Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2012, Blaðsíða 51

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 88. árg. 2012 47
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
INNGANGUR
Skipulag og forgangsröðun í hjúkrun skiptir sköpum fyrir árangur
meðferðar, líðan starfsfólks og afdrif sjúklinga á sjúkrahúsum
(Aiken o.fl., 2008; Institute of Medicine (IOM), 2001, 2011;
Needleman o.fl., 2002; Potter o.fl., 2003; Tourangeau
o.fl., 2006). Umfangsmiklar breytingar og niðurskurður í
heilbrigðisþjónustunni um þessar mundir hafa í för með sér að
mannafli og fjármunir eru af skornum skammti og því nauðsynlegt
að leita allra leiða til að nýta þær auðlindir sem best. Mikilvægt er
að skipulag mönnunar og verkaskipting í hjúkrun byggist á bestu
þekkingu á hverjum tíma svo að tryggja megi að þekking og færni
hvers starfsmanns hafi virðisaukandi áhrif og stuðli að öryggi
sjúklinga og starfsfólks (Storfjell o.fl., 2009; Upenieks o.fl., 2007,
2008). Í nýútkominni bók Institute of Medicine (2011) um framtíð
hjúkrunar eru færð gild rök fyrir þörf á umtalsverðum breytingum
á fyrirkomulagi heilbrigðisþjónustunnar, einkum með hliðsjón af
skipulagi og viðfangsefnum hjúkrunarfræðinga, verkaskiptingu
heilbrigðisstétta og forystu og menntun hjúkrunarfræðinga.
Hér á landi hafa rannsóknir á vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga
og sjúkraliða varpað ljósi á aukið álag á starfsfólk í hjúkrun þar
sem þættir í vinnuumhverfinu, sem ekki lúta beint að umönnun
sjúklinga, hafa áhrif (Anna Guðbjörg Gunnarsdóttir, Ása
Guðbjörg Ásgeirsdóttir og Sigrún Gunnarsdóttir, 2011; Margrét
Sigmundsdóttir, 2010; Sveinfríður Sigurpálsdóttir, 2010).
Jafnframt hafa rannsóknir hér á landi staðfest mikilvægi góðra
samskipta og styðjandi stjórnunar fyrir öryggi og velferð sjúklinga
og starfsfólks (Gunnarsdóttir o.fl., 2009). Nýjar rannsóknir sýna
einnig að verkaskipting milli hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða
mætti taka betur mið af þekkingu og færni hvers starfsmanns
(Alda Ásgeirsdóttir og Helga Bragadóttir, 2011; Kærnested og
Bragadóttir (í prentun); Storfjell o.fl., 2009). Hins vegar hafa fáar
rannsóknir verið birtar sem lýsa vinnu hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða með tilliti til vægis viðfangsefna hjá hvorum hópi fyrir
sig og hvað hefur helst áhrif á vinnuna.
Tilgangur rannsóknarinnar, sem gerð er grein fyrir hér, var að
varpa ljósi á vinnu hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða og hvaða
þættir hafa áhrif á vinnuna á bráðalegudeildum. Markmið
rannsóknarinnar var að auka þekkingu á eðli og áhrifaþáttum
vinnu hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða til að bæta vinnuumhverfi
og auka öryggi sjúklinga og starfsfólks.
Leitast er við að svara eftirfarandi rannsóknarspurningum:
1. Hvernig er vinnutíma hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða varið í
tengslum við sameiginleg viðfangsefni í hjúkrun?
2. Hvaða þættir í nánasta vinnuumhverfi hafa áhrif á vinnu
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða?
