Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2012, Blaðsíða 52

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 88. árg. 201248
benda til þess að slíkar tafir eigi sér stað allt að 2­6,3 sinnum
á klukkustund að meðaltali (Kalisch og Aebersold, 2010;
Potter o.fl., 2004, 2005; Tucker og Spear, 2006; Wolf o.fl.,
2006). Ný rannsókn frá Ástralíu sýnir að samband er milli
truflana og lyfjamistaka hjúkrunarfræðinga þar sem alvarleiki
mistaka jókst eftir því sem truflanir voru fleiri (Westbrook
o.fl., 2010). Truflanir og tafir ógna ekki eingöngu öryggi
sjúklinga heldur auka kostnað heilbrigðisþjónustunnar, draga
úr virði vinnunnar og auka vinnuálag. Tucker (2004) gerði
tilraun til að meta kostnað vegna truflana og kerfisvilla sem
hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar urðu fyrir á bráðalegudeildum
í Bandaríkjunum. Hún flokkaði truflanir og kerfisvillur eftir
því hve afleiðingarnar gætu orðið alvarlegar og hve langan
tíma þær stóðu. Niðurstöður hennar benda til þess að spara
megi verulegar fjárhæðir með því að draga úr truflunum og
kerfisvillum í vinnu hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða. Hins vegar
bendir hún á að það sé oft ekki í valdi hjúkrunarfræðinga að
hafa áhrif á rót vandans þar sem hún liggur oft utan deildar eða
utan valdsviðs hjúkrunar.
Í nýlegum rannsóknum á vinnu hjúkrunarfræðinga er leitast
við að meta virði þeirrar vinnu sem sinnt er og þess sem
hjúkrunarfræðingar verja vinnutíma sínum í (Storfjell o.fl.,
2009; Upenieks o.fl., 2007, 2008). Í því sambandi er talað
um virðisaukandi vinnu og vinnu sem er ekki virðisaukandi
eða sóun. Virðisaukandi vinna er sú vinna sem leiðir til betri
árangurs fyrir sjúklinga sé henni sinnt af þeim starfsmanni
sem best er til þess fallinn. Niðurstöður rannsóknar Storfjell
o.fl. (2009) á 19 deildum á 3 sjúkrahúsum í Bandaríkjunum
um vinnu starfsmanna hjúkrunar benti til þess að of mikill
tími hjúkrunarfræðinga færi í vinnu sem ekki er virðisaukandi,
svo sem umsýslu ýmiss konar, og of litlum tíma væri varið til
virðisaukandi vinnu, svo sem kennslu sjúklinga og stuðning
við þá og fjölskyldur þeirra. Hins vegar bentu niðurstöður
Upenieks o.fl. (2007, 2008), einnig frá Bandaríkjunum, til þess
að stærstur hluti vinnu hjúkrunarfræðinga væri virðisaukandi.
Dæmi um verkefni í vinnu hjúkrunarfræðinga, sem ekki eru
virðisaukandi samkvæmt rannsóknum Upenieks og félaga, var
leit að tækjum og samstarfsfólki, auk þess að lenda í bið.
Árangursrík teymisvinna og rétt úthlutun verkefna eru þekktir
áhrifaþættir í heilbrigðu vinnuumhverfi hjúkrunar og árangri
sjúklinga. Þar sem samskipti eru góð milli samstarfsfólks og
traust ríkir er teymisvinnan árangursríkari og það tengist síðan
betri árangri sjúklinga (Kalisch, 2006; Kalisch og Aebersold,
2010). Innlendar og erlendar rannsóknir benda til þess að vilji
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða sé til þess að allir fái verkefni
við hæfi þannig að þekking og færni hvers starfsmanns
nýtist sem best. Skortur á færni hjúkrunarfræðinga í úthlutun
verkefna og skortur á samskiptafærni samstarfsfólks í hjúkrun
komi hins vegar í veg fyrir kjörnýtingu mannaflans (Kærnested
og Bragadóttir, í prentun; Gran­Moravec og Hughes, 2005;
Potter o.fl., 2010; Spilsbury og Meyer, 2004).
