Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.2015, Qupperneq 10

Helgarblað 12.–15. júní 201510 Fréttir
loksins á
Íslandi!
Verslun og Viðgerðir
Hjól a spret tur ︱ dal sHr auni 13 ︱ 220 Hafnarfjörður ︱ s Ími : 565 2292 ︱ w w w.Hjol a spret tur . is
Fórnarlömb ofbeldis fá
ekki alltaf greiddar bætur
n Þolendur afbrota þurfa sjálfir að innheimta bætur n Ríkissjóður greiðir fjárkröfur hærri en 400.000 kr.
Þ
að er mín tilfinning að
brotaþolar fái sjaldan
greiddar tilteknar bætur úr
hendi brotamanns,“ segir
Sigrún Jóhannsdóttir hér-
aðsdómslögmaður, sem oft hef-
ur starfað sem réttargæslumaður
brotaþola í refsimálum.
Með lögum um greiðslu rík-
issjóðs á bótum til þolenda af-
brota er einstaklingum tryggt að
ríkissjóður greiðir þeim miska-
bótakröfur á hendur brotamanni
hljóði þær upp á 400.000 krónur
eða meira. Ríkissjóður sækir síð-
an sínar kröfur að sömu upphæð
til afbrotamanna. Því liggur það á
herðum brotaþolans sjálfs að inn-
heimta miskabótakröfur sem eru
lægri en sú upphæð.
Halldór Þormar Halldórsson,
starfsmaður bótanefndar, seg-
ir brotaþola þá hafa úr nokkrum
úrræðum að velja: „Fái hann ekki
greiddar miskabæturnar eftir að
skorað hefur verið á afbrotamann-
inn að greiða þær er hægt að krefj-
ast aðfarar, sem er mjög kostnað-
arsamt, fara í innheimtumál, sem
líka er afar kostnaðarsamt, eða
beina sér að ríkissjóði sem inn-
heimtir kröfuna fyrir hann.“ Síð-
astnefnt úrræði sé þó fremur nýtt
og hefur einungis verið beitt í um
tíu tilvika.
Ríkið innheimtir ekki
nema um 20 prósent
„Þessi innheimta er erfið og rík-
ið innheimtir ekki nema um það
bil 20 prósent þeirra sjálft.“ Kröf-
urnar fyrnist á tíu árum. „Oft á tíð-
um eru þetta ungir menn, eigna-
lausir, undir 30 eða 40 ára, og hafa
kannski engan áhuga á að greiða
kröfurnar. Í mörgum tilvikum eru
þetta líka einstaklingar í rugli.
Enginn greiðsluvilji fyrir hendi,“
segir Halldór. „Ef menn eiga eignir
getur brotaþoli leitað til lögmanns
til að fara í innheimtuaðgerðir en
ef sá dæmdi er ekki eignamaður
getur brotaþoli gleymt því að fá
þann pening,“ segir Sigrún.
Miskabætur eru einung-
is greiddar ef um er að ræða of-
beldisbrot. Því eiga lögin ekki við
um augðunarbrot, eignaspjöll og
svo framvegis. „Við erum fyrst og
fremst að tala um kynferðisbrot,
manndráp, líkamsárásir, frelsis-
sviptingu. þvinganir, hótanir og al-
mannahættu,“ bætir Halldór við.
„Ég hef verið réttargæslumað-
ur í nokkrum málum um heimil-
isofbeldi og þar er sjaldnast litið
á brotin sem samfelld, horft er til
einstakra atburða, eins og eitt mál
sem ég var með og varðaði mjög
gróft heimilisofbeldi. Einstak-
lingurinn var dæmdur í skilorðs-
bundið fangelsi og gert að greiða
300.000 krónur í bætur. Það er
ekki í neinum tengslum við raun-
veruleikann,“ segir Sigrún. Þá sé
meira en að segja það að fara í
stórkostlegar innheimtuaðgerð-
ir við fyrrverandi sambýlismann.
„Þetta getur líka verið erfitt með
væg kynferðisbrot þar sem menn
eru dæmdir til að greiða fremur
lágar bætur.“ Þá segir hún að ekki
megi gleyma því að miskabætur
eru bætur sem eiga að dekka að
einhverju leyti það tjón sem þol-
andi verður fyrir, tekjutap, sál-
fræðikostnað og annað.
Réttlætinu framfylgt
og máli ljúki
Hún segir að erfitt sé að áætla hve
oft brotaþolar fái greiddar miska-
bótakröfur undir 400.000 krónum.
Það sé hennar tilfinning að þær
fáist sjaldnast greiddar. „Nóg hef-
ur verið lagt á brotaþolann þegar
dómur er upp kveðinn. Það að
fara í innheimtumál felur í sér enn
meira álag. Í málum sem ég hef
verið með fást kröfurnar sjaldnast
greiddar og að lokum þá bara fyrn-
ast þær.“
Erfitt sé að fullyrða hvort brota-
þolar hafi þá á endanum ekk-
ert upp úr krafsinu. „Ef menn fá
skilorðsbundinn dóm og er gert
að greiða miskabótakröfu und-
ir 400.000 krónum er ekki beint
hægt að segja að brotaþoli hefði
eins getað sleppt því að fara í mál.
Oft er mikilvægast að réttlætinu sé
framfylgt eða málinu sé einfald-
lega lokið,“ segir Sigrún.
Seglin dregin
saman í ríkisfjármálum
Öll ríki OECD, Efnahags- og fram-
farastofnunarinnar, nema þrjú
hafa að geyma sams konar bóta-
sjóði. Halldór segir alltaf einhverj-
ar takmarkanir vera á greiðslum úr
þeim. Norðmenn og Svíar séu með
þróaðasta kerfið í þessum efnum
þar sem lágmarkið sé í kringum
150.000 íslenskar krónur.
Í frumvarpi að lögum um
greiðslur ríkissjóðs til þolenda
afbrota var ríkissjóði uppruna-
lega ætlað að greiða miskabæt-
ur að fjárhæð 10.000 krónur eða
meira, til brotaþola. Niðurstaðan
varð 100.000 kr. Vegna ráðstafana
í ríkisfjármálum, eftir bankahrun,
voru seglin dregin saman í þessum
lið og fjárhæðin hækkuð í 400.000
krónur. n
Birna Guðmundsdóttir
birna@dv.is
„ Í málum sem ég
hef verið með
fást kröfurnar sjaldnast
greiddar og að lokum þá
bara fyrnast þær.
Sigrún Halldórsdóttir
„Oft á tíðum eru
þetta ungir menn,
eignalausir, undir 30 eða
40 ára, og hafa kannski
engan áhuga á að greiða
kröfurnar.
Halldór Þormar Halldórsson
Sigrún Halldórsdóttir
Segir innheimtu miska-
bóta geta falið í sér aukið
álag á brotaþola.
Halldór
Þormar
Halldórsson
Segir ríkissjóð
einungis
endurheimta
um 20 prósent
bótakrafna.