Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.2015, Blaðsíða 69

Vikublað 8.–10. september 201548 Fólk Viðtal
Þ
ið eruð mjög heppin. Ég segi
oft að Íslendingar séu mjög
saklaus þjóð. Þið ólust ekki
upp við að þurfa að passa
landamærin og voruð ekki
alin upp í hatri. Það ráðskast enginn
með ykkur. Langflestir Íslendingar
vita þetta og kunna að meta en
stundum, þegar ég heyri fólk kvarta,
langar mig að öskra. Allur þessi lúx-
us! Þá hugsa ég með mér að þið ætt-
uð að fara til Afríku og sjá hvernig
margir þurfa að lifa; fara út úr þessari
þægindablöðru og sjá raunveruleik-
ann,“ segir listakonan Fitore Berisha
sem kom hingað til lands frá Kosovo
í september 2006.
Ung móðir í stríði
Fitore fékk íslenskan ríkisborgararétt
fyrir tveimur árum en hún er Kosovo-
Albani og bjó í höfuðborginni Prisht-
ina í stríðinu. „Ég kom hingað sem
ferðamaður með vinkonu minni,
Kolfinnu Baldvinsdóttur, en hún bjó
í Kosovo. Mánuði eftir að ég kom
hingað fór ég að vinna og hef alltaf
unnið mikið. Ég gerði aldrei kröfur
um að ríkið myndi hjálpa mér,“ seg-
ir Fitore, sem á tvo syni. Drengirn-
ir voru aðeins sex og átta ára þegar
stríðið braust út en Fitore segist hafa
gert sitt besta til að þeir upplifðu sig
örugga. „Vinur minn spurði ann-
an son minn um daginn hvort hann
hefði á sínum tíma skilið það sem
væri að gerast. Hann mundi líka að
ég hafði bannað honum að tala alb-
önsku á götum úti svo Serbarnir
heyrðu til. Þannig gátum við komist
ferða okkar með því að þykjast vera
Serbar.“
Eins og kvikmynd
Hún segir að þótt ekkert jafnist á við
hörmungar stríðsins hafi lífið ekki
verið auðvelt áður en átökin brut-
ust út. „Fjárhagslega var mjög erfitt
og ef þú varst ekki með serbnesku
stjórninni var þér hent alls staðar út.
Ég tók til dæmis ekki áhættuna á að
fæða á serbnesku sjúkrahúsi. Ef eitt-
hvað hefði komið upp á er ekki víst að
ég hefði fengið nauðsynlega hjálp. Ég
fæddi því börnin á litlum einkaspít-
ala. Margir vinir mínir fluttu í burtu
því fólk var að reyna að komast hjá því
að þurfa að senda börnin sín í herinn.
Maður trúði því ekki að þetta
væri að gerast. Við höfðum fylgst
með því sem gerst hafði í Bosníu en
trúðum því ekki að það myndi líka
gerast hjá okkur. Ég var barn há-
skólamenntaðra foreldra. Við höfð-
um ferðast um heiminn og vorum í
Ástralíu yfir jólin. Þegar við komum
til baka var komið stríð. Ég trúði
þessu ekki. Stríð? Átti að drepa
okkur öll? Við vorum í Evrópu.
Þetta gat ekki verið að gerast,“ rifjar
Fitore upp og bætir við að þar sem
landamærunum var lokað hafi fjöl-
skyldan ekki komist í burtu. „Það
kaldhæðnislega var að nágrann-
ar okkar voru eldri serbnesk hjón
sem við fengum að fela okkur hjá.
Maður vissi samt aldrei hvar maður
hafði fólk. Ég vissi að sonur þeirra
væri úti á götum að drepa Alb ani
en hjónin sögðu ekki til okkar. Líf
okkar var í þeirra höndum. Í þrjá
mánuði fór ég aðeins út til að leita
að mat og lyfjum handa börnun-
um mínum. Úti á götu sá ég fólki
skipað í röð og þá pikkaða út sem
fengu að lifa. Þetta var eins og í
kvikmynd; svo ótrúlega óraunveru-
legt. Ég var svo hrædd um að synir
mínir myndu verða vitni að því að
mér yrði nauðgað eða ég drepin. Ég
vildi frekar deyja strax en að þeir
myndu þurfa að horfa upp á það.“
Sárar og erfiðar minningar
Hún segir ótrúlegt að upplifa það
hvernig vinir og nágrannar voru allt í
einu komnir hvorir í sína fylkinguna.
„Við áttum Serba að vinum og eft-
ir stríðið vann ég með þeim. Þetta
var aldrei neitt persónulegt. Einstak-
lingarnir voru frábærir en pólitík-
in og þjóðernishyggjan vandamálið.
Allt sem við höfðum byggt upp var
eyðilagt. Þúsund konum var nauðg-
að og 12.000 Kosovoar voru drepn-
ir. Ég sá margt viðbjóðslegt. Fólk var
drepið og lá í götunni eins og hund-
ar. Ég missti nokkra vini og sá þegar
pabbi vinar míns var drepinn. Það
er erfitt að kyngja þessu og sárt að
muna. Ein erfiðasta minning mín er
þegar ég fór út með drengina mína til
að reyna að finna mat. Við fórum á
stóran markað en þar stoppaði skrið-
dreki fyrir framan okkur og miðaði
beint í andlitið á mér. Ég sagði strák-
unum að loka augunum og fela sig
á bak við mig og var viss um að nú
myndum við deyja en með því að
þykjast vera Serbi og vera almenni-
leg fengum við að halda áfram. Eins
gleymi ég aldrei þegar ég sá for-
eldra mína aftur. Þau höfðu falið sig
Fitore Berisha fluttist til Íslands árið 2006.
Fitore var föst í borginni Prishtina í Kosovo-stríðinu.
Indíana Ása Hreinsdóttir ræddi við Fitore um hörm-
ungar stríðsins, sjálfsbjargarviðleitnina, lífið sem
innflytjandi, málefni flóttamanna og útrásina sem
hún fær með ögrandi listaverkum sínum.
„Ég trúði ekki að
enginn myndi hjálpa“
Fitore Fitore fluttist
hingað til lands árið 2006.
Mynd ÞorMar Vignir gUnnarSSon
Mamma Tvítug með eldri
strákinn sinn. Mynd úr EinkaSaFni
indíana Ása Hreinsdóttir
indiana@dv.is
Framhald á næstu opnu 
„Ég var svo hrædd
um að synir mínir
myndu verða vitni að því
að mér yrði nauðgað eða
ég drepin