Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2014, Síða 67

Náttúrufræðingurinn - 2014, Síða 67
67 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags og umhverfi, í samráði við skólarannsóknadeild Mennta- málaráðuneytis, sem Reynir Bjarnason stýrði. Hann lagði mikla vinnu í þetta verk, og segir sjálfur: „Ég vildi gera hlutina öðruvísi en ég hafði kynnst eða lært, og tók náttúrufræðina í víðasta skilningi, það er heiminn: Jarðfræði, eðlisfræði, efnafræði, og hefðbundna náttúrufræði: dýrafræði, grasafræði, vistfræði og þróunarfræði. Ég steypti þessu öllu í eitt samhengi, þar sem meginkaflarnir voru fjórir: Sólin, vatnið, jarðvegurinn og loftið. Þetta taldi ég vera þá frumþætti sem 12 ára börn ættu að gera sér grein fyrir, til þess að fá tilfinningu fyrir því stóra og smáa í heiminum. Ég fann þar formúluna, sem ég notaði síðar í þessum stóru bókum mínum: Að vefa saman náttúrufræði, þjóðsögur, skáldskap og myndefni í eina heild“ (Mbl. 22. okt. 2000). Líklega þótti þetta handrit Guðmundar of nýstár- legt. Að hans sögn var „ákveðið að fara aðra leið í nátt- úrufræðikennslu“ og því var það ekki gefið út, og dagaði uppi í ráðuneytinu. Guðmundur hafði kynnst fjöru- og sjávarlífi í Eyjafirði og hrifist af fjölbreytni þess og því flókna samspili sem þar á sér stað. Ræddum við oft um nauðsyn þess að kanna það frekar og kynna það fyrir almenningi, ekki síst með tilliti til líffræðikennslu. Um þetta leyti hafði verið komið upp aðstöðu til rannsókna við Náttúrugripasafn Vest- manneyja, sem ég hafði kynnst vorið 1970. Það var sam- dóma álit okkar að áhugaverðast væri að kanna fjöru- og sjávarlíf í Breiðafirði og koma þar upp rannsóknastöð, og til þess væri Flatey best fallin. Árið 1971 hóf Guðmundur nám í sjávarlíffræði við Stokkhólmsháskóla, og 1972 birti hann grein í Týli um Rannsóknastöðina í Askö nálægt Stokkhólmi, þar sem hann hafði m.a. skoðað sjávarlífið með froskköfun, sem hann lærði í Bandaríkjunum. Ósk hans rættist þegar hann fékk verkefnið árstíðabreytingar dýralífs í þangi á fjörum Flateyjar á Breiðafirði, til doktorsprófs. Kennari í Flatey Til Flateyjar fluttist Guðmundur 1972 og gerðist skóla- stjóri barnaskólans þar, og stýrði honum til 1976. Þar keypti hann gamalt og glæsilegt verslunarhús við gömlu höfnina, er hann nefndi Vorsali, og gerði upp af mikilli smekkvísi. Hann var áhugamaður um viðhald gamalla húsa, og á mikinn þátt í þeim árangri sem náðst hefur í Flatey við að endurbyggja gamla þorpið. Í Flatey er hin besta aðstaða til að kynnast fjöru- og sjávarlífi, sem kom Guðmundi að góðu gagni. Hann eignaðist bát og gat siglt víðs vegar um Breiðafjörð. Ýmsir náttúrufræðingar fengu aðstöðu hjá honum, til dvalar og rannsókna á sjávarlífi og fuglum, og síðast var hann búinn að innrétta íbúð með rannsóknastofu í gömlu sláturhúsi bakvið hús sitt. Þannig kom hann á fót rannsóknastöð, þó hún hafi enn ekki verið formlega stofnsett. Minna varð úr rannsóknum fyrir doktorsverkefnið, enda hafði Guð- mundur lítinn metnað fyrir prófgráðum og titlum, og áttum við það sameiginlegt. „Á þessum árum starfaði hann og bjó í Flatey, var skóla- stjóri og kennari, stundaði náttúru- og heimildaljósmyndun og kvikmyndagerð. Næstu ár starfaði hann jöfnum höndum við köfun, hönnun bóka, trésmíðar, fiskveiðar og teikningar í Flatey“ (Minningargrein í Mbl. 6. sept. 2012). Kvikmyndina Mörg eru dags augu vann Guðmundur í félagi við Óla Örn Andreasen frænda sinn, líklega 1978. Þetta er rúmlega klukkutímalöng heimildamynd um líf og störf manna í Vestureyjum Breiðafjarðar árið um kring. Myndin var sýnd víða um land og einnig í Ríkissjón- varpinu og fékk góða dóma. Þá teiknaði hann myndir af fjöru- og sjávarlífverum í 1. bindi af stórvirki Lúðvíks Kristjánssonar: Íslenzkir sjávarhættir (Rvík 1980), og hann- aði kápur allra sex bindanna. Frumteikningar voru í litum, og bera listfengi höfundar gott vitni. Flestar birtust þær síðar í Ströndinni, en gætu í sjálfu sér verið efni í sérstaka listaverkabók. Af heimilishögum Guðmundar Páls er það að segja að hann var lengi laus og liðugur, og gat því elt hin ýmsu áhugamál sín hvert sem leið hans lá. Hann var þó aldrei ósnortinn af hinu kyninu, og 1973 eignaðist hann dóttur, er skírð var því sérstæða nafni Blær, með Maríu Hjálmdísi Þorsteinsdóttur frá Hofsósi, sjúkraþjálfa og kennara við Háskóla Íslands. Blær ólst upp hjá móður sinni heima og erlendis, en dvaldi oft hjá Guðmundi í fríum og var kært með þeim. Ingunn og Guðmundur Páll við hús sitt Vorsali, í Flatey, 30. júlí 2009. Ljósm.: Helgi Hallgrímsson.

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.