Náttúrufræðingurinn - 2014, Síða 32

Náttúrufræðingurinn
32
Hallmundarkviða með skýringum
Vísa – Stanza Skýringar – Notes Vísa – Stanza Skýringar – Notes
1. Hrynr af heiðna fenri;
höll taka björg at falla;
fátt mun at fornu setri
fríðs aldjötuns hríðar;
gnýr, þás gengr enn hári
gramr um bratta hamra;
hátt stígr höllum fæti
Hallmundr í gný fjalla,
Hallmundr í gný fjalla.
Hrynr af heiða fenri, höll björg taka að
falla, fátt fríðs mun að fornu hríðarsetri
aldjötuns; gnýr, þás enn hári gramr gengr
um bratta hamra. Hallmundr stígur hátt
höllum fæti í gný fjalla.
heiða fenrir = jötunn
hríðarsetrur = fjöll
enn hári gramr = hinn gráhærði höfðingi
7. Stíg ek fjall af fjalli,
frekr opt litum, þopta;
dýpst ferk norðr et nyrðra
niður í heim enn þriðja;
skegg beri opt sás uggir
ámr við minni kvámu,
brýtk við bjarga gæti
bág, í Élivága,
bág, í Élivága.
Ek stíg fjall af fjalli þopta, ferk opt litum,
ferk norðr et nyrðra dýpst niðr í enn þriðja
heim; sá ámr es uggir við kvámu minni
beri opt skegg í Élivága, brýtk bág við
bjarga gæti.
þoptar = félagar
ferk opt litum = ég ferðast myrkranna milli
sá ámr = sá dökkleiti
bjarga gætir = jötunn
2. Hrýtr, áðr hauga brjóti
harðvirkr megingjarða,
gnýr er of seima særi
sáman, eldrinn kámi;
eimyrju læt ek áma
upp skjótliga hrjóta;
verðr um Hrungnis hurðir
hljóðsamt við fok glóða,
hljóðsamt við fok glóða.
Eldrinn kámi hrýtr áðr brjóti hraðvirkr
hauga megingjarða, gnýr er of sáman
seima særi; ek læt áma eimyrju hrjóta
skjótliga upp, hljóðsamt verðr við Hrungnis
hurðir við fok glóða.
kámr = dökkur
haugar megingjarða = fjöll eða fjallgarðar
sámur = dökkur
seima særir = maður eða jötunn í þessu tilfelli
ámur = dökkur, dimmur
Hrungnis hurðir = klettar
8. Várum húms í heimi,
hugðak því, svás dugði,
vér nutum verka þeira,
vallbingr, saman allir;
undr er, hví ‚örvar‘ mundi
‚eiturhryðju‘ mér heita,
þó ef ek þangað kæma,
þrekrammur við hlynglamma,
þrekrammur við hlynglamma.
Várum allir saman í húms heimi; hugðak
því, svás vallbingr dugði; vér nutum
þeirra verka; undr er hví ‚örvar eitrhryðju‘
muni heita mér, ef ek kæma þó þangat,
þrekrammr við hlynglamma.
vallbingr = hellir
örvar eitrhryðju = eldhríð
þrekrammr = þolgóður, sterkur
hlynglammi = eldur
3. Laugask lyptidraugar
liðbáls at þat síðan,
vötn koma heldr of hölda
heit, í foldar sveita;
Þat spretta upp und epla
aurþjóð vitu jóða;
hyrr munat höldum særri
heitr, þars fyrða teitir,
heitr, þars fyrða teitir.
Liðbáls lyptidraugar laugask síðan at þat
í foldar sveita, vötn koma heldr heit of
hölda; Þat vitu spretta upp und aur-epla-
jóða þjóð, heitr hyrr munat höldum særri,
þars fyrða teitir.
Liðbáls lyptidraugar = menn
foldar sveiti = lindavatn
aur-eplajóða þjóð = jötnar
hyrr = eldur
9. Sendi mér frá morði,
mun ván ara kvánar,
handan Hrímnis kindar
hárskeggjaðan báru;
en steinnökkva styrkvan,
stafns plóglimum gröfnum,
járni fáðan Aurni,
auðkenndan réðk senda,
auðkenndan réðk senda.
