Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2012, Qupperneq 18

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 4. tbl. 88. árg. 201214
heilbrigðisstarfsmönnum er ráðlagt
að beita í samskiptum við fólk sem
glímir við þennan langvinna og flókna
heilsufarsvanda, eru líkur á að við
fjarlægjumst vandann fremur en að
við tökumst raunverulega á við hann
(Lawn o.fl., 2011). Rannsóknir á sjálfs­
umönnunar meðferðum fyrir fólk með
langvinna lungnateppu hafa mest­
megnis beinst að fólki með langt genginn
sjúkdóm. Nauðsynlegt er að veita lang­
vinnri lungnateppu gaum mun fyrr svo
hægja megi á og jafnvel stöðva framgang
sjúkdóms samhliða því að gaumgæfa vel
árangur meðferðar.
Líkt og sjálfsumönnun hefur samráð
skír skotun til viðfangsefna daglegs lífs í
tengslum við heilsufarsvanda. Frá ólíkum
sjónar hornum vísa hugtökin til athafna
sem hafa það að markmiði að lágmarka
alvarleika langvinns sjúkdóms og heilsu­
tjóns, afleiðinga þeirra og meðferðar.
Rannsóknir á samráði við fólk með langt
genginn lungnasjúkdóm og fjölskyldur
þeirra gefa tilefni til að álykta að gagnsemi
samráðs sé verulegt. Rannsóknirnar hafa
fyrst og fremst beinst að fólki með langt
genginn lungnasjúkdóm líkt og rannsóknir
á sjálfs umönnunar meðferðum hafa gert.
Einstaklingar með lungnasjúkdóm á
frumstigi hafa í mörgum tilvikum ekki átt
þess kost að njóta hjúkrunar sem tekur
til þeirra vandamála sem þá eru til staðar.
Margir hafa jafnvel ekki áttað sig á því að
þeir hafi þennan alvarlega sjúkdóm (Bryndís
Benediktsdóttir o.fl., 2007) eða þá að þeir
hafa komið sér hjá því að horfast í augu
við hægt vaxandi einkenni og lífsgæða­
skerðingu af hans völdum. Mikið verk er því
óunnið við að efla möguleika til samráðs
um sjálfsumönnun við einstaklinga með
langvinna lungnasjúkdóma og fjölskyldur
þeirra.
Heimildir
Barlow, J., Wright, C., Sheasby, J., Turner, A.
og Hainsworth, J. (2002). Self­management
approaches for people with chronic
conditions: a review. Patient Education &
Counseling, 48, 177­187.
Bodenheimer T, Lorig K, Holman H, og Grumbach
K. (2002). Patient self­management of
chronic disease in primary care. Journal of
the American Medicine Association, 288 (19),
2469­2475.
Bourbeau J. (2003). Disease­specific self­
management programs in patients with
advanced chronic obstructive pulmonary
disease. Disease Management and Health
Outcomes, 11 (5), 311­319.
Bourbeau, J., Julien, M., Maltais, F., Rouleau,
M., Beaupré, A., Begin, R., Renzi, P., Nault,
D., Boryck, E., Schwartzman, K., Singh, R.
og Collet, J­P. (2003). Reduction of hospital
utilization in patients with chronic obstructive
pulmonary disease. A disease­specific self­
management intervention. Archives of Internal
Medicine, 163, 585­591.
Bryndís Benediktsdóttir, Gunnar Guðmundsson,
Kristín Bára Jörundsdóttir, William Vollmer og
Þórarinn Gíslason (2007). Hversu algeng er
langvinn lungnateppa? Íslensk faraldsfræðileg
rannsókn. Læknablaðið, 93, 471­477.
Chen, Y­C. og Lin, I­C. (2009). Effectiveness of
interventions using empowerment concept for
patients with chronic disease: a systematic
review. JBI Library of Systematic Reviews, 7
(27), 1177­1232.
Coster, S. og Norman, I. (2009). Cochrane
reviews of educational and self­management
interventions to guide nursing practice:
A review. International Journal of Nursing
Studies, 46, 508­528.
Coulter, A. og Ellins, J. (2009). Changing attitudes
to the role of patients in health care. Í S.
Newman, L. Steed og K. Mulligan (ritstj.),
Chronic physical illness: Self­management
and behavioural interventions (bls. 28­44). UK:
McGraw Hill Open University Press.
