Jökull

Útgáva

Jökull - 01.12.1993, Síða 51

Jökull - 01.12.1993, Síða 51
Mynd 4. Mælingar á segul- misvísun 1750-1810. Töl- um í Reykjavík er sleppt. í horni kortsins er mynd af R Löwenörn úr bókinni "Den danske Spetat", 2. bindi 1935. — Magnetic decl- ination measurements 1750- 1810. Inset: P. Löwenörn Íega að miða við stefnu til sólarinnar á því augnabliki þegar hún komi upp eða gangi til viðar, sé ekki heppi- leg á mjög norðlægum breiddargráðum vegna áhrifa ljósbrots við sjóndeildarhringinn. Breytti hann mæli- aðferðinni til að minnka skekkjur af völdum þessa. I enn einni grein ræðir Löwenörn (1803) af mikilli skarpskyggni um hugsanlegar orsakir jarðsegulsviðs- ins sjálfs. Segulhallanál og áttaviti til misvísunarmælinga voru með í leiðangri J.T. Stanleys til íslands 1789 en mælingarnar misheppnuðust eða glötuðust að mestu. I dagbók úr leiðangrinum (West 1976, bls. 78) er reikn- að með að misvísunin sé 3-3.5 "points", þ.e. 34 - 39°, suðaustur af Vestmannaeyjum. Sveinn Pálsson get- ur tveggja mælinga sinna á misvísun með vasaáttavita uppi á fjöllum 1792, en varla eru þær öruggar. Eflaust hafa fleiri ferðalangar haft með sér áttavita á íslands- ferðum á átjándu öld, og gæti verið fróðlegt að leita uppi frásagnir þar að lútandi, en ekki verður það reynt að sinni. Á árunum 1801 -19 voru hér norskir landmælinga- menn, sem ásamt öðrum störfum sínum var ætlað að mæla misvísun áttavita. Haraldur Sigurðsson (1978) nefnir mælingar í Flatey og Súgandisey á Breiðafirði 1806 og á Akureyri 1808. Sjómælingar voru síðan gerðar 1820-21, og nefna Löwenörn (1821,1822) og Haraldur Sigurðsson nokkrar tölur um misvísunina þá, en óljóst er þó hversu nákvæmar þær stefnumælingar voru. Löwenörn lætur þess einnig getið hér að áttaviti sé sérstaklega óstöðugur nálægt segulpólum jarðar; þetta er rétt athugað og stafar m.a. af því að láréttur þáttur megin-segulsviðsins er þar lítill svo að truflan- ir af völdum bergs verða meira áberandi en nálægt miðbaug. Á 4. mynd eru sýndar mælingar Löwenörns og þær aðrar sem nefndar hafa verið frá árunum í kringum 1800. Þær gefa nokkuð dreifð gildi, enda áætlaði Bug- ge (1793) um þetta leyti að einstakar misvísunarmæl- ingar á skipsfjöl"...., endog med de bedste Compasser, ere usikkre og vaklende paa 3 a 5 Grader nær". Auk skráðra segulmælinga frá þessum tíma, má nota það að hraun segulmagnast í stefnu ríkjandi jarðsviðs við kólnun eins og nefnt var hér að ofan. Mæld hef- ur verið segulstefnan í Skaftáreldahrauninu frá 1783 (Haraldur Auðunsson, pers. uppl. 1990). Sýni voru tekin við Tungufljót, Eldvatn og Hverfisfljót af þrem mismunandi leiðöngrum. Að meðaltali hefur misvís- unin í hrauninu gildið 35°, en óvissa (staðalfrávik) í því gildi gæti þó náð allt að 15°. JÖKULL,No. 43, 1993 49
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92

x

Jökull

Qulequttap nassuiaataa:
Ársrit Jöklarannsóknarfélags Íslands og Jarðfræðafélags Íslands
Saqqummersitap suussusaa:
Katersaatit:
Gegnir:
ISSN:
0449-0576
Oqaatsit:
Ukioqatigiiaat:
72
Assigiiaat ilaat:
73
Aviisini allaaserineqarsimasut nalunaarsornikut:
Saqqummersinneqarpoq:
1951-Massakkut
Iserfigineqarsinnaavoq piffissaq una tikillugu:
2023
Saqqummerfia:
Redaktør:
Jón Eyþórsson (1952-1967)
Sigurður Þórarinsson (1957-1982)
Guðmundur Pálmason (1965-1976)
Sveinbjörn Björnsson (1967-1976)
Helgi Björnsson (1983-1985)
Leó Kristjánsson (1983-1985)
Ólafur G. Flóvenz (1986-1987)
Tómas Jóhannesson (1988-1989)
Helgi Björnsson (1990-1993)
Leó Kristjánsson (1990-1993)
Áslaug Geirsdóttir (1994-2007)
Tómas Jóhannesson (1998-1998)
Bryndís Brandsdóttir (1998-2007)
Halldór Gíslason (2002-2003)
Snævarr Guðmundsson (2006-2007)
Freysteinn Sigmundsson (2008-2008)
Leifur A. Símonarson (2008-2008)
Olgeir Sigmarsson (2008-2008)
Ívar Örn Benediktsson (2012-2012)
Helgi Björnsson (2012-2012)
Guðrún Larsen (2012-2012)
Olgeir Sigmarsson (2012-2012)
Bryndís Brandsdóttir (2013-2016)
Snævarr Guðmundsson (2013-2016)
Þorsteinn Þorsteinsson (2013-2016)
Oqaaseq paasinnissutissaq:
Allaaserineqarnera:
Reykjavík Jöklarannsóknafélag Íslands Jarðfræðafélag Íslands 1951-.

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.12.1993)
https://timarit.is/issue/387311

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.12.1993)

Gongd: