Bókasafnið - 01.06.2015, Side 47

47
(2003) og eru söfn sýnishorna sem eru flokkuð, skráð, skipu-
lögð og gerð aðgengileg eins og safnkostur bókasafna. Sýnis-
hornin eru rétt eins og texti eða myndir, heimildir sem geta átt
heima innan um hefðbundið bókasafnsefni, enda eru efnis-
söfn á erlendum málum kennd við bókasöfn og kölluð efnis-
bókasöfn (material bibliotek/materials library).
Það eru einkum tvær tegundir til af efnissöfnum sem falla að
skilgreiningu Martling Palmgrens og Schmits. Annars vegar
eru það einkafyrirtæki, starfandi á markaði sem selja aðgang
að sínum safnkosti og hins vegar eru það efnissöfn fyrir skóla
sem heyra þá undir bókasafnsþjónustu þeirra. Það er ekki óal-
gengt að skólar og fyrirtæki eigi vísi að eigin efnissöfnum fyrir
nemendur og starfsfólk, þannig að í víðum skilningi má finna
efnissöfn á mörgum stöðum. Fyrsta formlega efnissafnið var
stofnað 1994 í Kuopio Academy of Design í Finnlandi, en skól-
inn hafði þá lengi safnað efnissýnishornum og átt vísi að
óformlegu efnissafni. Efnissafnið við Konstfack, listaháskólann
í Stokkhólmi var stofnað 2004. Árið 1998 var Material
ConneXion stofnað í New York, einkarekið fyrirtæki sem hefur
síðan fært út kvíarnar til Evrópu. Fyrsta evrópska einkarekna
efnissafnið, MatériO var stofnað í París 2002, en 2001 hafði
verið stofnað í Frakklandi efnissafn sem var fjármagnað af
opinberum aðilum, Innovathéque (Berggren, 2006). Fleiri
efnissöfn hafa verið byggð upp, en þeirra verður ekki getið
hér. Hér á landi er ekkert efnissafn, enn sem komið er.
Ráðstefnan í Reykjavík
Fyrirlesarar á ráðstefnu ARLIS/Norden komu frá Norðurlönd-
unum, Bretlandi og Frakklandi. Aðalfyrirlesarinn var elodie
Ternaux aðstoðarsafnstjóri efnissafnsins MatériO í París.
MatériO sérhæfir sig í að safna og veita hönnuðum og fram-
leiðendum aðgang að yfirgripsmiklu gagnasafni og mismun-
andi efnisprufum. Í fyrirlestrinum fjallaði Elodie um það sem
hún kallar „materiology“, og það hvernig efni og efnissöfn
geta verið öflugt tæki fyrir skapandi fagfólk. Hún lagði áherslu
á fjölbreytni og nýjungar, það er alltaf verið að útbúa ný efni
og finna nýja möguleika fyrir það sem fyrir er. Efni sem áður
hefur verið notað í ákveðnum tilgangi fær allt í einu nýtt hlut-
verk og er notað í framleiðslu hluta sem engum hefur dottið í
hug áður. Í tæknivæddum heimi nútímans er mikið lagt upp
úr endingu, umhverfisvernd og að efnið þjóni tilgangi sínum.
Elodie sagði okkur lifa í heimi endalausra valmöguleika, hvað
varðar efni og tækni. Efnissöfn væru staður innblásturs, þekk-
ingar og sköpunargleði, og væru vettvangur til að leiða saman
framleiðendur og viðskiptavini safnanna. MatériO (http://
www.materio.com) er staðsett í París, Prag og Brussel.
Aðrir fyrirlesarar voru Sandra gonon arkitekt hjá KADK í
Kaupmannahöfn (Det Kongelige Danske Kunstakademis
Skoler for Arkitektur, Design og Konservering https://kadk.
dk/). Sandra fjallaði um náttúruleg efni í tengslum við hönnun
og arkitektúr. Hún lýsti frumkvöðlaverkefnum nemenda í
notkun náttúrulegra efna og stuttlega um reynsluna af því að
setja upp efnis-rannsóknastofu á KADK. elsa Modin er list- og
bókasafnsfræðingur hjá Hasselbladstiftelsen í Gautaborg
(http://www.hasselbladfoundation.org), einu stærsta ljós-
myndabókasafni Svíþjóðar. Hún lýsti því hvernig hægt væri að
njóta bókar sem listaverks („... enjoy the book as a piece of
art“) með því að fá tilfinningu fyrir hönnun og gerð bókar, það
er bókbandi, pappír, stafagerð, ljósmyndum, litrófi og fleiru.