Grey, M., Knafl, K. og McCorkle, R. (2006). A
framework for the study of self­ and family
management of chronic conditions. Nursing
Outlook, 54, 278­286.
Heilbrigðisráðuneytið (nóvember, 2008).
Heilsustefna - Heilsa er allra hagur, I. hluti.
Reykjavík: Heilbrigðisráðuneytið.
Jonsdottir, H. (í prentun). Self­management
programmes for people living with chronic
obstructive pulmonary disease: A call for
a reconceptualization. Journal of Clinical
Nursing.
Jonsdottir, H. og Ingadottir, T.S. (2011). Health in
partnership: Family based nursing practice for
people with breathing difficulties. Qualitative
Health Research, 21 (7), 927­935.
Jonsdottir, H., Litchfield, M. og Pharris, M.D.
(2004). The relational core of nursing: Practice
as it unfolds. Journal of Advanced Nursing, 47
(3), 241­250.
Ingadottir, T.S. og Jonsdottir, H. (2010).
Partnership based nursing practice for people
with chronic obstructive pulmonary disease
and their families: Influences on health related
quality of life and hospital admissions. Journal
of Clinical Nursing, 19, 2795–2805.
Kielmann, T., Huby, G., Powell, A., Sheikh, A.,
Price, D., Williams, S. og Pinnock, H. (2010).
From support to boundary: A qualitative
study of the border between self­care and
professional care. Patient Education &
Counseling, 79, 55­61.
Koch, T., Jenkin, P. og Kralik, D. (2004). Chronic
illness self­management: locating the ‘self’.
Journal of Advanced Nursing 48 (5), 484­492.
Kralik, D., Koch, T., Price, K. og Howard, N.
(2004). Chronic illness self­management:
taking action to create order. Journal of
Clinical Nursing, 13, 259­267.
Lawn, S., McMillian, J. og Pulvirente, M.
(2011). Chronic condition self­management:
Expectations of responsibility. Patient
Education & Counseling, 84, e5­38.
Levin, L.S., Katz, A.H. og Holst, E. (1976). Self­
care. Lay initiatives in health. Prodist: New
York.
Litchfield, M. (1999). Practice wisdom. Advances
in Nursing Science, 22 (2), 62­73.
Lorig, K. o.fl. (2001). Patient education. A
practical approach (3. útg.). California: Sage
Publ.
Lorig, K. og Holman, H.R. (2003). Self­
management education: History, definition,
outcomes and mechanism. Annals of
Behavioral Medicine, 26 (1), 1­7.
Lorig, K., Holman, H., Sobel, D., Laurent, D.,
González, V. og Minor, M. (2006). Living a
healthy life with chronic conditions. Self-
management of heart diseases, arthritis,
diabetes, asthma bronchitis, emphysema and
others (3.útg.). BolderUSA: Bull Publ Comp.
Mitchell, P. (2009). Patient­centered care – a new
focus on a time­honored concept. Nursing
Outlook, 56, 197­198.
New Zealand Minister of Health (2009). PHOcus
on Health. Expertise for a healthier New
Zealand. Scoping self management/care
services. Wellington: New Zealand Minister of
Health.
Partnership for Solutions (2004). Chronic
Conditions: Making the Case for Ongoing
Care. Johns Hopkins University. Sótt
6. september 2011 á http://www.
partnershipforsolutions.org/DMS/files/
chronicbook2004.pdf
Pauwels, R.A. og Rabe, K.F. (2004). Burden
and clinical features of chronic obstructive
pulmonary disease (COPD). Lancet, 364,
613­620.
Price, M.J. (1993). An experiential model of
learning diabetes self­management. Qualitative
Health Research, 3 (1), 29­54.
Rabe, K.F., Hurd, S., Anzueto, A., Barnes, P.J.,
Buist, S.A., Calverley, P., o.fl. (2007). Global
strategy for the diagnosis, management, and
prevention of chronic obstructive pulmonary
disease. American Journal of Respiratory &
Critical Care Medicine, 176, 532­555.
Rijken, M., Jones, M., Heijmans, M. og Dixon,
A. (2008). Supporting self­management. Í E.
Nolte og M. McKee (ritstj.), Caring for people
with chronic conditions. A health system
perspective (bls. 116­142). Berkshire: Open
University Press McGraw Hill.
Ryan, P. og Sawin, K.J. (2009). The individual and
family self­management theory: Background
and perpectives on context, process, and
outcomes. Nursing Outlook, 57, 217­225.
