Jökull

Ataaseq assigiiaat ilaat

Jökull - 01.12.1993, Qupperneq 51

Jökull - 01.12.1993, Qupperneq 51
Mynd 4. Mælingar á segul- misvísun 1750-1810. Töl- um í Reykjavík er sleppt. í horni kortsins er mynd af R Löwenörn úr bókinni "Den danske Spetat", 2. bindi 1935. — Magnetic decl- ination measurements 1750- 1810. Inset: P. Löwenörn Íega að miða við stefnu til sólarinnar á því augnabliki þegar hún komi upp eða gangi til viðar, sé ekki heppi- leg á mjög norðlægum breiddargráðum vegna áhrifa ljósbrots við sjóndeildarhringinn. Breytti hann mæli- aðferðinni til að minnka skekkjur af völdum þessa. I enn einni grein ræðir Löwenörn (1803) af mikilli skarpskyggni um hugsanlegar orsakir jarðsegulsviðs- ins sjálfs. Segulhallanál og áttaviti til misvísunarmælinga voru með í leiðangri J.T. Stanleys til íslands 1789 en mælingarnar misheppnuðust eða glötuðust að mestu. I dagbók úr leiðangrinum (West 1976, bls. 78) er reikn- að með að misvísunin sé 3-3.5 "points", þ.e. 34 - 39°, suðaustur af Vestmannaeyjum. Sveinn Pálsson get- ur tveggja mælinga sinna á misvísun með vasaáttavita uppi á fjöllum 1792, en varla eru þær öruggar. Eflaust hafa fleiri ferðalangar haft með sér áttavita á íslands- ferðum á átjándu öld, og gæti verið fróðlegt að leita uppi frásagnir þar að lútandi, en ekki verður það reynt að sinni. Á árunum 1801 -19 voru hér norskir landmælinga- menn, sem ásamt öðrum störfum sínum var ætlað að mæla misvísun áttavita. Haraldur Sigurðsson (1978) nefnir mælingar í Flatey og Súgandisey á Breiðafirði 1806 og á Akureyri 1808. Sjómælingar voru síðan gerðar 1820-21, og nefna Löwenörn (1821,1822) og Haraldur Sigurðsson nokkrar tölur um misvísunina þá, en óljóst er þó hversu nákvæmar þær stefnumælingar voru. Löwenörn lætur þess einnig getið hér að áttaviti sé sérstaklega óstöðugur nálægt segulpólum jarðar; þetta er rétt athugað og stafar m.a. af því að láréttur þáttur megin-segulsviðsins er þar lítill svo að truflan- ir af völdum bergs verða meira áberandi en nálægt miðbaug. Á 4. mynd eru sýndar mælingar Löwenörns og þær aðrar sem nefndar hafa verið frá árunum í kringum 1800. Þær gefa nokkuð dreifð gildi, enda áætlaði Bug- ge (1793) um þetta leyti að einstakar misvísunarmæl- ingar á skipsfjöl"...., endog med de bedste Compasser, ere usikkre og vaklende paa 3 a 5 Grader nær". Auk skráðra segulmælinga frá þessum tíma, má nota það að hraun segulmagnast í stefnu ríkjandi jarðsviðs við kólnun eins og nefnt var hér að ofan. Mæld hef- ur verið segulstefnan í Skaftáreldahrauninu frá 1783 (Haraldur Auðunsson, pers. uppl. 1990). Sýni voru tekin við Tungufljót, Eldvatn og Hverfisfljót af þrem mismunandi leiðöngrum. Að meðaltali hefur misvís- unin í hrauninu gildið 35°, en óvissa (staðalfrávik) í því gildi gæti þó náð allt að 15°. JÖKULL,No. 43, 1993 49
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92

x

Jökull

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.12.1993)
https://timarit.is/issue/387311

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.12.1993)

Iliuutsit: