Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.2015, Blaðsíða 21

Vikublað 8.–10. september 201516 Fréttir
Fjárfestarnir flúðu
eftir brotthvarf AFLs
n Fjórir hópar áttu í viðræðum um að kaupa í SPN n MP banki vildi ekki breyta víkjandi láni í hlutafé
T
veir fjárfestahópar hættu við
að koma Sparisjóði Norð-
urlands (SPN) til bjargar í
byrjun sumars eftir að til-
kynnt var um yfirtöku Arion
banka á AFLi-sparisjóði. Tryggvi
Þór Herbertsson, fyrrverandi þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, fór fyrir
öðrum hópnum en hinn samanstóð
af fjárfestum sem komu áður að
rekstri Sparisjóðs Hafnarfjarðar og
vildu opna útibú sparisjóðs í bæn-
um. Brotthvarf AFLs veikti að þeirra
mati íslenska sparisjóðakerfið veru-
lega og því hafi frekari tilraunum til
að komast inn í eigendahóp SPN
verið sjálfhætt.
Þetta kemur fram í ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins um yfirtöku
Landsbankans á SPN sem stofnun-
in samþykkti síðastliðinn föstudag.
Í ákvörðuninni er saga samrunans
rakin og óvissan sem var uppi um
framtíð SPN sem í nokkra mánuði
var stærsti sparisjóður landsins með
efnahag upp á tíu milljarða króna.
Þrír fjárfestahópar hafi fallið frá
áformum um að leggja SPN til auk-
ið eigið fé, einn til viðbótar ekki sýnt
fram á hæfi sitt til að fara með virk-
an eignarhlut í fjármálafyrirtæki, og
Bankasýsla ríkisins áður neitað að
leggja það til við Bjarna Benedikts-
son, fjármála og efnahagsráðherra,
að íslenska ríkið, stærsti eigandi
sparisjóðsins, kæmi honum til að-
stoðar.
Bankasýsla ríkisins
svaraði samdægurs
Fjármálaeftirlitið (FME) veitti
stjórn SPN ítrekað frest til að koma
eiginfjárgrunni hans í lögbundið
horf. Í bréfi sem stjórnin sendi FME
í október í fyrra kom fram að slæma
stöðu hans mætti rekja til 207 millj-
óna króna niðurfærslu á lánasafni
sem tilheyrði áður Sparisjóði Bol-
ungarvíkur en sameining sjóðanna
tveggja var samþykkt í júní 2014.
Stjórn sjóðsins leitaði í kjölfar-
ið til stofnfjáreigenda og kröfu-
hafa hans. Áður en samruninn við
Landsbankann gekk í gegn átti rík-
issjóður 78,2% stofnfjár SPN, var
langstærsti eigandi hans, en Banka-
sýsla ríkisins fór með eignarhlut-
inn. Í lok mars síðastliðinn óskaði
SPN eftir því að Bankasýslan gerði
tillögu til fjármálaráðherra um frek-
ari fjármögnun sjóðsins. Banka-
sýslan hafnaði beiðninni samdæg-
urs en í svari hennar var tekið fram
að stofnunin styddi SPN í aðgerð-
um til að kanna hvort kröfuhaf-
ar víkjandi eða almennra krafna
væri reiðubúnir til að breyta þeim
í stofnfé eða víkjandi lán. Einnig
hvatti hún stjórn sparisjóðsins til að
skoða samruna við vel stæðar fjár-
málastofnanir.
SPN leitaði í kjölfarið til eins
stærsta kröfuhafa sjóðsins, MP
banka. Óskaði sjóðurinn eftir að
víkjandi lán frá bankanum, sem taldi
taldi til helmings eiginfár sjóðsins,
liðlega 180 milljónir, yrði umbreytt
í hlutafé. Samkeppniseftirlitið segir
að samkvæmt gögnum málsins hafi
þeirri beiðni einnig verið hafnað
og þá með vísan til afdráttarlausr-
ar neitunar ríkissjóðs um að koma
sparisjóðnum til hjálpar. Þegar ljóst
var að hvorki stærsti eigandi SPN né
kröfuhafar vildu koma til móts við
stjórnina var ákveðið að leita annað.