Lisa Martling Palmgren er list-bókasafnsfræðingur og verk-
efnisstjóri hjá Kungliga Konsthögskolan í Stokkhólmi (http://
www.kkh.se/). Lisa sagði frá reynslunni af því að byggja upp
efnisbókasafn frá grunni þegar hún var forstöðumaður
bókasasafnsins við Konstfack. Hún lýsti ánægjunni með að
vinna með nemendum og hvernig þeir nýttu sér efnissafnið.
Lisa fjallaði um nokkur útskriftarverkefni síðustu fimm ára og
lauk fyrirlestrinum með frásögn af ferð sinni til Japans. Jessica
Lertvilai er fræðimaður um efni „material researcher“ hjá
Materilals & Products Collection for Central Saint Martins and
London College of Fashion, University of Arts í London (http://
www.arts.ac.uk/study-at-ual/library-services/collections-and-
archives/central-saint-martins). Jessica sagði frá uppbygg-
ingu efnissafns við skólann og hvernig efnissöfn auka mögu-
leika almennt í hönnun. Þá kynnti Hjörleifur Stefánsson
arkitekt gamla íslenska byggingarhefð með torfi og grjóti.
Í erindi Hjörleifs kom meðal annars fram að íslensku torfbæ-
irnir væru einstakir því þeir væru unnir eingöngu úr náttúru-
legum efnum og væru því hluti af landslaginu.
Ráðstefnugestir heimsóttu einnig starfandi listamenn og
hönnuði bæði við Grandagarð og í Kvosinni og skoðuðu verk
þeirra og efnisval. Þar vakti ýmislegt athygli eins og til dæmis
hvernig nota má þang í skartgripagerð. Lilja Árnadóttir sér-
fræðingur í Þjóðminjasafni Íslands leiddi gesti um sýninguna
Silfur Íslands í Þjóðminjasafninu og Birgitta Spur stofnandi og
fyrrverandi safnstjóri Listasafns Sigurjóns Ólafssonar sagði frá
sögu safnsins. Síðasta dag ráðstefnunnar skoðuðu gestirnir ís-
lenskan efnivið, landslag, náttúru, jarðhitasvæði og hraun á
Suðurlandi.
Þátttakendur komu frá Finnlandi, Svíþjóð, Danmörku og
Noregi, auk Íslands. Ekki var annað að sjá og heyra en að al-
mennt teldu ráðstefnugestir fyrirlestra áhugaverða og fræð-
andi. Það átti þó ekki síst við okkur íslensku þátttakendurna
því þarna var kynnt starfsemi sem ekki er til hér á landi.
er þörf fyrir efnissöfn?
Í viðtali við Lisu Martling Palmgren sem þá var forstöðumaður
bókasafnsins í Konstfack, eins stærsta listaháskóla Svíþjóðar
segir hún að hugmyndin um að stofna efnissafn hjá Konstfack
hafi orðið til vegna þarfar, nemendur höfðu þörf fyrir að
þekkja mismunandi efni. Það var ljóst að bækur nægðu ekki
og það var ekki nóg að skoða myndir, það þurfti að vera hægt
að snerta og finna. Oliver Schmidt, iðnhönnuður sem vann
með Lisu að uppbyggingu efnissafnsins, þekkti þörf atvinnu-
lífsins fyrir vettvang þar sem framleiðendur og notendur gætu
mæst og hann lagði ríka áherslu á mikilvægi samskipta þess-
ara aðila (Berggren, 2006). Þekking á efni er nauðsynleg öllum
þeim sem vinna við að skapa áþreifanlega hluti.
Haustið 2010 fóru tveir starfsmenn af bókasafni Tækni-
skólans – skóla atvinnulífsins að skoða bókasöfn í Danmörku
og Stokkhólmi. Þeir heimsóttu meðal annars bókasafnið í