Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2012, Blaðsíða 53

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 88. árg. 2012 49
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
þannig fram að þjálfaður athugandi, sem í öllum tilvikum var
hjúkrunarfræðingur með klíníska reynslu auk þekkingar og
þjálfunar í rannsóknavinnu, fylgdi þátttakanda eftir heila vakt.
Athugandi fylgdist með vinnu starfsmanns og þeim þáttum
sem höfðu áhrif á vinnuna. Þjálfun athugenda fólst í fræðslu
og verklegum æfingum varðandi mæliatriði, skilgreiningar á
þeim og hvar þau væri að finna í handtölvunni. Jafnframt var
þjálfun í gagnasöfnun í kennslustofu með raungerðum dæmum
og síðan þjálfun á legudeild þar sem athugendur unnu saman
í pörum við að fylgja hjúkrunarfræðingi eftir og safna gögnum.
Leitast var við að þjálfa athugendur þar til 80% samræmi í mati
þeirra var náð.
Mælitæki
Mælitæki í handtölvu var sérstaklega hannað fyrir þessa
rannsókn. Það byggist á fyrri rannsóknum á vinnu
hjúkrunarfræðinga (til dæmis Potter o.fl., 2004, 2005, og
Tucker og Spear, 2006) og viðtölum við hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða um það hvað hafi áhrif á vinnu þeirra. Einnig byggist
það á prófun á notkun mælitækisins á fyrri stigum verkefnisins
(Teitur Helgason, 2009).
Við hönnun mælikvarða og mæliaðferða fyrir þessa rannsókn
var lögð áhersla á að skoða áhrifaþætti vinnunnar. Þróun
mælitækisins fólst í: 1) úttekt á fyrri rannsóknum um efnið,
2) viðtölum við hjúkrunarfræðinga og sérfræðiálit; 3) hönnun
viðmóts í tölvu; 4) prófun á fyrstu frumgerð mælitækis; 5)
viðtölum við sjúkraliða og sérfræðiáliti; 6) endurskoðun á
mælitæki; 7) prófun á lokagerð mælitækis. Mælitækið felur í
sér fimm þætti:1) vinnuflokka, 2) vinnuathafnir, 3) áhrifaþætti,
4) staðsetningu og 5) tíma. Eðli vinnunnar flokkaðist í beina
umönnun, óbeina umönnun, lyfjatiltekt, lyfjagjöf, skráningu
gagna, deildarvinnu og annað. Athugendur merktu við
vinnuflokk eftir því hvers eðlis sú vinna var sem þátttakandi
sinnti. Skilgreiningar á vinnuflokkum eru sýndar í töflu 1. Öll
mæliatriði höfðu verið greind af fjölda hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða sem tóku þátt í þróun mælitækisins á fyrri stigum
rannsóknar (Bragadóttir, Gunnarsdóttir og Ingason, 2011).
Vinnuathafnir voru greindar sem sameiginleg viðfangsefni
í hjúkrun sjúklinga sem hjúkrunarfræðingar ættu í flestum
tilvikum að geta úthlutað sjúkraliðum eða öðrum. Athafnirnar
lutu að umönnun sjúklinga á deildinni og deildarvinnu sem lýtur
meðal annars að ritaravinnu og ræstingu.
Áhrifaþættirnir voru taldir hafa áhrif á skilvirkni eða flæði
vinnunnar. Þeir flokkuðust í samskipti og skort á upplýsingum,
skort á aðföngum og breytingu á umhverfi með undirflokkum
sem greindu þá nánar (Bragadóttir, Gunnarsdóttir og Ingason,
2011). Merkt var við staðsetningu þegar þátttakandi færði sig
á milli rýma á deild. Þátttakendur báru einnig skrefamæla á sér.
Klukka í handtölvunni sá sjálfvirkt um að skrá rauntíma.
Megindleg stöðluð gögn úr handtölvunni voru greind með
Excel, SQL (Structured Query Language) R (The R Project
for Statistical Computing) og Graphwiz. Gagnagreining fól
í sér tíðnidreif, hlutfallsútreikninga, tímaraðagreiningu og
ferlagreiningu.
