Fréttatíminn - 18.12.2015, Blaðsíða 76

Ó skin um eilíft líf er örugglega tálsýn, nema ef menn trúa á aðrar víddir en þá sem við búum í akkúrat núna.
Ekki ætla ég að fara nánar í þá sálma og eft-
irlæt það iðkendum hverjar trúar fyrir sig á
hvaða ferðalagi viðkomandi er. Hins vegar
hefur maðurinn lengi verið að velta vöngum
yfir því hvernig við getum lengt veru okkar
hér og hefur læknisfræðin og þróun hennar
auðvitað spilað aðalhlutverkið í þeim leik.
Með nýrri tækni, meiri þekkingu og fram-
leiðslu lyfja og bóluefna höfum við náð mjög
langt. Umhverfi okkar og aðstæður, auk fjár-
ráða, hafa mikið um þetta að segja líka og
samanburðurinn við fátækari og efnaminni
lönd sýnir það glöggt. Margar aðferðir hafa
verið prófaðar í því skyni og tilraunir gerðar
en án þess að teljandi árangur hafi náðst í því
að hægja á öldrun, hvað þá lengja umtalsvert
líf einstaklinga. Góð gen og almenn skyn-
semi koma manni ansi langt þar til flóknari
stuðnings verður þörf. Forvarnir eru nauð-
synlegar til að draga úr líkum á sjúkdóms-
myndun og þá skiptir rétt meðferð höfuðmáli
til að draga úr hrörnun og versnandi líkams-
starfsemi líkt og við háum blóðþrýstingi og
sykursýki svo dæmi séu tekin.
Töfralyf
Ég fæ oft spurninguna um það hvort ekki
séu einhver leyndarmál sem við læknar eig-
um eða töfralyf sem geta yngt mann upp eða
bætt starfssemi líkamans. Oft koma þá til
tals hormónar og hormónalyf. Sérstaklega
er þá verið að horfa til karl- og kvenhormóna
auk vaxtarhormóns en þau eru mun fleiri,
líkt og IGF eða Melatonin. Vissulega hafa
þessi efni margvísleg áhrif og geta tíma-
bundið haft jákvæð áhrif, en við þekkjum
ekki til hlítar þær aukaverkanir sem af þeim
kunna að hljótast. Því eru ekki til neinar sér-
tækar leiðbeiningar varðandi slík lyf í þess-
um tilgangi, þvert á móti er mælt gegn notk-
un þeirra með þessum hætti. Það að snúa við
öldrun eða „anti aging“ meðferðir sem boðið
er upp á eru að verulegu leyti á tilraunastigi.
Þar eru í boði ýmsir kokteilar af vítamínum,
andoxurum, hormónum, mataræðisleiðbein-
ingum, orkuskertu fæði og hreyfingu. Þó má
segja að enn vanti nægjanlega einstaklings-
miðaðar nálganir sem ég hef áður sagt að sé
líklega framtíðin.
Gamalt í nýjum búningi
Stundum koma gömul lyf fram með virkni
sem var áður óþekkt. Nýverið var fjallað um
það í fjölmiðlum að með því að taka lyf sem
er ætlað sykursjúkum, Metformin, þá væri
mögulegt að lengja líf í allt að 120 árum að
meðaltali ef marka má umfjöllunina. Það á
reyndar eftir að koma á daginn en við mun-
um eflaust sjá fleiri slík dæmi koma fram
á næstu árum og áratugum. Eitt er víst að
þetta gamla lyf gegn sykursýki mun líklega
hækka verulega í verði ef það reynist vera
yngingarpillan eina sanna.
Niðurstaðan
Okkur hefur ekki enn tekist að finna lykil-
inn að eilífu lífi, né heldur tekist sérlega vel
upp ennþá þrátt fyrir mikinn áhuga og vilja
að sanna virkni einstaka meðferða. Mikið af
gögnum byggir á dýratilraunum sem ekki
endilega eru yfirfæranlegar á menn. Því gild-
ir hið fornkveðna ennþá, jafnvægi og meðal-
hóf er best. Það má þó leyfa sér stöku óhóf
af og til, líkt og um jólin, enda vonlaust að
gefa fæðisleiðbeiningar á þeim tíma. Það er
ágætis leiðbeining að lifa lífinu lifandi, það
gleymist stundum líka.
Að lifa að eilífu
PISTILL
Teitur
Guðmundsson
læknir
Unnið í samstarfi við Doktor.is.
Vítamín Gott fyrir Fæðutegundir
A-vítamín Sjón Sætar kartöflur
Vöxt Gulrætur
Ónæmiskerfið Mangó
B-vítamín Orkubúskapinn Heilkorn
Ónæmiskerfið Kjöt
Rauðu blóðkornin Baunir
C-vítamín Járnupptöku Sítrus ávextir
Kollagen framleiðslu Paprika
D-vítamín Bein Fiskur (t.d. lax og túnfiskur)
Ónæmiskerfið
Næring
fyrir
líkama
og sál
Vítamín eru nauðsynleg fyrir líkama og
sál. En hvaða áhrif hefur hvaða vítamín
og í hvar er hægt að nálgast þau?
