Orð og tunga - 01.06.2015, Síða 62

50
Orð og tunga
en við tók sértæk umfjöllun í ferðaköflunum. í þeim væri þá að finna
sértæka útfærslu, þ.e. miðað við lönd eða svæði, á því almenna eða
algilda í evrópsku samhengi. Þetta metnaðarfulla markmið Tómasar,
að útskýra svona ítarlega fyrir lesendum sínum allt sem snýr að nátt-
úru- og menningarlegum forsendum samfélaganna í Evrópu og lifn-
aðarháttum í borgum og bæjum álfunnar, mun vera önnur skýring á
því að honum tókst aldrei að ljúka við bókina. Ekki einungis tíma- og
heilsuleysi heldur einnig yfirþyrmandi umfang verkefnisins mun hafa
leitt til þess að honum féllust hendur. Eins og ég hef rakið annars stað-
ar var Tómas Sæmundsson mjög vel að sér í ferðabókmenntum sam-
tímans og þekkti vel til hefða innan þessarar bókmenntagreinar (Lemer
2013). Þannig mælti hann með því að þýðingar á erlendum ferðatextum
yrðu fastur liður í tímaritinu Fjölni og samdi einnig sjálfur ferðatexta af
ýmsum toga (sjá Lerner 2013:105-109). Því kemur það ekki á óvart að
hann hafi ætlað sér að byggja bókina upp á svipaðan hátt og tíðkaðist
erlendis en hann hugsaði kannski allt of stórt í þessum efnum.
Eins og sjá má á efnisyfirlitinu segir ferðabókin einungis frá fyrstu
mánuðum ferðarinnar eða frá Kaupmannahöfn til Waldmunchen og
auk þess frá ferðinni frá Róm til Napólí. Því er augljóst að miklu fleiri
kafla vantar í bókina. Sjá má fleiri merki þess að Tómas átti eftir að
vinna við textann. Víða má finna eyður í texta eða athugasemdir á
spássíum eða innan sviga þar sem Tómas nefnir að þar þurfi að bæta
einhverju við. Hann átti t.d. eftir að slá upp og færa inn tölur eða nöfn:
Eru þær stærstu þeirra að hæð ...., og undirstaðan þá hér um .... faðmar á
hvörn veg (Tómas Sæmundsson 1947:57). A ýmsum stöðum merkti
hann við innan sviga að hann þyrfti að ákveða frekar hugtakanotkun
á íslensku, t.d. ... íhugun (theorie; heldur kannske: íhugunarregla) ...
(Tómas Sæmundsson 1947:63). Jafnvel heil umfjöllunarefni geymdi
hann á þennan hátt en minnti sjálfan sig á að þar þyrfti að huga frekar
að málum: ... (Fornleifasaftt fyrir ísland; - allt sent til Danmerkur etc.)
(Tómas Sæmundsson 1947:61). Á köflum virðist höfundur hafa verið
á báðum áttum um það hvernig og með hvaða orðaforða hann ætlaði
að segja frá hlutum eða atburðum. Þannig er til að mynda lýsingu
á staðháttum á eyjunni LFsedom að finna í tveimur útfærslum með
ólíku orðfæri (Tómas Sæmundsson 1947:12-13 og 14-15). Höfundur
átti augljóslega eftir að strika út aðra útgáfuna. Á ófáum stöðum virð-
ist vanta orð eða einfaldlega samræmi í texta og fínpússun á honum
enda hefði höfundur undir eðlilegum kringumstæðum farið yfir text-
ann til að lagfæra hann og það örugglega oftar en einu sinni.