Vantaði yfir 300 milljónir
Fulltrúar SPN höfðu í kjölfarið sam-
band við fjölmarga aðila í þeim til-
gangi að koma eiginfjárhlutfallinu
í viðunandi horf. Fundir voru með-
al annars haldnir með Sparisjóða-
bankanum, Eignasafni Seðlabanka
Íslands (ESÍ), Lífeyrissjóði starfs-
manna Reykjavíkurborgar, Gildi líf-
eyrissjóði, Kaupfélagi Skagfirðinga,
KEA og Sparisjóði Suður-Þing-
eyinga. Einnig ræddu þeir við stóru
viðskiptabankana þrjá, Arion banka,
Íslandsbanka og Landsbankann, en
þær viðræður voru settar á ís þangað
til allar aðrar leiðir hefðu verið kann-
aðar.
Fjárfestahóparnir fjórir komu
inn í myndina í apríl og maí. Hóp-
ur Tryggva Þórs Herbertssonar, sem
var samansettur af öflugum fagfjár-
festum sem eru ekki nefndir á nafn
í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins,
vildi sameina SPN og AFL en hætti
við að leggja sjóðnum til aukið eig-
ið fé eftir að samruni Arion banka
og AFLs var samþykktur. Sá samruni
varð einnig til þess að Hafnarfjarð-
arhópurinn hætti við og Sparisjóður
Höfðhverfinga, sem í maí hafði lýst
áhuga á að koma að kaupum á nýju
stofnfé í SPN, datt út úr myndinni
þegar stjórnendum hans var tilkynnt
að rannsókn á lánasafni SPN hefði
leitt ljós að eiginfjárþörf hans væri
330 milljónir króna en ekki 230 eins
og þeim hafði verið kynnt á fyrri stig-
um málsins. Fjórði fjárfestahópur-
inn, sem samanstóð af eigendum
Sparifélagsins hf. og erlendum fjár-
festum, sýndi sparisjóðnum áhuga
alveg þangað til Samkeppniseftirlitið
heimilaði samruna SPN og Lands-
bankans, eins og DV hefur greint frá.
Þann 19. júní tilkynnti Lands-
bankinn að viðræður um sam-
runa hans og SPN væru hafnar. Þró-
un eiginfjárhlutfalls sparisjóðsins
hafði þá farið stöðugt versnandi og
við gerð bráðabirgðauppgjörs fyr-
ir fyrri hluta árs 2015 kom í ljós að
vel á fjórða hundrað milljóna króna
vantaði til að sjóðurinn gæti upp-
fyllt kröfur FME. Ástæðan var frekari
niðurfærsla á lánasafninu sem til-
heyrði áður Sparisjóði Bolungarvík-
ur. Samkeppniseftirlitinu barst fimm
dögum síðar greinargerð frá Lands-
bankanum og SPN um að sparisjóð-
urinn væri fyrirtæki á fallandi fæti
(e. Failing firm defence). FME hafði
þá veitt sjóðnum frest til 14. ágúst til
að koma eiginfjárgrunninum í lög-
bundið horf. FME gaf síðan SPN auk-
inn frest til 4. september og hafði þá
kynnt stjórn hans að eftirlitið teldi
rök fyrir því að grípa inn í reksturinn
en að slíkt gæti orsakað áhlaup inn-
stæðueigenda og þannig rýrt eignir
sjóðsins enn frekar og dregið úr tiltrú
almennings á fjármálakerfinu.
Sama dag og frestur FME rann
út heimilaði Samkeppniseftirlitið
samrunann og eigendur spari-
sjóðsins fengu greitt með hluta-
bréfum í Landsbankanum að verð-
mæti 594 milljóna króna. Í ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins segir að sam-
runinn auki enn frekar fákeppni og
samþjöppun á íslenskum fjármála-
markaði. n
Sparifélagið vildi inn
Ingólfur H. Ingólfsson, fjármálaráðgjafi og
einn eigenda Sparifélagsins hf., staðfesti
í samtali við DV í síðustu viku að hann
hefði farið með hóp erlendra fjárfesta
til að skoða fyrrverandi höfuðstöðvar
MP banka við Ármúla 13a vegna áforma
félagsins um að opna útibú SPN á höfuð-
borgarsvæðinu. Eigendur Sparifélagsins
hófu viðræður við stjórn sparisjóðsins,
um aðkomu þeirra að fjármögnun hans,
í maí síðastliðnum. Þeir horfðu þá einnig
til sameiningar SPN og AFLs en hættu
ekki við mögulega aðkomu að fyrrnefnda
sjóðnum þrátt fyrir brotthvarf AFLs.
