Félagsbréf - 01.09.1963, Blaðsíða 21

Fyrsti þáttur Stundar og staða, sem
nefnist Raddir á daghvörfum, er „til-
brigði viS tíu þjóSsögur“, og hefur
Hannes áSur ort af sumum sömu til-
efnum (í KvæSabók). FróSlegt er aS
sjá hversu breyttur stíll hans er í
þessum nýju ljóSum. I Tíundu rödd
t.d. er yrkisefniS sagan um djáknann
á Myrká:
Bregði fyrir birtu af tungli
blasir við mér fölur hnakki
á mig glórir gegnum bjarmann
grá og nakin höfuðskel.
Kynleg ferð. I vinaveizlu
var mér boðið, jólagleði.
Hvort er ég í höndum vinar?
Hvort er ég í fylgd með draug?
Hér er hvergi gengiS lengra en þjóS-
sagan leyfir, ekki „lagt út af“ henni
á neinn veg, — nerna ef þaS væri þá
meS hinni ástríSulausu en þráteknu
spurningu sem bergmálar í öllum þess-
um tíu þjóSsagnatilbrigSum. En sagan
er ekki séS í neinu nýju ljósi og aS-
eins höfS hönd á sjálfsögSustu mynd-
um hennar: klakabólgiS vatn, myrkur
maSur, slútandi höttur, nakin höfuS-
skel, tekin gröf. I Djáknanum á Myrká
(KvæSabók) hins vegar nýtur sín
veruleikaskyn Hannesar, galdralag
lokahendinganna,
Hann mun ríða Hörgá næstu jól
með hvítan blett
með hvítan blett í hnakka,
er undirbyggt og magnaS af hinni ein-
földu, en nýskynjuSu, hversdagslýs-
ingu fyrri hlutans. Ekki vil ég halda
því fram aS hlutverk skáldskapar sé
einkum aS láta hroll fara niSur eftir
bakinu á hæstvirtum lesöndum, en víst
er um hitt aS sá „hrollur“ sem löngum
er í för meS meiriháttar skáldskap er
fjarri Röddum á daghvörfum. Ein-
faldleiki málfars og mynda er hér ekki
styrkleikavottur eins og í sumum öSr-
um ljóSum Hannesar, og vikiS hefur
veriS aS; öllu heldur vottar hann und-
anhald undan viSfangsefninu eSa
a.m.k. óheilt viShorf viS því. Lítum
t.d. á Fyrstu rödd, um Drangey.
Sjálfum óhugnaSi þjóSsögunnar er hér
ekki haldiS til haga fremur en í öSrum
þessum ljóSum: röddin sem talar í
IjóSunum er hlutlaus, hún staShæfir og
lýsir því sem fyrir her fremur en bregð-
ast viS eSa gegn því. En vandséS er
hvaS kemur í staSinn. „Tilfinning“
ljóSsins er ekki staSfest í sjálfu því,
máli og myndum, heldur er sagt frá
henni hversdagslegum orSum: vættur
bjargsins er vond, hún er loSin fála,
bústaSur hennar válegur, reipiS ör-
mjótt, loft læblandiS, sigmaSurinn leit-
andi, geiglaus, djarfur. Og enn má líta
á ÞriSju rödd, útaf sögu Málmeyjar
bóndans:
Ber mig utar, lengra, leitin knýr mig fram
lausgeðjaðan fanga sinnar eigin dirfsku.
Hér er enginn galdur þrátt fyrir um-
tal ljóSsins um „arga og ramma
kynngi“; loftreiSin týnist niSur í hinni
óljósu, slapplegu lokahendingu. Og
uppgjöfin í orSfæri verSur lesanda
vottur uppgjafar fyrir viSfangsefninu:
„hlutleysi“ skáldsins er of eindregiS,
flokkinn brestur leiSandi, samtengjandi
FÉLAGSBRÉF 17