Iðjuþjálfinn - 01.06.2015, Side 49

49
Fjölgun í hópi aldraðra er meiri en í öðrum aldurshópum vegna aukinna
lífslíkna og minni frjósemi. Mikilvægt
er, bæði fyrir einstaklinginn sjálfan og
samfélagið, að viðhalda og stuðla að
heilsu á efri árum til að þess að þetta
skeið ævinnar verði sem farsælast en
þá getur iðja verið mikilvægt verkfæri.
Við starfslok eiga sér stað breytingar
á iðju sem fela í sér endurskoðun
einstaklingsins á eigin venjum og hlut-
verkum. Misjafnt er hvernig fólk upplifir
þessar breytingar og tekst á við þær.
Tilgangur rannsóknarinnar er að skoða
þær breytingar sem verða á iðju karla
á Akureyri eftir starfslok og hvernig
þátttöku þeirra í samfélaginu sé háttað.
Spurningarnar, sem verkefninu er ætlað
að svara, eru: 1) Hvernig upplifa karlar á
Akureyri breytingar á iðju sinni í kjölfar
starfsloka? 2) Hvernig upplifa karlar á
Akureyri þátttöku sína í samfélaginu eftir
starfslok? Þátttakendur í rannsókninni
eru níu karlar
sem fóru á
eftir laun á ár-
unum 2007 til
2012 og eiga
l ö g h e i m i l i
á Akureyri.
Fjögur stétt-
ar félög á
Ak ur eyri útveguðu þátttakendur fyrir
rannsóknina. Rannsóknin er eigindleg
viðtalsrannsókn þar sem stuðst er við
hálfstaðlaðan viðtalsramma. Aðferðir
fyrirbærafræði voru notaðar við gagna-
greiningu en slík rannsóknaraðferð
er gjarnan notuð til að bæta skilning
fólks á mannlegum fyrirbærum. Helstu
niðurstöður rannsóknarinnar sýndu
að upplifun karlanna af breytingum,
sem tengdust starfslokunum, var al-
mennt jákvæð þar sem þeir fylltu tíma
sinn með þýðingarmikilli iðju í stað
vinnunnar. Breytingarnar fólust meðal
„Þarna var ég bara að fá framtíðarfrelsi“
Iðja karla á Akureyri eftir starfslok
annars í auknu frelsi og að meiri tími
gafst með fjölskyldunni til þess að sinna
heimilisstörfum og stunda áhugamál.
Þátttaka karlanna í samfélaginu var á
þann veg að flestir voru virkir í ýmiss
konar félagsstarfi. Heilsa var þátt­
takendum mikilvæg og þeir voru
meðvitaðir um gildi virkni fyrir eigin
heilsu og vellíðan.
Lykilhugtök: Aldraðir, iðja, starfslok,
þátttaka, virkni.
Leiðbeinandi: Kristín Sóley Sigur-
sveinsdóttir, lektor.
Heiða Björg Kristjánsdóttir, Júlía Mist Almarsdóttir og Margrét Rós Sigurðardóttir
Starfslok eru ein stærsta breytingin í lífi fólks og krefjast þau endur­
skipulagningar á lífi viðkomandi.
Breytingarnar sem sjómenn ganga í
gegnum við starflok eru oft meiri en hjá
öðrum vegna eðlis vinnu þeirra. Þeir
dvelja löngum stundum fjarri fjölskyldu
sinni og hafa síður möguleika á að sinna
heimilislífi, tómstundaiðju og félagslífi.
Sjómenn eiga í raun tvö heimili, eitt í
landi og annað á sjó, þar sem þeir eru í
nánu samneyti við skipsfélaga sína, oft
vikum saman og má segja að þeir séu í
raun að yfirgefa það heimili við starfslok.
Við 60 ára aldur eiga sjómenn kost á því
að fara á eftirlaun þar sem vinna þeirra
er erfið og slítandi. Þótt sjómennskan
hafi verið einn af meginatvinnuvegum
Íslendinga hefur starfslokaferli sjó-
manna lítið verið rannsakað. Með
þekkingu á því hvernig starfslokaferli
sjómanna er háttað má e.t.v. auka
undirbúning þeirra til að auðvelda
þeim að aðlagast breytingunum. Til-
gangur þessarar rannsóknar var að
afla upplýsinga um starf íslenskra
sjómanna, starfalokaferli þeirra og
þær breytingar sem verða á þátttöku
þeirra eftir að störfum á sjó lýkur.
Eftirfarandi rannsóknarspurningar
leiddu rannsóknina: (1) Hvernig er starfi
íslenskra sjómanna háttað? (2) Hvernig
er fyrirkomulag starfslokaferlis íslenskra
sjómanna? (3) Hvaða breytingar verða
á þátttöku sjómanna í heimilislífi,
tómstundum og félagslífi eftir að þeir
hætta störfum á sjó?
Svarendur rannsóknarinnar voru
37 fyrrum sjómenn á aldrinum 60 til
82 ára. Þeir voru valdir með tveimur
úrtaksgerðum, slembiúrtaki og hentug-
leikaúrtaki, og var spurningalisti lagður
fyrir þá símleiðis. Við úrvinnslu gagna
var tölfræðiforritið Statistical Package
for the Social Sciences (SPSS, 17.
útgáfa) notað og voru niðurstöðurnar
settar fram með lýsandi tölfræði.
Helstu niðurstöður voru birtar á
myndrænan hátt eða í tíðnitöflum.
Svarendur störfuðu mislengi á
sjó eða að jafnaði 44 ár. Áhugi á
sjómennskunni var algengasta ástæða
þess að þeir hófu störf á sjó. Stærstur
hluti sjómannanna gegndi hlutverki
skipstjóra lengst af. Rúmur helmingur
svarenda líkaði sjómennskan mjög vel
en það sem sjómönnunum líkaði best
við sjómennskuna voru launin en síst
fjarveran frá fjölskyldunni. Mislangur
tími var liðinn frá starflokum svarenda
og voru flestir þeirra sáttir við starfslok
sín þrátt fyrir lítinn undirbúning.
Þátttaka þeirra í viðfangsefnum innan
heimilisins jókst til muna eftir starfslok
en ekki er sömu sögu að segja um
þátttöku í tómstundaiðju og félagslífi.
Lykilhugtök: starfslokaferli, sjó menn,
heimilislíf, félagslíf, tóm stunda iðja.
Leiðbeinandi: Kristjana Fenger
Að leggja árar í bát:
Starfslokaferli íslenskra sjómanna
Kristín Dís GuðlaugsdóttirRósa Dóra Sigurðardóttir