Félaginu var síðar veittur frestur til 11.
júní til að koma
fram með tilboð í
sparisjóðinn og var þá
sú krafa gerð að tilboði
félagsins yrði að fylgja
sönnun þess að a.m.k. 350 milljónir króna
væru þá þegar til reiðu á bankareikningi í
íslenskum banka og óbundnar þannig að
greiða mætti þá fjárhæð út í mánuðinum.
Sparifélagið sýndi, samkvæmt ákvörðum
Samkeppniseftirlitsins, aldrei fram á að
félagið gæti ráðist í umrædda fjárfestingu
en sýndi SPN aftur á móti áhuga alveg
þangað til samruninn við Landsbankann
gekk í gegn.
Horfðu til útibús í Hafnarfirði
Fjárfestahópur sem samanstóð af fólki
sem hafði komið að rekstri Sparisjóðs
Hafnarfjarðar lagði fram óskuldbindandi
tilboð að eiginfjáraukningu SPN þann
7. maí. Fjárfestarnir, sem eru ekki nafn-
greindir í ákvörðun Samkeppniseftirlits-
ins, kynntu viðskiptaáætlun sína í grófum
dráttum þann 13. maí en hópurinn hafði
lengi viljað opna útibú sparisjóðs í Hafnar-
firði. Nokkrum dögum áður hafði DV
greint frá því að fjárfestarnir hefðu verið
nálægt því að ganga frá leigusamningi
vegna húsnæðis undir útibú sparisjóðs við
Linnetsstíg í Hafnarfirði.
„Að mati þeirra fylgdi ekki hugur máli
af hálfu sparisjóðsins í viðræðum við hóp-
inn. Samruni Arion banka á AFLi sparisjóði
hafi hins vegar haft mikla þýðingu í mati
hópsins á fýsileika þess að fjárfesta í SPN.
Telur hópurinn að með brotthvarfi AFLs
sem sjálfstæðs fyrirtækis á markaði hafi
sparisjóðakerfið verið veikt verulega. Því
hafi frekari tilraunum til þess að fjárfesta
í SPN í raun verið sjálfhætt,“ segir í
ákvörðun Samkeppniseftirlitsins.
Vildu sameina AFL og SPN
DV sagði í apríl síðastliðinn frá því að
Tryggvi Þór Herbertsson hefði safnað
saman fjárfestum til að leggja fram
tilboð í alla stofnfjárhluti Arion banka
í AFLi- sparisjóði sem var á þeim tíma
stærsti sparisjóður landsins. Í ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins er ekki farið nánar
út í hvaða fjárfesta Tryggvi hafði leitt
saman en greint frá því að í þeim hópi hafi
verið „öflugir fagfjárfestar“ og aðilar sem
starfa á starfssvæði SPN. DV greindi í maí
frá því að Tryggvi hefði meðal annars rætt
við Kaupfélag Skagfirðinga.
Hópurinn vildi fjárfesta í AFLi og SPN,
með sameiningu og hagræði í rekstri að
leiðarljósi, og leiddu umleitanir hans til
þess að hópnum var boðinn aðgangur að
gagnaherbergi SPN. Fjárfestarnir féllu
aftur á móti frá áformum sínum þegar
tilkynnt var um samruna AFLs og Arion
banka í byrjun júní.
„Við þetta breyttust forsendur í við-
ræðum þessara aðila við SPN. Í kjölfarið
fóru aðilar ítarlega yfir lánasafnið og
viðskiptalegar forsendur sem lágu að baki
fjárfestingartækifærinu. Að sögn aðila
var niðurstaða þessarar greiningar sú að
ekki væri unnt að ná fram ásættanlegri
arðsemi á það eigið fé sem nauðsynlegt
væri starfseminni,“ segir í ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins.
Haraldur Guðmundsson
haraldur@dv.is
Útibúið í Bolungarvík
Sparisjóður Norðurlands rak
útibú og afgreiðslu á Dalvík,
Raufarhöfn, Þórshöfn,
Kópaskeri, Suðureyri og
Bolungarvík.