Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.11.2015, Qupperneq 12

A
ðgerðir á skapabörmum eru
vaxandi viðfangsefni lýtalækn-
inga. Eftirspurn eftir þessum
aðgerðum er fyrst og fremst
hjá hópi yngri kvenna 20-45
ára, að því er fram kemur á lytalaeknir.is.
Konurnar eiga það sammerkt að innri ska-
pabarmar eru stærri og síðari en ytri ska-
pabarmar og finnst mörgum konum þetta
vera lýti. Ennfremur er vísað til þess að
stórir innri skapabarmar geti valdið sær-
indum við samfarir og öðrum óþægindum.
Ebba Margrét Magnúsdóttir fæðinga- og
kvensjúkdómalæknir á kvennadeild LSH
hefur farið fyrir vitundarvakningu varðandi
skapabarmaaðgerðir síðustu ár en hún hélt
fyrst erindi um aðgerðir á kynfærum
kvenna á læknadögum árið 2010. Það var
í fyrsta sinn sem þetta efni var tekið fyrir
á fundi hérlendis. Hún hefur talað gegn
þessum aðgerðum í fegrunarskyni síðan,
meðal annars á nýliðinni kvennaráðstefnu í
Hörpu þar sem brennandi ástríða hennar
fyrir málefninu skein í gegn. Þar talaði
einnig baráttukonan Nimco Ali sem líkti
skapabarmaaðgerðum við umskurð, aðeins
væri búið að setja þetta í söluvænni bún-
ing. Sameinuðu þjóðirnar samþykktu bann
við umskurði kvenna árið 2013 en WHO
skilgreinir umskurð sem aðgerð sem
„breytir eða skaðar kynfæri kvenna án
læknisfræðilegrar ástæðu“. Skapab-
armaaðgerðir í fegrunarskyni falla því
undir þessa skilgreiningu, þó Ebba segi
mjög langt á milli aðgerðanna hér og
þeirra sem framkvæmdar eru á börnum
við slæmar aðstæður í Afríku. Þó að það
sé sláandi að hægt sé að finna samanburð
í þessum efnum má ekki gleyma því að
hér fari fullorðnar konur í aðgerð að eigin
frumkvæði. Þó er ósvarað af hverju þessar
aðgerðir eru gerðar og hvert umfangið sé.
Lýtalækningar aðgengi-
legar öllum
„Fyrir svona tuttugu árum var þetta ekki
vandamál. Það sem hefur gerst í dag er
að lýtalækningar eru orðnar aðgengilegar
öllum. Það er ekki lengur bara fræga og
ríka fólkið sem getur keypt sér öðruvísi
útlit sama hvort sem við erum að tala um
brjóst, fitusog, skapabarmaaðgerðir, bótox
eða andlitslyftingu, þetta er í boði fyrir
alla,“ segir Ebba og segir klámvæðinguna
og tilkomu netsins hafa haft áhrif.
„Þú ferð í netið í tölvunni eða símanum
og gúgglar hvernig þú eigir að líta út.
Ungar stúlkur eru stundum með lélega
sjálfsmynd og staðalímyndirnar segja að
allir eigi að vera grannir og passa í sömu
fötin sem er ekki raunveruleikinn. Við er-
um mjög ólík í útliti. Við erum með mis-
munandi stór brjóst, mismunandi stór læri
og mismunandi stór kynfæri,“ segir Ebba
og bendir á að með klámvæðingunni hafi
fylgt aukinn rakstur sem afhjúpi svæðið
betur. „Konur eru með misstóra innri
barma og þeir verða miklu augljósari eftir
rakstur og slúta niðurundan ytri börmum.
Þá finnst konum, sérstaklega þessum
grönnu stúlkum, það ekkert sérstaklega
fallegt og jafnvel óþægilegt. Þær halda að
sér líði betur ef þær fá þetta lagað með
aðgerð. En oft er vandamálið í höfðinu,
ekki í kynfærunum. Vissulega eru til kon-
ur með misstóra barma og barma sem
hafa skaddast í fæðingu eða eru með
raunveruleg lýti, sem þarf að laga og við
höfum gert þessar aðgerðir hér á kvenna-
deildinni. En það sem er að gerast núna
árið 2015 og ég hef áhyggjur af og mun
halda áfram að berjast gegn, er að fólk
misnoti ungar konur sem eru ekki með
nógu sterka sjálfsmynd og láti þær borga
mikla peninga fyrir,“ segir hún en rann-
sóknir Lauru Berman hafa sýnt fram á
tengsl lélegrar sjálfsmyndar og skapa-
barmaaðgerða.
