Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2012, Blaðsíða 38

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 88. árg. 201234
Christer Magnusson, christer@hjukrun.is
Edith Cavell er ekki mjög þekkt á Íslandi
en hún var enskur hjúkrunarfræðingur
sem vann lengst af í Belgíu. Hún var
tekin af lífi í fyrri heimsstyrjöldinni og varð
þannig þjóðhetja í Bretlandi. Mikið hefur
verið skrifað um hana og einnig hafa
verið gerðar nokkrar myndir. Í heimabæ
hennar er árlega haldin minningarstund
með fyrirlestrum og uppákomum.
Diane Souhami skrifaði nýlega bók
um Edith Cavell og dregur þar upp
sterka mynd af Bretlandi á nítjándu
öld. Lesandinn fær að kynnast fátækt,
stöðu kvenna, smitsjúkdómum, lífinu
á landsbyggðinni og ekki síst lífinu í
ört stækkandi stórborginni London. Í
bókinni eru einnig brot úr heilbrigðissögu
Bretlands á nítjándu öld. Lesandinn fær
þannig góða mynd af þeim aðstæðum
sem Edith Cavell vann við fyrstu árin sem
hjúkrunarfræðingur.
Edith Cavell fæddist 1865, tveimur
árum áður en fest var í lög ókeypis
heilbrigðisþjónusta fyrir fátæka. Faðir
hennar var sóknarprestur. Hún átti tvær
yngri systur sem báðar fóru í hjúkrun.
Ein þeirra hét reyndar Florence en faðir
þeirra bar mikla virðingu fyrir Florence
Nightingale. Hún hafði unnið hetjudáðir
sínar í Tyrklandi um það leyti sem Edith
fæddist og var á allra vörum þegar
telpurnar voru litlar.
Edith fór reyndar ekki í hjúkrun fyrr en
1895 þegar hún var 30 ára. Lengst
af starfaði hún sem kennslukona á
einkaheimili en það var eitt af fáum
störfum sem hentuðu ógiftri konu í
hennar þjóðfélagsstöðu. Á tímabili var
hún kennslukona hjá fjölskyldu í Brussel
og það átti eftir að hafa úrslitaáhrif á líf
Pancras Infirmary en mörg „sjúkrahús
fyrir veikburða“ (e. infirm þýðir veikburða)
voru stofnuð eftir að sett voru lög um
ókeypis heilbrigðisþjónustu fyrir fátæka.
Þannig varð í raun til vinnumarkaður fyrir
hjúkrunarfræðinga. Hugmyndir Florence
Nightingale um hjúkrunarmenntun náðu
fram að ganga og margir hjúkrunarskólar
voru settir á stofn.
Menntaðar hjúkrunarkonur fengu yfirleitt
fljótt yfirmannsstöður. Edith sótti um
margar lausar stöður en hafði ekki erindi
sem erfiði þrátt fyrir víðtæka reynslu og
góða umsögn frá fyrri vinnustöðum. Þar
skipti máli hversu seint hún fór í hjúkrun
en margar yngri konur höfðu talsvert
lengri reynslu en hún af hjúkrunarstörfum.
Loksins kom gott tilboð en úr óvæntri átt.
Antoine Depage, vel metinn skurðlæknir
í Brussel, bauð henni að koma og setja
á laggirnar hjúkrunarskóla að enskri
fyrirmynd. Hann hafði heyrt hennar getið
hjá fjölskyldunni sem hún hafði áður
unnið hjá sem kennslukona. Edith talaði
reiprennandi frönsku en það var algjör
forsenda fyrir starfinu.
Hér fékk hún tækifæi til að skipuleggja
skóla alveg frá grunni. Edith tók til starfa
í september 1907 en þá var húsnæði
skólans ekki enn tilbúið. Hún reyndist
hins vegar rétta konan í starfið og skólinn
varð fljótlega starfhæfur og meira en það.
Á ráðstefnu Alþjóðaráðs hjúkrunar­
fræðinga 1912 var talað mjög vel
um skólann sem Edith stýrði. Hann
hafði „slegið algjörlega í gegn“ að
sögn forsvarsmanna og sífellt fleiri
spurðu eftir hjúkrunarfræðingum frá
skólanum. Á mynd frá 1913 má telja
36 hjúkrunarfræðinga og nema og var
BÓKARKYNNING
SKOTIN Í DAGRENNINGU
hennar síðar. Kennslukonustarfið var hins
vegar blindgata því eftir þrítugt voru konur
álitnar of gamlar í það starf. Edith þekkti
vel til hjúkrunarstarfsins og hugsaði að
mörgu leyti á svipaðan hátt og Florence
Nightingale. Hennar trúarskoðanir og
lífsviðhorf höfðu þau áhrif að hún gat vel
hugsað sér hið sjálfsafneitandi en göfuga
líf hjúkrunarkonunnar. Hjúkrunarstarfið
var nú orðið viðurkennt og virðingarvert
en fyrr á öldinni var það álitið starf
fyrir fátækar og drykkfelldar konur og
hjúkrunarkonur voru nánast í flokki með
vændiskonum.
Edith vann fyrst í sjö mánuði sem aðstoðar­
hjúkrunarkona á sóttvarnar spítala í
Suður­London en hlaut svo sína þjálfun
á Royal London Hospital. Þetta var mjög
virt stofnun sem Florence Nightingale
hafði tekið þátt í að skipuleggja. Eftir
það vann Edith meðal annars á St.
Edith Cavell. Höfundur: Diana Souhami.
Útgefandi: Quercus, London 2011. ISBN:
978-1-84916-361-3. Bókin er 478 bls.