Félagsbréf - 01.09.1963, Blaðsíða 41

mikil mistök. Sagan fer þá út á helj-
arþröm, því að svo fast er hún tengd
aðalpersónunni. Þegar ég lít núna yfir
söguna, sé ég ýmislegt, sem betur hefði
mátt fara, en flest er það smáatriði,
en mistökin virðast mér fyrst og fremst
þessi: Höfundurinn flaskar á því að
h'ta ofstórt á sjálfan sig. Hann er sem
sé ekki svo mikils metinn höfundur, að
sjálfsagt þyki að leita að tilgangi hans,
liggi hann ekki strax í augum uppi.
Þó að Snorri sé aðalpersóna í sög-
unni, er hann þar ævinlega þolandi,
aldrei frumkvöðull. Hann berst yfir
sögusviðið til að bregða upp sem allra
raunsönnustum myndum af þeim ein-
staklingum, sem á vegi lians verða, og
af ýmsum fyrirbærum þjóðlífsins, ekki
til að deila á þau, heldur til að skýra
eðli þeirra. Eigi hann að geta þetta,
má hann ekki rísa gegn umhverfi sínu.
Hann gerir það ekki. Eg hélt, að lýs-
ingin á bernsku hans, á öllu stríði
hans, nægði til að sýna, að af honum
er varla annars að vænta en fram kem-
ur.
Nú hefði það að vísu vel mátt tak-
ast að láta Snorra ekki byrgja allt
mótdrægt inni í eigin barmi hjá önug-
lyndi sínu. Láta hann með öðrum orð-
um rísa gegn öllu sér ógeðfelldu. En
þá er það önnur saga um allt annan
mann með önnur viðfangsefni, — og
annar tilgangur sögunnar. Hver sá les-
andi, sem aðeins sér veilurnar í fari
Snorra, — og þær sjá auðvitað allir,
— en skilur ekki eðli þeirra og orsak-
ir, hlýtur að verða fyrir vonbrigðum
með söguna. Hann skilur ekki, hvers
vegna aðalpersónan smækkar raunveru-
lega alltaf meira og rneira og eftir
því sem lengra bður. Honum finnst
spennan í verkinu löngu fallin áður
en því lýkur. Frá sjónarmiði höfundar
horfir hér öðruvísi við. Það, að spenna
verði mest í sögulok, virðir hann minnst
alls. Höfundurinn lítur svo til, að hann
hafi skilið Snorra Pétursson rétt og
þessvegna verða hughvörf hans, þegar
þau loksins koma, að vera nokkuð óá-
kveðin og tvíátta, eins og maðurinn
er sjálfur. Annað væri glansmynd og
gerð eftir forskrift. Eitthvað er þó
að og ekki eins og vera ber, úr því að
þú ert ekki með á nótunum. Það sem
þú segir í lok greinar þinnar um að
„aðalpersónan lokist“ í þessari sögu
er út í hött. Ég get ekki samþykkt það
og er mér þó heiður að samfylgdinni,
sem þú gefur mér. Mig grunar, að of-
mikið sé gert að því að „opna aðalper-
sónuna“ og vegna þess verður hún
hvimleiðari en skyldi þeim, sem ekki
nenna að skilja hana og gefa henni lít-
ið eitt af umburðarlyndi. Einhver sagði
við mig, að þessi saga væri þrungin
bölsýni. Ekki líkar mér það. Fólkið,
sem við sögu kemur, eru reyndar eng-
in dyggðablóð og samfélagshættir þess
eru kannski ekki betri en í meðallagi,
og ekki bendir sagan á úrlausn á vanda-
málum þess. En hún dæmir fólkið ekki,
sýnir aðeins, hvernig það er. Meðan
til eru allt í kringum okkur menn, eins
og séra Gísli á Stað, Magnús Hall-
grímsson kaupmaður og Jónas brúa-
smiður, þarf engrar bölsýni með. Þess-
ir þrír eru fulltrúar ólíkra sjónarmiða
í bókinni, en auk þeirra er þar mikill
fjöldi fólks, sem öllu öðru fólki ætti
að þykja vænt um. Sjálfum þykir mér
vænst um Snorra Pétursson, þrátt fyr-
FÉLAGSBRÉF 37