Segall, A. og Goldstein, J. (1989). Exploring
the correlates of self­provided health care
behaviour. Social Science & Medicine, 29 (2),
153­161.
Sigurður Guðmundsson og Runólfur Pálsson
(2006) (ritstjórnarpistill). Eftirlit og meðferð
sjúklinga með langvinna sjúkdóma. Er
breytinga þörf? Læknablaðið, 92(4), 258­259.
Thorne, S. (2008). Editorial: Communication
in chronic care: confronting the evidence
challeng in an era of system reform. Journal of
Clinical Nursing, 17 (11c), 294­297.
Wagner, E.H., Austin, B.T. og Von Korff, M.
(1996). Improving outcomes in chronic illness.
Managed Care Quarterly, 4, 12­25.
Wilkinson, A. og Whitehead, L. (2009). Evolution
of the concept of self­care and implications
for nurses: A literature review. International
Journal of Nursing Studies, 46, 1143­1147.
World Health Organization (WHO) (2008). Primary
health care – now more than ever. Sótt 7.
september, 2011 á http://www.who.int/
whr/2008/whr08_en.pdf.
Hjartamagnýl
– Dýrmæt forvörn
75 mg sýruþolnar töur
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
-
A
ct
av
is
2
1
8
0
9
2
Fyrir þig, hjartað mitt
Notkun: Hjartamagnýl sýruþolnar töur innihalda 75 mg af asetýlsalicýlsýru. Hjartamagnýl er tekið til að minnka hættuna á að blóðtappar myndist
og fyrirbyggja þannig frekari: Hjartaáföll, heilablóðföll, vandamál í hjarta og æðum hjá sjúklingum með hjartaöng, sem er í jafnvægi eða óstöðug.
Hjartamagnýl er einnig notað til að koma í veg fyrir myndun blóðtappa eftir ákveðnar tegundir hjartaaðgerða til að víkka eða opna æðar. Ekki er
mælt með notkun lyfsins við bráðaaðstæður. Það er eingöngu hægt að nota sem fyrirbyggjandi meðferð. Skammtar og lyagjöf: Almennt er ráðlagður
skammtur 75 160 mg einu sinni á dag. Töunum skal kyngja heilum með nægilegu magni af vökva. Vegna sýruþolnu húðarinnar skal ekki mylja,
brjóta eða tyggja töurnar. Börnum og unglingum yngri en 16 ára skal ekki gefa asetýlsalicýlsýru, nema samkvæmt læknisráði þegar ávinningur
vegur þyngra en áhættan. Varúðarreglur: Láttu lækninn vita áður en þú tekur Hjartamagnýl ef þú ert með nýrna-, lifrar- eða hjartavandamál, ert með
eða hefur einhvern tíma verið með vandamál í maga eða smáþörmum, ert með háan blóðþrýsting, ert með astma, frjókornaofnæmi, sepa í ne eða
aðra langvinna sjúkdóma í öndunarfærum; asetýlsalicýlsýra getur framkallað astmakast, hefur verið með þvagsýrugigt, færð miklar tíðablæðingar.
Þú verður að leita strax til læknis ef einkenni þín versna eða ef þú nnur fyrir alvarlegum eða óvæntum einkennum. Láttu lækninn vita ef þú ætlar
að fara í aðgerð þar sem asetýlsalicýlsýra þynnir blóðið. Asetýlsalicýlsýra getur valdið Reye's heilkenni þegar hún er gen börnum. Reye's heilkenni
er sjúkdómur sem kemur örsjaldan fyrir og getur verið lífshættulegur. Af þessari ástæðu skal ekki gefa börnum yngri en 16 ára Hjartamagnýl, nema
samkvæmt ráðleggingum læknis. Þú skalt gæta þess að ofþorna ekki þar sem notkun asetýlsalicýlsýru við slíkar aðstæður getur valdið skerðingu á
nýrnastarfsemi. Þetta lyf hentar ekki til notkunar sem verkjalyf eða hitalækkandi lyf. Meðganga og brjóstagjöf: Leitið ráða hjá lækni eða lyafræðingi
áður en lyf eru notuð. Þungaðar konur og konur með börn á brjósti skulu ekki taka asetýlsalicýlsýru nema samkvæmt ráðleggingum læknis. Lesið
vandlega leiðbeiningar sem fylgja lynu. Geymið þar sem börn hvorki ná til né sjá. Actavis Group PTC ehf. Ágúst 2012