Morgunblaðið - 06.10.2016, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 06.10.2016, Blaðsíða 16
16 FRÉTTIRInnlent MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. OKTÓBER 2016 Steinþór Guðbjartsson steinthor@mbl.is Mál og menning hefur sent frá sér yfirlits- ritið Lög á bók eftir Sigríði Logadóttur, yf- irlögfræðing Seðlabankans. Bókin kom fyrst út 2003 en kemur nú út í endurskoðaðri og töluvert endurbættri útgáfu. Sigríður kenndi lögfræði í Verslunarskóla Íslands í áratug og eftir að hún hætti að kenna ákvað hún að skrifa bók um lög og rétt með menntaskólanema í huga. „Síðan 2003 hefur bókin verið kennd á menntaskóla- og háskólastigi og verið vel tekið, í raun hlotið miklu betri viðtökur en ég átti von á,“ segir hún og leggur áherslu á að bókin hafi verið skrifuð fyrir aðra en lögfræðinga. Í því sambandi vísar hún meðal annars til þess að hún vísi ekki endalaust í lagagreinar heldur skrifi textann á mannamáli. „Bókin end- urspeglar gönguna í gegnum lögin frá vöggu til grafar,“ segir hún. Vegna þess hve bókinni hefur verið vel tekið frá því hún kom fyrst út óskaði út- gefandinn eftir því við Sigríði fyrir nokkr- um árum að hún endurskoðaði útgáfuna. „Þá ákvað ég að skrifa hana þannig að hún hentaði líka sem handbók fyrir al- menning.“ Almennt yfirlitsrit Bókin er almennt yfirlitsrit. Fjallað er um lög og rétt, stjórnskipun og stjórn- arfar, dómstóla og réttarfar, persónurétt og löggerninga, kröfur og skuldbindingar, verslun og viðskipti, atvinnurekstur og vinnumarkað, peninga og verðbréf, al- mannatryggingar, tjón og bætur og sifjar, börn og erfðir. Allir kaflarnir úr fyrstu útgáfu hafa verið endurbættir auk þess sem bætt hefur verið við kafla um líf og heilsu og öðrum um fjármálakerfið. „Þetta er yfirlitsrit og því er ekki farið mjög djúpt í hlutina en stiklað á stóru um íslenska réttarskipun eða lögfræði.“ Inn í umfjöllunina er fléttað mörgum dómum Hæstaréttar til að sýna hvernig rétturinn túlkar lögin og tengja efnið við raunveruleg atvik. Sigríður segir að hún brjóti upp efnið með þessum hætti til þess að bókin sé aðgengileg fyrir lesandann. „Þetta er uppflettirit og því getur hann til dæmis flett upp á því hvaða meginreglur gilda um ábyrgð, húsaleigu eða óvígða sambúð svo dæmi séu tekin. Það þarf ekki að byrja að lesa á blaðsíðu eitt og halda svo áfram.“ Sigríður segir að bókin gagnist vel sem kennslubók á framhalds- og háskólastigi en áréttar að hún sé ekki skrifuð fyrir lög- fræðinga eða þá sem ætla sér að verða lögfræðingar. „Ég skrifa þessa bók fyrir hina ólöglærðu,“ segir hún. „Jákvæð við- brögð almennings hafa heldur ekki látið á sér standa,“ segir hún. „Þetta er enda mik- ið yfirlitsrit.