 4. mynd eru sýndar mælingar Löwenörns og þær aðrar sem nefndar hafa verið frá árunum í kringum 1800. Þær gefa nokkuð dreifð gildi, enda áætlaði Bug- ge (1793) um þetta leyti að einstakar misvísunarmæl- ingar á skipsfjöl"...., endog med de bedste Compasser, ere usikkre og vaklende paa 3 a 5 Grader nær". Auk skráðra segulmælinga frá þessum tíma, má nota það að hraun segulmagnast í stefnu ríkjandi jarðsviðs við kólnun eins og nefnt var hér að ofan. Mæld hef- ur verið segulstefnan í Skaftáreldahrauninu frá 1783 (Haraldur Auðunsson, pers. uppl. 1990). Sýni voru tekin við Tungufljót, Eldvatn og Hverfisfljót af þrem mismunandi leiðöngrum. Að meðaltali hefur misvís- unin í hrauninu gildið 35°, en óvissa (staðalfrávik) í því gildi gæti þó náð allt að 15°. JÖKULL,No. 43, 1993 49
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað: 1. tölublað (01.12.1993)
https://timarit.is/issue/387311

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

1. tölublað (01.12.1993)

Aðgerðir: