Tölvumál - 01.11.2009, Side 35

T Ö L V U M Á L | 3 5
allar laga-, tækni- og viðskiptalegar hindranir á notkun eða dreifingu.
Almenna reglan ætti að vera sú að gögn í eigu opinberra aðila séu opin
nema aðrir hagsmunir, einkum persónuverndarsjónarmið, gefi ástæðu til
annars. Styðja má við þessa reglu með ýmsum rökum.
Í fyrsta lagi var þessum gögnum safnað fyrir almannafé. Við, skattgreiðendur,
höfum með öðrum orðum þegar keypt vöruna og eigum rétt á að fá hana
afhenta. Ef söfnun viðkomandi gagna er ábatasöm starfsemi í sjálfu sér
ættu það að vera einkafyrirtæki, ekki hið opinbera, sem stendur fyrir söfnun
þeirra.
Í öðru lagi veita gögnin okkur innsýn í starfsemi þessara stofnana.
Stofnununum er þar með veitt aðhald, svipað því sem upplýsingalögin veita
varðandi opinber skjöl.
Mikilvægustu rökin eru samt þau að opið aðgengi borgar sig. Opnun gagna
og þar með óheftur aðgangur fyrirtækja, vísindamanna, námsmanna,
frumkvöðla og hugmyndríkra einstaklinga stuðlar að nýsköpun og leysir úr
læðingi verðmæti langt umfram það sem nokkur ríkisstofnun er fær um að
gera eða ætti að verja sínum takmörkuðu fjármunum í að reyna.
Tækifæri til nýsköpunar
Sum þessara verðmæta geta verið einfaldir tölvuleikir á vefnum. Dæmi
um slíkt væri t.d. krossgátuspil á íslensku, sem e.t.v. hefði takmarkað
efnahagslegt gildi en þeim mun meira skemmtanagildi. Opnara aðgengi að
gögnum er líka líklegt til að leiða til nýrra vísindauppgötvana, þegar gögn
úr ólíkum áttum eru tengd saman og áður óþekkt samhengi blasir allt í
einu við. Enn önnur verðmæti gætu svo orðið til við það að einhver taki sig
til og útbúi myndræna framsetningu á gögnum sem veitir nýja innsýn í
grunnvirkni samfélagsins og sýni þar með hvar hættur eru fyrir hendi eða
tækifæri eru til úrbóta.
Nýleg rannsókn á notkun opinberra gagna í Bretlandi komst að þeirri
niðurstöðu að hindranir í aðgengi kostuðu breskt samfélag um 1 milljarð
punda árlega í glötuðum tækifærum og skorti á samkeppni á ýmsum
sviðum. Engin sambærileg úttekt hefur verið gerð hér á landi, en reiknað
yfir í íslenskar krónur og miðað við höfðatölu væru þetta vel á annan milljarð
árlega hér á Íslandi. Með þeim rökum að opið aðgengi og ríkari áhersla á
miðlun gagna hefði e.t.v. getað forðað, þó ekki væri nema litlum hluta, af
því efnahagshruni sem hér varð má leika sér að því að margfalda þessa
tölu.
Í öllu falli er hér um að ræða stórt tækifæri sem þarfnast aðeins lítilsháttar
viðhorfsbreytingar og stefnumörkunar frá stjórnvöldum, en mun skila sér í
auknum verðmætum og skilvirkara starfi hins opinbera.
Helstu áhrif gjaldtöku verða þau að ríkisstofnanir
borga hver annarri fyrir notkunina, en aðrir hverfa frá
vegna kostnaðar

Opnun gagna og þar með óheftur aðgangur
fyrirtækja, vísindamanna, námsmanna, frumkvöðla
og hugmyndríkra einstaklinga stuðlar að nýsköpun