„Mér finnst stjórnsýslan ekki vera að
standa sig og eftirlitið alveg að bregðast.
Við höfum ekki yfirlit yfir hvort það eru
tvær, tuttugu eða tvöhundruð aðgerðir sem
er verið að gera á ári á Íslandi. Land-
læknir hefur ekki fengið gögn frá lýta-
læknum. Við vitum því ekki hvað þetta er
stórt vandamál,“ segir Ebba sem hefur
fulla trú á því að nýr landlæknir muni
koma málunum í betra horf og vinna í því
að fá upplýsingar um fjölda þessara að-
gerða síðustu ár svo hægt sé að átta sig
á því hvort um raunverulegt vandamál sé
að ræða.
Aðgerðirnar geta haft afleiðingar
Lýtalæknar hafa vísað í persónuvernd
hvað þetta varðar. „Ég hef oft velt því
fyrir mér hvort það sé meira persónu-
verndarmál að vita hversu margar konur
hafa farið í skapabarmaðgerð og brjósta-
stækkun eða fóstureyðingu og greinst með
klamydíu,“ segir hún og ítrekar mikilvægi
skráninga í góðu heilbrigðiskerfi og þær
hafi ekki síst gildi til að fylgjast með af-
leiðingum aðgerðanna.
„Þessar aðgerðir hafa alveg afleiðingar,
blæðingar, sýkingar og slíkt.“
Hafa konur þurft að leita á kvennadeild-
ina eftir þessar skapabarmaaðgerðir?
„Við höfum fengið hingað konur með
blæðingar og sýkingar eftir svona aðgerð-
ir,“ segir hún en að öllum aðgerðum fylgi
áhætta og því sé mikilvægt að gera ekki
svona aðgerðir að óþörfu.
„Á síðustu árum hafa fagfélög kven-
sjúkdóma- og fæðingarlækna verið að taka
höndum saman og skapa vinnureglu um
þetta. Fólk hefur áhyggjur af því að verið
sé að gera of mikið af þessum aðgerðum
og því hafa bandarísku og bresku sérfræð-
ingafélögin og fleiri tekið höndum saman
og reyna að spyrna við þessari þróun.“
Skapabarmaaðgerðir hafa margfaldast að
tölu síðustu ár í Bretlandi og nú er búið
að setja vinnureglur hvað þær varðar. „Nú
ráðleggja Bretarnir stúlkum að fara fyrst í
sálfræðiviðtal og hitta tvo kvensjúkdóma-
lækna sem meta hvort vandamál sé virki-
lega til staðar, að þær séu með barma
sem meiða og trufla þær í daglegum at-
höfnum. Og ef svo er þá eru aðgerðirnar
borgaðar af NHS, breska heilbrigðiskerf-
inu.“
Bresku sérfræðisamtökin RCOG hafa
ennfremur lagt áherslu á mikilvægi þess
Flatar píkur
ekki normið
SKAPABARMAAÐGERÐIR ERU EKKI NAUÐSYNLEGAR AÐGERÐIR, SEGIR
EBBA MARGRÉT MAGNÚSDÓTTIR FÆÐINGA- OG KVENSJÚKDÓMALÆKNIR.
EKKI ER VITAÐ HVERSU MARGAR KONUR FARA Í SLÍKAR AÐGERÐIR
Í FEGRUNARSKYNI HÉRLENDIS EN ÞEIM HEFUR FJÖLGAÐ VERULEGA Í
HINUM VESTRÆNA HEIMI UNDANFARIN ÁR.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
„Mér finnst stjórn-
sýslan ekki vera að
standa sig og eftirlitið
alveg að bregðast,“
segir Ebba.
Það er ákveðin útlits-
pressa í samfélaginu, líka
hvað varðar kynfæri.
„Þú ferð á netið og
gúgglar hvernig þú eigir
að líta út,“ segir Ebba.
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.11. 2015
Lýtaaðgerðir