Eigindleg gögn
Athugendur söfnuðu eigindlegum gögnum í þremur þrepum.
Í fyrsta lagi voru hljóðritaðar útskýringar á því sem var að
gerast. Í öðru lagi voru hljóðrituð stutt stöðluð viðtöl við hvern
þátttakanda að lokinni vakt þar sem þátttakandi var spurður
um það hvernig vaktin hefði verið að hans mati, hve mikið
vinnuálagið hefði verið, hvort eitthvað hefði truflað þátttakanda
á vaktinni, hvort og þá hvaða verkefnum þátttakandi hefði
ekki náð að sinna eða klára og hvaða áhrif það hefði haft á
vinnu þátttakanda að athugandi fylgdi honum eftir. Í þriðja lagi
gáfu athugendur skriflega lýsingu á því hvað hafði einkennt
annars vegar vinnu hjúkrunarfræðinganna og hins vegar vinnu
sjúkraliðanna sem þeir höfðu fylgst með. Eigindlegu gögnin
voru greind með túlkandi innihaldsgreiningu sem fór fram að
loknum rannsóknarviðtölum. Skrifuð gögn voru marglesin og
merkt með kóðum. Sameiginlegir þættir voru dregnir saman
og flokkaðir í þemu til að varpa ljósi á viðhorf og reynslu
þátttakenda (sjá aðferðalýsingu í Bogdan og Biklen, 1998).
NIÐURSTÖÐUR
Athuganirnar fóru fram á rólegum eða sérlega rólegum og
viðráðanlegum vöktum að mati þátttakenda. Þátttakendur
sögðu vaktina ekki frábrugðna hefðbundinni vakt nema ef vera
kynni að hún var rólegri. Hjúkrunarfræðingarnir höfðu umsjón
með 5­7 sjúklingum á vöktunum, flestir 5 sjúklingum á vakt,
og sjúkraliðarnir höfðu umsjón með 5­12 sjúklingum, flestir 7
sjúklingum á vakt. Meirihluti sjúklinganna, sem þátttakendur
höfðu umsjón með, höfðu legið á deildinni lengur en 5
daga. Nær allir þátttakendur gátu lokið öllu sem þeir töldu
nauðsynlegt að sinna á vaktinni og almennt sögðu þeir ekkert
eða lítið hafa truflað sig á vaktinni eða haft áhrif á hana.
Vinna hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða
Þegar litið er til flokka vinnunnar, sem mældir voru og sýndir eru
í töflu 1, fór hlutfallslega mestur tími hjá hjúkrunarfræðingum
í óbeina umönnun, þ.e. 25,6% af heildarvinnutíma. Hjá
sjúkraliðum fór hlutfallslega mestur tími í beina umönnun,
34,0% af heildarvinnutíma.
Tafla 2 sýnir vinnuathafnir sem mældust oftast hjá hjúkrunar­
fræðingum og sjúkraliðum og á mynd 1 má sjá vinnuathafnir
sem mældust sjaldnar en einu sinni á vakt að meðaltali.
Greina má sambærilegt og ólíkt mynstur í vinnuathöfnum
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða. Athafnir, sem mældust oftast
hjá hjúkrunarfræðingum, voru: Að meta líðan sjúklings, umönnun
sjúklings svo sem böðun og símsvörun. Af einstökum mældum
athöfnum fór mestur tími hjá hjúkrunarfræðingum í mat á líðan
sjúklings og óvænta vökvagjöf (svokallaða PN­gjöf sem er gjöf eftir
þörfum (latína: pro re nata)) í æð. Athafnir, sem mældust oftast
hjá sjúkraliðum, voru: Umbúnaður rúms, aðhlynning sjúklings svo
sem böðun, að svara bjöllu sjúklings, að laga umhverfi sjúklings
og að meta líðan sjúklings. Þegar litið er til einstakra athafna, sem
mældar voru, sést að mestur tími hjá sjúkraliðum fór í umbúnað
rúms, aðhlynningu sjúklings svo sem böðun, að laga umhverfi
sjúklings, að svara bjöllu sjúklings og að losa þvagflösku, bekken,
þvagpoka eða dren.