Kenningalegur bakgrunnur
Fjölmargt hefur áhrif á vinnu hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða,
bæði á vettvangi vinnunnar og í ytra umhverfi hennar.
Kanadísk hjúkrunarsamtök hafa sett fram líkan sem byggist á
gagnreyndri þekkingu um áhrifaþætti í starfi hjúkrunarfræðinga
og lýst er með þremur hringjum, hverjum inni í öðrum
(Registered Nurses’ Association Ontario, 2010). Samkvæmt
líkaninu nær fyrsti flokkur áhrifaþátta til ytri þátta, svo sem
laga, reglna og stefnu sem móta störfin og skapa faglegan
og lagalegan ramma. Annar flokkurinn nær til áhrifaþátta
á vettvangi vinnunnar, til dæmis umhverfis, skipulags og
hönnunar ásamt samskiptum, stjórnun, upplýsingaflæði og
aðgengi að bjargráðum. Í þriðja flokki áhrifaþátta er þekking,
færni og viðhorf starfsfólks sem ráða miklu um hvernig til
tekst með hjúkrunina. Þessir þrír flokkar áhrifaþátta, þ.e. ytri
þættir, skipulag og samskipti, og fagleg færni starfsfólks, hafa
afgerandi áhrif á vinnulag hjúkrunarfræðinga og árangur af
vinnu þeirra. Rannsóknin, sem hér um ræðir, fjallar um vinnu
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða og áhrifaþætti í umhverfi þeirra
á viðkomandi deild, þ.e. það sem er í öðrum flokki áhrifaþátta.
Þó sjónum hér sé beint að vinnunni sjálfri og umhverfi á deild
er jafnframt mikilvægt að hafa í huga ytri áhrifaþætti vinnunnar,
til dæmis lög um heilbrigðisþjónustu sem og þekkingu og færni
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða sem starfa á bráðalegudeildum
Landspítala.
AÐFERÐ
Um lýsandi rannsókn var að ræða. Verkefnið er þverfræðilegt
þar sem fara saman verkfræðileg og hjúkrunarfræðileg
hugmyndafræði og aðferðir. Notuð var blönduð aðferð (mixed
methods) og megindlegum og eigindlegum gögnum var safnað
með athugunum og viðtölum. Gerðar voru vettvangsathuganir
á fjórum legudeildum Landspítala á lyflækningasviði I og
skurðlækningasviði á átta tíma morgun­ og kvöldvöktum í
miðri viku og um helgar í maí og júní 2008. Á öllum deildunum
var hlutfall hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða þannig að um 60%
mannaflans voru hjúkrunarfræðingar og um 40% sjúkraliðar.
Rúmafjöldi deildanna var 15­21 rúm og form hjúkrunar
mismunandi. Deildirnar voru valdar af hjúkrunarstjórnendum
sjúkrahússins sem gæðadeildir þar sem mönnun var góð og
jafnvægi í starfsemi deilda.
Þátttakendur
Þátttakendur í rannsókninni voru allir reyndir hjúkrunarfræðingar
(n=8) og sjúkraliðar (n=10) með að minnsta kosti þriggja ára
reynslu af störfum á deildinni eða sambærilegri deild, í 50%
vinnu eða meira og töluðu íslensku. Að fengnu leyfi siðanefndar
stjórnsýslurannsókna Landspítala (10/2008), samþykki
sviðsstjóra og deildarstjóra og eftir tilkynningu til Persónuverndar
(S3838/2008) voru þátttakendur valdir af handahófi úr hópi
þeirra sem uppfylltu valviðmið rannsóknarinnar. Fengið var
skriflegt upplýst samþykki frá þátttakendum.
Gagnasöfnun
Niðurstöðurnar, sem hér eru kynntar, byggjast á gögnum
af 8 vöktum hjúkrunarfræðinga og 10 vöktum sjúkraliða og
eru gögn, sem safnað var á hverri vakt, skilgreind sem gögn
um einn þátttakanda. Megindlegum gögnum var safnað í
gagnagrunn með mælitæki í handtölvu. Gagnasöfnun fór