Orð og tunga - 01.06.2006, Page 39

Kristín Bjarnadóttir: Málfræði í orðabókum
37
arupplýsinga í 3. útgáfu íslenskrar orÖabókar og var reynt að samræma
eftir bestu getu og bæta við efni eins og tími gafst til (sjá Kristín Bjarna-
dóttir 2001). í ljósi þeirra breytinga er áhugavert að skoða höfuðleiðir
Mugdans í framsetningu beygingarupplýsinga og hvort skipting af
svipuðu tagi varpar ljósi á vandamál í framsetningu setningargerðar-
upplýsinga í íslenskum orðabókum.
4.2.1 Setningafræði á heima í málfræðibókum
Það að vísa orðabókarnotendum algerlega á setningafræðibækur í leit
að setningargerðarupplýsingum einstakra orða er einmitt stefnan sem
Eiríkur Rögnvaldsson gagnrýnir með framsetningu gátlistans síns.
Sem dæmi um þessa framsetningu má nefna ótölulegan fjölda sagna
í 1. og 2. útgáfu íslenskrar orðabókar (1963, 1983) þar sem engir röklið-
ir eru sýndir með sögnum, hvorki sem formlega skilgreindur setn-
ingafræðihluti né í dæmum. Af sama toga eru sagnir sem aðeins eru
merktar með óp án þess að tiltekið sé hvort um aukafallsfrumlag eða
gervifrumlag er að ræða.7
Bækur um setningafræði eru, ef eitthvað er, enn verri heimildir
um málfræði einstakra orða en bækur um beygingarfræði. í setningar-
fræðibókum er sjónarhornið alltaf „ofan frá og niður" og fjallað er um
hverja setningargerð fyrir sig. Þess vegna er útilokað að finna tæmandi
úttekt á rökliðum einstakra sagna og öðru efni af sama toga. í þessu
kemur fram eðlismunur á umfjöllun um beygingu og umfjöllun um
setningargerð í málfræðibókum. Beygingardæmi eru venjulega skoð-
uð sem ein heild, þótt vissulega sé líka fjallað um einstök föll. Sögnum
er hins vegar yfirleitt ekki skipt upp í setningargerðarflokka sem jafn-
ast á við beygingarflokkana heldur er fjallað um hverja setningargerð
fyrir sig. Það er því fremur lítil von um árangur við leit í málfræði-
bók þegar orðabókin gefur ekki fullnægjandi upplýsingar um rökliði
sagna.
4.2.2 Ófyrirsegjanlegar setningargerðir birtar í orðabókinni
Hér er hugmyndin sú að sleppa því að lýsa öllu sem er fyrirsegjan-
legt út frá meginreglum íslenskrar setningagerðar og sleppa með því
7Sjá umfjöllun um sögnina ciðfatm í grein minni í Orði og tungu 5 (Kristín Bjarna-
dóttir 2001:91).