“ Sigríður fer í gegnum lögin frá vöggu til grafar Morgunblaðið/Árni Sæberg Höfundurinn Sigríður Logadóttir, yfirlög- fræðingur Seðlabankans, með bókina. Guðni Einarsson gudni@mbl.is Risafyrirtæki á sviði tölvutækni, þ.e. Microsoft, Amazon, Google, Face- book, IBM og DeepMind hafa stofn- að til samvinnu um gervigreind. Markmiðið er að stuðla að bestu mögulegum vinnubrögðum svo hag- nýting tækninnar komi almenningi og þjóðfélögum að gagni, að því er kom fram ný- lega í frétt AFP. Samstarfið geng- ur undir heitinu „Partnership on AI“ (Samstarf um gervigreind). Þetta skref er stigið á sama tíma og vart verður við vaxandi áhyggjur af hliðarverkunum aukinn- ar sjálfvirkni véla svo að gervi- greind geti orðið skaðleg fyrir sam- félagið. Kristinn Rúnar Þórisson, prófess- or við Háskólann í Reykjavík, er sérfróður um gervigreind. Hann kvaðst vera ánægður með að stór tæknifyrirtæki skuli skapa vettvang til að vinna að siðvæðingu sjálfvirkn- innar. Kristinn var spurður hvort þau skref sem hátæknifyrirtæki hafa stigið séu til marks um að hætta sé á að tæknin fari fram úr mönnum og þeir missi stjórn á henni. „Ef við hugsum um gervigreind sem sjálfvirkni þá hafa vélar þegar tekið fram úr mönnum á mörgum sviðum,“ sagði Kristinn. Sú þróun hófst í iðnbyltingunni þegar vélarafl kom í stað vöðvaafls. Nú er vélarafl að koma í staðinn fyrir hugarafl. „Menn rugla oft saman getunni til að framkvæma eitthvað skýrt af- markað verkefni og vilja til að gera eitthvað,“ sagði Kristinn. „Vélar hafa engan vilja. Þeir sem smíða vél- arnar hafa vilja eins og við skiljum það hugtak í daglegu tali.“ En hvers vegna er þörf á sam- tökum á borð við Samstarf um gervi- greind? „Sjálfvirknin er komin á það stig að nánast á hverjum degi er ein- hverjum verkefnum í lífi okkar stjórnað af sjálfvirkni. Menn gera ráð fyrir stórstígum framförum á þessu sviði. Hugsanlega mun geta sjálfvirkninnar fara fram úr gildandi löggjöf og siðareglum. Vélar munu gera einstaklingum kleift að gera hluti sem þeir geta ekki gert án vél- anna. Svona samtök skoða skipulega hvar hugsanlegar hættur leynast og hvar er hægt að fyrirbyggja alvarleg mistök,“ sagði Kristinn. Hann sagði það skipta máli hvernig ný tækni sé innleidd, hvernig hún virki og hver taki ábyrgð á henni. En hillir undir það að vélar taki sjálfar stjórnina og frumkvæði sem hefur verið í hönd- um manna til þessa? „Vélar hafa ekki vilja í neinni venjulegri merkingu þess orðs,“ sagði Kristinn. Hann nefndi t.d. Frankenstein-skrímslið, eitt þekkt- asta afkvæmi vísindaskáldskaparins. Það gat tekið ákvarðanir og ráðist á fólk. Hann sagði að ef vél eigi að geta leikið slíkt eftir þá verði það samkvæmt vilja þess sem smíðar hana til að framkvæma vilja höfund- arins. Sjálfvirknin tekur störf „Það er ekki hægt að segja að vél- ar sem við treystum fyrir sjálfvirkni í dag skilji nokkurn skapaðan hlut í hefðbundinni merkingu þess hug- taks. Þess vegna er ekki hægt að gera vélar ábyrgar fyrir því sem þær gera. Vél getur ekki útskýrt hvers vegna hún gerir það sem hún gerir.“ Sjálfvirkur búnaður er yfirleitt smíðaður til að létta fólki lífið. En er hætta á að hann fari að ógna tilveru manna á einhvern hátt? „Ef það er ógn að taka frá okkur störf, þá verður að svara þessu ját- andi,“ sagði Kristinn. „Sjálfvirkni hefur tekið af okkur störf í 150-200 ár. Menn hafa kannski meiri áhyggj- ur nú en áður af hraða breyting- anna; því að framfarirnar verði svo hraðar að þjóðfélagið nái ekki að laga sig að þeim. Þannig myndist einhvers konar ólga eða ójöfnuður sem gæti haft ýmsar óæskilegar af- leiðingar í för með sér.