Bakgrunnur
Um margra ára skeið hefur verið vaxandi þörf fyrir hjúkrunar­
fræðinga og sjúkraliða í heilbrigðisþjónustunni, bæði hér á landi
og erlendis (International Council of Nurses, 2006, 2007; World
Health Organization, 2006). Í kjölfar efnahagshrunsins hér á
landi haustið 2008 varð hins vegar skyndilegur viðsnúningur
á þessum málum og verulega hefur dregið úr eftirspurn
eftir starfskröftum hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða þrátt fyrir
viðvarandi þörf skjólstæðinga heilbrigðisþjónustunnar fyrir
þjónustu þeirra. Núverandi aðstæður hér á landi enduróma því
ákall Alþjóðaráðs hjúkrunarfræðinga (ICN) sem hefur ítrekað
bent aðildarlöndum sínum á mikilvægi þess að leita leiða til að
nýta til fullnustu þekkingu og færni hjúkrunarfræðinga hvers
lands. Jafnframt bendir ráðið á að endurskipulagning verkferla
og endurskoðun verkefna hjúkrunarfræðinga geti leitt til meiri
árangurs af vinnu þeirra þar sem þekking og færni nýtist
betur (International Council of Nurses, 2007). Nýtt gagnreynt
yfirlit um framtíðaráherslur í hjúkrun er í takt við áherslur
Alþjóðaráðs hjúkrunarfræðinga og ítrekar mikilvægi þess
að heilbrigðisstarfsfólk og heilbrigðisyfirvöld rýni markvisst í
verkaskiptingu heilbrigðisstarfsfólks með fagmennsku, öryggi
og hagræði að leiðarljósi (Institute of Medicine, 2011).
Þessi viðleitni er ekki ný af nálinni. Í fyrri rannsóknum hefur
verið leitast við að greina hvernig vinnutíma hjúkrunarfræðinga
er varið með það að markmiði að finna leiðir til enn betri
nýtingar. Þær rannsóknir hafa þó fyrst og fremst greint þau
verk eða tegund vinnu sem hjúkrunarfræðingar sinna án þess
að varpa ljósi á eðli vinnunnar eða hvað hefur áhrif á hana
(Gran­Moravec og Huges, 2005; Neatherlin og Prater, 2003;
Sherubel og Minnick, 1994).
Upp úr síðustu aldamótum fóru fræðimenn að veita eðli vinnu
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða meiri athygli. Niðurstöður
þeirra rannsókna staðfestu að vinna hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða krefst mikillar þekkingar og færni, bæði vitsmunalega
og líkamlega, til dæmis vegna þess að athygli er beint
að fjölda verkefna samtímis og farið er títt úr einum stað
á annan á meðan á vinnunni stendur. Nýjar rannsóknir
staðfesta að hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar sinna mörgum
og flóknum viðfangsefnum samtímis (Allen, 2007; Kalisch
og Aebersold, 2010; Katrín Blöndal o.fl., 2010). Í rannsókn
Potter o.fl. (2005) kom fram að hjúkrunarfræðingar fara að
jafnaði á milli staða 13 sinnum á klukkustund. Niðurskurður
og takmarkaður mannafli eykur enn líkur á töfum af þessum
toga sem geta haft í för með sér alvarleg mistök (Jones
og Treiber, 2010; Kalisch, 2006; McGillis Hall o.fl., 2010;
Westbrook o.fl., 2010). Hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar
þurfa títt að beina athyglinni að nýjum viðfangsefnum og hafa
niðurstöður erlendra rannsókna bent til þess að athyglinni
sé beint að einhverju nýju á allt að mínútu fresti að meðaltali
og vinnan oft rofin vegna ytri áhrifaþátta sem leiða til truflana
eða tafa (Brixey o.fl., 2008; Cornell o.fl., 2010; Potter o.fl.,
2004, 2005; Redding og Robinson, 2009; Tucker og Spear,
2006). Vinna hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða er margbrotin,
þeir sinna fjölda sjúklinga samtímis þar sem hjúkrun hvers
sjúklings er margskipt, hjúkrun fleiri sjúklinga er samfléttuð, um
fjölverkavinnslu er oft að ræða og sífelld endurforgangsröðun
verkefna á sér stað (Cornell o.fl., 2010; Potter o.fl., 2005;
Tucker, 2004; Tucker og Spear, 2006).
Hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar verða oft fyrir truflunum og
töfum í vinnu sinni og standa gjarnan frammi fyrir kerfisvillum,
svo sem skorti á birgðum eða biluðum tækjum (Brixey o.fl.,
2008; Elganzouri o.fl., 2009; Potter o.fl., 2004, 2005; Redding
og Robinson, 2009; Tucker og Spear, 2006). Fyrri rannsóknir