Báru mér hárskeggjaðan Hrímnis kindar
sendi handan frá morði; ván mun ara
kvánar; en réðk senda Aurni styrkvan, járni
fáðan steinnökkva, auðkenndan gröfnum
stafns plóglimum.
hárskeggjaður = gráskeggjaður
Hrímnis kindar sendir = jötunn
morð = vígvöllur
ara kván = kvenfugl arnarins, assa
Aurnir = jötunn
steinnökkvi = skip úr steini
plóglimir = fjalir í stafni skips
4. Springa björg ok bungur
bergs, vinnask þá, stinnar
stór, ok hörga hrærir
hjaldrborg, firar margir;
þytr er um Þundar glitni;
þrammak á fyr skömmu,
en magna þys þegnar
þeir hvívetna fleiri,
þeir hvívetna fleiri.
Stór björg og stinnar bergs bungur
springa, ok hörga hjaldrborg hrærir; þá
vinnask margir fyrar, þytur er um Þundar
glitni, þrammak á fyr skömmu, en fleiri þeir
þegnar magna þys hvívetna.
hörga hjaldrborg = fjöll
fyrar = menn
Þundar glitnir = árgljúfur
þegnar = menn
10. Sterkr, kveða illt at einu
oss við þann at senna,
Þórr veldr flotna fári;
felldr er sás jöklum eldir;
þverrðr er áttbogi urðar;
ek fer gneppr af nekkvi
niðr í Surts ens svarta
sveit í eld enn heita,
sveit í eld enn heita.
Sterkr Þórr veldur fári flotna, kveða oss
illt at einu at senna við þann; felldr er sás
eldir jöklum; áttbogi urðar er þverrðr; ek
fer gneppr af nekkvi niðr í sveit ens svarta
Surts, í enn heita eld.
flotnar = félagar
at senna = að berjast við
sás eldir jöklum = sá sem brennir jökla
áttbogi urðar = ættir jötna
þverrðr = genginn til þurrðar
gneppr = dapur
nekkvi = af einhverri ástæðu
5. Þýtr í þungu grjóti,
þrír eskingar svíra‘;
undr láta þar ýtar
enn, er jöklar brenna;
Þó mun stórum mun meira
morðlundr á Snjógrundu
undur, þats æ mun standa,
annat fyrr um kannask,
annat fyrr um kannask.
Þýtr í þungu grjóti, þrír eskingar svíra, ýtar
láta þat enn undr er jöklar brenna, þó mun
morðlundr fyrr um kannask annat stórum
meira undr á Snjógrundu, þats æ mun
standa.
eskingar = öskustrókar
svíra = þyrlast
morðlundr = maður
Snjógrund = Ísland
11. Veðk sem mjöll í milli,
margt er eimmyrkligt, heima;
springr jörð, því at þangat
Þór einn kveðk svá fóru;
breitt er und brún at líta
bjargálfi, mér sjálfum,
heldr skek ek hvarma skjöldu,
harmstríð, er ek fer víða,
harmstríð, er ek fer víða.
Veðk sem mjöll í milli heima; margt er
eimmyrkligt; jörð springr, því at kveðk Þór
einn fóru svo þangat; breitt harmstríð er at
líta und brún bjargálfi, sjálfum mér, er ek
fer víða; heldr skek ek hvarma skjöldu.
Eimmyrkligt = svart af eldi
Harmstríð = áhyggjur
bjargálfur = jötunn
hvarma skildir = augu
6. Spretta kámir klettar;
knýr víðis böl hríðir;
aurr tekr upp að færask
undarlegr ór grundu;
hörgs munu höldar margir,
himinn rifnar þá, lifna;
rignir mest; at regni
rökkr, áðr heimrinn slökkvisk,
rökkr, áðr heimrinn slökkvisk.
Kámir klettar spretta, víðis böl knýr hríðir,
undarlegur aurr tekr at færask ór grundu;
Margir hörgs höldar munu lifna, himinn
rifnar þá, rignir mest, rökkr at regni, áðr
heimurinn sökkvisk.
víðis böl = eldur
hörgs höldar = jötnar
12. Einn ák hús í hrauni,
heim sóttu mik beimar,
fimr vark fyrð‘um gamna
fyrr aldrigi, sjaldan;
flokk nemið it eða ykkat,
élherðar, mun verða,
enn er at Aurnis brunni
ónyt, mikið víti,
ónyt, mikit víti.
Ák einn hús í hrauni; beimar sóttu mik
sjaldan heim; vark aldrigi fyrr fimr gamna
fyrðum; nemið it flokk, élherðar, eða ykkat
víti mun verða mikit; enn er ónyt at Aurnis
brunni.
ák = á ég
beimar = menn
fyrðar = menn
élherðar = menn
ónyt = engin not
Aurnis brunnur = Skáldskaparbrunnur