“ Almenningur fær hugmyndir sín- ar um gervigreind gjarnan úr vís- indaskáldskap. Þar kemur gervi- greindin ýmsu til leiðar, góðu og slæmu. En er eitthvað að óttast við þróun gervigreindar? „Ekki að því marki sem við sjáum gerast í vísindaskáldskap, eins og í kvikmyndum um Frankenstein eða Tortímandann,“ sagði Kristinn. „Ástæðan er sú að þessar vélar hafa engan vilja, hvorki einbeittan brota- vilja né heldur einbeittan góðvilja. Fartölvan okkar er viljalaus vél. Sá hugbúnaður sem keyrir á hverri tölvu er í meginatriðum í engu frá- brugðinn gervigreindarhugbúnaði sem t.d. er settur í bíla til þess að þeir aki sjálfir.“ Sjálfvirknin heldur nú innreið sína nánast alls staðar þar sem er tölvubúnaður. Tölvur greina t.d. óskir og þarfir fólks á grundvelli greiðslukortanotkunar þess. Upp- lýsingarnarnar eru notaðar til að reyna að hafa áhrif á kauphegðan fólks. Bílar verða sífellt tölvuvædd- ari og bíltölvan lærir á smekk bíl- stjórans til að ákveða sjálfvirkt hvað hljómar í útvarpinu eða hvaða tón- list verður fyrir valinu í bílnum. AFP Snjall sími SHARP kynnti nýlega „RoBoHon“-snjallsímann sem er hlaðinn tækninýjungum og líkist vélmenni. Viljalausar vélar  Tæknirisar hafa stofnað samstarfsvettvang um gervi- greind  Sjálfvirknin breiðist ört út og leysir hugaraflið af Kristinn R. Þórisson Kristján H. Johannessen khj@mbl.is Að fenginni tillögu Minjastofnunar Íslands hefur forsætisráðherra ákveðið að friðlýsa Handverks- og hússtjórnarskólann á Hallorms- stað og Ísólfsskála á Stokkseyri, sumarhús Páls Ísólfssonar tón- skálds. Friðlýsing Handverks- og hús- stjórnarskólans nær til ytra borðs skólahússins ásamt upprunalegum innréttingum í vefstofu, skrifstofu skólastjóra, anddyri og svonefndri Höll, sem er samkomustaður í miðju hússins. Undanþegnar frið- lýsingu eru seinni tíma viðbygg- ingar og múrklæðning á útveggj- um. Fram kemur í rökstuðningi frið- lýsingar að skólahúsið sé byggt á árunum 1929-30 eftir uppdráttum Jóhanns Franklíns Kristjánssonar. „Innréttingar hússins eru merkar og mjög vel varðveittar með upp- runalegum húsgögnum, sem eru að hluta til veggföst, hönnuðum af Gusthel Weinem, sem var ein af fyrstu kennslukonum skólans,“ segir m.a. í rökstuðningi. Þá segir einnig að í húsinu sé „eini starf- andi skólinn sem staðist hefur tímans tönn af þeim húsmæðra- skólum sem reistir voru á lands- byggðinni“. Menningarsögulegt gildi Friðlýsing Ísólfsskála tekur til hússins í heild auk steinhlaðinna garða á lóðamörkum. Í rökstuðn- ingi friðlýsingar kemur m.a. fram að húsið, sem byggt var árið 1962 eftir teikningu Gunnars Hans- sonar arkitekts, hafi bæði byggingarlistalegt og menningar- sögulegt gildi. Í húsinu mætast hrein form módernismans og íslenskrar bygg- ingarhefðar sem birtist í stein- hlöðnum veggjum og görðum um- hverfis húsið. Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson Prýði Skólahús Handverks- og hússtjórnarskólans var byggt árin 1929-30. Morgunblaðið/Sigurður Bogi Sögulegt Ísólfsskáli var byggður 1962 og setur mjög svip á Stokkseyri. Tvö merk hús nú verið friðlýst  Eru á Hallormsstað og Stokkseyri

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.