Þjóðmál - 01.12.2010, Qupperneq 32

30 Þjóðmál VETUR 2010
myrkur (Heart of Darkness), „Mistah
Kurtz – he dead“, verk sem lýsir andlegu
myrkri siðleysis . Önnur vísun Eliots, „A
penny for the Old Guy“, kallar fram mynd
af landráðamanninum Guy Fawkes, sem
gerði tilraun til að ráða James I, Englands-
kon ung, af dögum árið 1605 með því að
sprengja lávarðadeild breska þingsins í loft
upp . Lokalína ljóðsins hnykkir svo á enda -
lok um Fawkes sem urðu ekki eins stórfeng-
leg og að var stefnt . Holir menn eru til
staðar í leikriti Shakespeares, Júlíusi Sesar,
og má segja að þar sé „plottið“ fullkomnað
í siðleysi, svikum og pólitískri valdabaráttu .
Dalrymple gerir þessi viðfangsefni einnig
að sínum í Not with a Bang but a Whimper .
Bókin er safn af essayjum sem skrifaðar
voru á árunum 2004–2007 . Hver þeirra á
sér sjálfstætt líf, en saman gefa þær mynd af
samfélagslegu ástandi sem Dalrymple telur
ógna lífi og menningu Vestu rlandabúa .
Dæmin, sem hann tekur, eru gjarnan
sprott in af kynnum hans af einstaklingum
sem orðið hafa fyrir barðinu á misskilinni
velvild svokallaðra líberal ista, þ .e . sósíalista .
sem gjarnan sveipa sig hulu umhyggju
þegar þeir þröngva hugsjónum sínum upp
á varnar lausa sam borgara sína . Hann getur
þess í inngangi að aldrei í sögu mannsins
hafi svo margir haft það jafngott efnahags-
lega; haft frelsi til að velja sér lífstíl, markmið
og búsetu . Engu að síður hefur þetta nægta-
horn sem maðurinn hefur skapað sér ekki
fært honum þá hamingju sem hann sækist
eftir . Þvert á móti, aldrei hafa fleiri átt við
kvíða og þunglyndisraskanir að stríða svo að
pillu fram leiðendur hafa vart undan . Þetta
er þver sögn okkar tíma . Sífellt meiri neysla
bætir ekki lífsgæði fólks . Hamsleysi ríkir á
flest um sviðum og traust milli manna er
horfið .
Bók sinni skiptir Dalrymple efnislega í tvennt . Fyrri hlutinn heitir: Lista-
menn og hugsjónamenn . Í honum setur
hann fram rökstuðning fyrir samfélagslegri
og siðferðilegri hnignun menningar
okkar . Vísar hann þar gjarnan í ýmis bók-
menntaverk, þótt víðari skírskotana gæti .
Síðari hluti bókarinnar nefnist: Pólitík
og menning . Þar er umfjöllunin meira á
nótum ástandsins eins og það blasir við
okkur í dag . Dalrymple dregur fram ábyrgð
bresku menningarelítunnar á síðustu öld,
á því sem nú getur aðeins kallast brotið
samfélag . Í upphafskafla þess hluta tiltekur
Dalrymple nokkra úr þessum hópi og er
fyrstan að nefna hagfræðinginn Sir William
Beveridge sem árið 1942 skilaði ríkisstjórn
Bretlands frægri skýrslu um samfélagsmál .
Hafði skýrslan að markmiði að leggja
að velli „risana fimm“: Skort, Vanheilsu,
Fáfræði, Vanhirðu og Leti og ruddi hún
brautina fyrir því sem nú kallast velferðarríki
eftirstríðsáranna . Þessu stórvirki átti að ná
fram með því að skipta auðæfum Bretlands
„á sanngjarnan hátt“ milli þegnanna . Aðrir,
sem Dalrymple nefnir sérstaklega, eru rit-
höfundarnir George Orwell, Bernard Shaw
og Oscar Wilde auk Johns Ruskins, en allir
aðhylltust þeir sameignarhug sjón ina . Beittu
þeir áhrifum sínum óspart í hennar þágu .
Gegn þessum stjörnuljóma teflir Dal-
rymple fram austuríska hagfræðingnum
Friedr ich A . von Hayek . Hayek, sem
sjálfur var flóttamaður frá alræðisstefnu
heimalands síns, sá sig knúinn til að gefa
hinum gengdarlausa áróðri andspyrnu enda
sá hann þar glitta í grimmt andlit alræðis-
hyggjunnar . Mótspyrna hans fólst í skrifum
bókarinnar The Road to Serfdom (Leiðin til
ánauðar, sem Hannes Hólmsteinn Giss ur-
ar son þýddi á íslensku, en áður hafði bók-
in komið út í styttri gerð í þýðingu Ólafs
Björnssonar) árið 1944 . Hayek sá fyrir að
velferðarsósíalisminn, sem boðaður var af
menningarelítunni, myndi að endingu grafa
undan frelsi þegnanna og leiða þjóðina til