Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2012, Side 37

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 4. tbl. 88. árg. 2012 33
hættu að langvarandi streita leiði af sér
heilbrigðisvanda ef ekki er brugðist við.
Niðurstöðurnar komu mér skemmtilega
á óvart, þar sem ekki var fyrirséð að
fjórar heimavitjanir hjúkrunarfræðings
með ákveðinn fókus drægi marktækt úr
vanlíðan og styrkti sjálfsmynd þátttakenda.
Rannsóknin leiddi einnig í ljós að
ljósmæður sem vísuðu konum í geðteymið
voru næmar fyrir því þegar kona lýsir
vanlíðan sinni. Ekki er mælt með skimun
í meðgönguvernd svo ljósmæður þurfa
að notast við næmni sína og færni til að
heyra það sem sagt er. Það er því verkefni
fyrir forvarnarstéttir, hjúkrunarfræðinga og
ljósmæður, að skoða áfram hvað það er í
þjónustunni sem skilar árangri.
Breytt áhersla í ungbarnavernd
Á sama tíma og niðurstöðurnar lágu fyrir
var Landlæknisembættið að endurskoða
leiðbeiningar fyrir ung­og smábarnavernd
en í nýrri útgáfu var aukin áhersla
lögð á að efla tengslamyndun. Ég var
fengin til að gera vinnuleiðbeiningar
fyrir hjúkrunarfræðinga til að fylgja
breytingunum eftir. Ég lagði áherslu á
uppbyggingu samtalsins sem á sér stað
milli hjúkrunarfræðings og fjölskyldu
í heimavitjunum eftir fæðingu barns.
Samtalið miðar að því að sinna þörfum
hverrar fjölskyldu fyrir heilbrigðisþjónustu
á þessum tíma. Flestir foreldrar fá fræðslu
og stuðning varðandi ungbarn sitt.
Breyttar áherslur felast í því að lýsa því fyrir
foreldrum að ungbarnið fæðist bæði með
hæfileika til að tengjast og verja sig fyrir
áreiti. Í samtalinu fá foreldrar þekkingu á
sínu barni og upplýsingar um það hvernig
barnið þeirra tjáir sig með augljósum eða
stundum óljósum hætti. Með samtalinu
getur hjúkrunarfræðingurinn bent
foreldrum á hvernig hægt er að lesa í atferli
barnsins. Því betur sem foreldrar skilja
hvernig barnið þeirra bregst við áreiti, og
hvort það þurfi mikinn eða lítinn stuðning til
að ná jafnvægi og ró á ný, því auðveldara
eiga þeir með að koma til móts við þarfir
þess. Það veitir barninu öryggi og eykur
líkur á öruggri tengslamyndun milli foreldra
og barns. Á þessum tímapunkti hafa sumir
foreldrar ekki síður þörf fyrir að segja frá
upplifun sinni á meðgöngunni, hvernig
fæðingin gekk eða hvernig það var að
koma heim með nýjan fjölskyldumeðlim
og að aðlagast nýrri fjölskyldugerð. Í þeim
tilfellum er mikilvægara að hlusta en að
fræða. Með nýju vinnuleiðbeiningunum
tel ég að hjúkrunarfræðingar hafi fengið
öflugt verkfæri í hendur til að sinna
forvarnarstarfi í heilsugæslu. Ekki er síður
mikilvægt að nota vinnuleiðbeiningarnar
til að bera kennsl á þær fjölskyldur sem
þurfa á sértækari þjónustu að halda á
þessum tímamótum.
Lokaorð
Ég sé ekki eftir því að hafa lagt upp í
þessa námsferð. Ég fékk frábæra leiðsögn
og stuðning í náminu en Marga Thome
leiðbeinandi minn hefur hvatt mig áfram
í öllu ferlinu. Ég fékk tækifæri til að vinna
klíníska rannsókn innan heilsugæslunnar
og gátum við Marga sýnt fram á gagnsemi
nýrrar hjúkrunarþjónustu. Ferðalagið hefur
þroskað mig í starfi og hjálpað mér að
einbeita mér að því frumkvöðlaverkefni
sem ég vinn að. Marga hefur lagt áherslu
á að þekking sé ekki manns einkaeign
heldur beri manni að koma henni áfram
og hvetur það mig til að gefast ekki upp.
Ég hef áhuga á að efla geðheilsuvernd á
meðgöngu og eftir fæðingu í grunnþjónustu
og mun halda áfram að finna því verkefni
farveg. Það er mikilvægt að byrja
heilsueflingu á meðgöngu ef forðast á
að veikindi eða lífshættir, sem auka líkur
á heilsufarsvanda, flytjist milli kynslóða.
Það sem mér hefur fundist erfiðast er að
kerfi breytast hægar en einstaklingar. Ég
vil að unnið verði að því að finna leiðir
til að koma auga á þann hóp sem þarf
sértækari þjónustu í barneignaferlinu. Það
þýðir að ekki þarf síður að leggja áherslu
á annarrar gráðu forvörn sem er gert með
mati á áhrifaþáttum fyrir geðheilsuvanda á
barneignatíma. Sú áhersla er í samræmi
við vilja Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar­
innar sem hvetur til þess að leitað sé leiða
til að finna hópinn sem er í áhættu fyrir
heilsufarsvanda og nýta vel tíð samskipti
við heilbrigðisstarfsfólk á meðgöngu og
eftir fæðingu. Hver mínúta er mikilvæg
og skiptir því máli hvernig þær eru nýttar.
Nú í september skipulagði ég námsdag
fyrir ljósmæður um hvernig efla megi
tengslamyndun milli foreldra og barns í
meðgönguvernd. Til þess þarf þekkingu og
ný verkfæri og voru kynntar leiðbeiningar til
að nota í samtali við verðandi foreldra.
Í samtalinu er meðal annars rætt um
þroskaferli barns í móðurkviði til að gera
foreldra meðvitaða um vaxandi skynjun
þess eftir því sem líður á meðgönguna,
samhliða þroska skynfæranna. Með þeirri
umræðu er leitast við að auka næmni
foreldranna fyrir getu barnsins til að eiga
samskipti við umhverfi sitt. Með auknum
skilningi á barninu eiga foreldrar auðveldara
með að sinna þörfum þess og þar með er
lagður grunnur að öruggri tengslamyndun
sem er nú talin vera mikilvægur þáttur í að
efla þroska og heilbrigði.
Ég vil gera orð stjórnanda sem hafði farið
í meistarnám að mínum lokaorðum en
samkvæmt henni jafnar maður sig ekki á
því að fara í framhaldsnám. Með því átti
hún við að þó að maður ætli bara að læra
smávegis nýtt og fara svo aftur í gamla
starfið opnast nýir möguleikar sem leiða
mann á nýjar slóðir. Það var einmitt það
sem gerðist í mínu tilfelli.
Svefn­ og vökustig ungbarna er eitt af því sem heilsugæsluhjúkrunarfræðingar veita fræðslu um.