Helstu ráð við
áreynsluþvagleka:
n Þjálfun grindarbotns
n Raförvun
n Hormónameðferð
n Lyfjameðferð
n Skurðaðgerð
Grindarbotnsæfingar fyrir alla
Þvagleki við áreynslu er ósjálfráður og verður við líkamlega áreynslu, t.d. við hósta,
hnerra, hlátur, hlaup, hopp og við að lyfta þungu. Þetta er fyrst og fremst vandamál
kvenna og getur aukist í tengslum við meðgöngu og fæðingu, við tíðahvörf og almennt
með aldri.
Þjálfun grindarbotnsvöðva er einföld,
ókeypis og án aukaverkana ef rétt er að
farið. Ætti því að reyna hana á undan
öðru. Allar konur ættu að gera grindar-
botnsæfingar öðru hverju alla ævi. Einkum
er mikilvægt að þjálfa grindarbotns-
vöðvana vel eftir fæðingu. Á þann hátt
má fyrirbyggja vandamál tengd slökum
grindarbotni, s.s. þvagleka við áreynslu.
Grindarbotnsæfingar eru líka mikilvægar
fyrir karlmenn. En konur sem fætt hafa
barn/börn þurfa svo sannarlega að kunna
og gera grindarbotnsæfingar alla ævi, það
eitt getur komið í veg fyrir mörg vandamál.
Algengar villur við grindarbotnsæfingar:
Margir spenna rass-, lær-, kvið-, eða öndunarvöðva í stað grindarbotnsvöðva. Sumir
þrýsta niður, rembast, en það hefur gagnstæð áhrif.
Að takast á við breytingaskeiðið
Breytingaskeið kvenna hefur ævinlega verið hjúpað mikilli dulúð. Breytingaskeiðið, eða
tíðahvörf, fer oftast í hönd í lífi konunnar á fimmtugsaldri. Oft hafa blæðingar verið
óreglulegar í nokkur ár fyrir tíðahvörf. Talað er um að breytingaskeiðið sé um garð
gengið, þegar konan hefur ekki haft tíðablæðingar í eitt ár.
Hvað er til ráða?
Þetta er tímabilið sem vert er að nýta
sér til gagns og ánægju. Sérstaklega
ætti konan að hugsa vel um sjálfa
sig og heilsuna. Hér má líta á nokkur
ráð sem ættu að nýtast á breytinga-
skeiðinu:
Líkamsrækt:
Regluleg hreyfing, til dæmis hressi-
legir göngutúrar í 20-30 mínútur,
3-4 sinnum í viku, geta bætt heil-
brigðum árum við lífið. Hreyfing
styrkir beinin og ver gegn bein-
þynningu, bætir almenna líðan, og
það verður auðveldara að sofna
vegna eðlilegrar þreytu.
Mataræði:
Neysla mjólkurafurða
og/eða kalkríkrar
fæðu skiptir miklu
máli í þeim tilgangi að
beinin fái nægjanlegt kalk, til að sporna
við beinþynningu. Koffein, alkóhól og
sterkt kryddaður matur eykur svitakóf
hjá sumum og ber þá að forðast það.
Náttúrulegar lausnir:
Vegna þurrks í leggöngum eru náttúru-
efni á borð við hindberjalauf og rauðs-
mára talin efla slímhúð legsins. Kvöld-
vorrósarolía hefur hjálpað mörgum
konum að takast á við breytingarnar
sem eiga sér stað og virðist draga
úr einkennum.
Grindarbotnsæfingar:
Hjálpa við þvagleka.
Slökunaræfingar:
Nudd, íhugun, jóga
eða aðrar
öndunaræfingar
geta dregið úr
einkennum.
Ef breytingaskeiðið veldur óbærilegum óþægindum, getur læknirinn orðið að liði með
lyfjameðferð. Í dag eru ýmsir möguleikar á að leiðrétta þær hormónabreytingar sem
verða á breytingaskeiðinu.
Eftirfarandi þættir stuðla að þvagsýrugigt:
n Ofneysla áfengis.
n Fæðutegundir, sem innihalda mikið
magn próteinefna, svo sem lifur, nýru,
sardínur og ansjósur.
n Offita.
n Blæðingar í meltingarvegi.
n Meiðsli sem valda mikilli eyðilegg-
ingu á vefjum líkamans.
n Lyf, t.d. sum þvagræsilyf.
Þvagsýrugigt
Þvagsýrugigt er gigtarsjúkdómur, sem
leggst oft á einn lið í einu og er þá oftast
um að ræða smáliði á neðri útlimnum.
Oftast verður stóra táin fyrir barðinu.
Táin bólgnar og verður rauð og aum, svo
aum að minnsta hreyfing getur valdið
gífurlegum sársauka. Algengt er að fyrsta
verkjakastið komi að næturlagi. Þú vaknar
um miðja nótt með gífurlega verki í lið,
oftast í stóru tá eða öðrum smáliðum á
neðri útlimum, en verkurinn getur einnig
verið í smáliðum efri útlima, hné eða öxl.
Hvað veldur?
Sjúkdómurinn orsakast af þvagsýru-
kristöllum sem falla út í liði. Þvagsýra er
aukaafurð sem myndast við niðurbrot á
kjarnsýrum í líkamanum. Undir venju-
legum kringumstæðum losar líkaminn sig
við niðurbrotsefnið með þvagi, en hjá ein-
staklingum sem hafa þvagsýrugigt safnast
þvagsýra fyrir í blóðinu.
Helgin 18.-20. desember 201576