Fréttatíminn - 15.01.2016, Side 18

lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
Í Fréttatímanum í dag skrifar Páll
Baldvin Baldvinsson um hvernig
íslenskt samfélag brást við komu
þýskra flóttamanna fyrir seinna
stríð. Flóttamennirnir höfðu flúið
ómennskar aðstæður í heimaland-
inu. Fólkið hafði verið rænt eigum
sínum og svipt öllum borgaralegum
rétti, ýtt út fyrir jaðar samfélags-
ins og á endanum úrskurðað rétt-
dræpt. Eina sök þess var að vera
annarar trúar og af öðrum upp-
runa en stjórnvöldum var að skapi.
Þrátt fyrir að fólkið væri í bráðri
lífshættu vísuðu íslensk stjórnvöld
flóttafólkinu úr landi, börnum sem
fullorðnum. Afstaða stjórnvalda
var ekki í andstöðu við almenning.
Fáir mótmæltu. Þvert á móti keppt-
ist fólk við að lýsa yfir stuðningi
við afstöðu stjórnvalda. Almennt
töldu Íslendingar að flóttafólkið
ætti sjálft sök á vanda sínum. Það
var útbreidd og viðurkennd skoðun
meðal fólks að lífsgildi gyðinga
væru svo ólík gildum Íslendinga að
samfélagið myndi skaðast ef hingað
kæmu fáeinir tugir flóttamanna.
Íslensk stjórnvöld skáru sig ekki
frá stjórnvöldum í öðrum í afstöð-
unni til flóttamanna. Á árunum fyr-
ir stríð voru Vesturlönd gegnsýrð
af fordómum gagnvart gyðingum.
Hvergi var almennur stuðningur
við móttöku flóttamanna. Alls stað-
ar var móttöku þeirra mótmælt há-
stöfum, jafnvel þegar aðeins einni
fjölskyldu var veitt hæli eða einum
manni. Stjórnvöld sem samþykktu
að taka við flóttamönnum gerðu
það þrátt fyrir hávær mótmæli og
ásakanir um að þau væru að stefna
öryggi viðkomandi landa í hættu.
Stjórnvöld í hverju landi rétt-
lættu brottvísun flóttafólksins með
vísan í afstöðu stjórnvalda í öðrum
löndum. Þau sögðu að þar sem önn-
ur lönd tæku ekki við fólkinu gætu
þau illa gert það. Bæði væru rök
annarra landa fullgild í sjálfu sér
og eins væri válegt fyrir eitt land að
opna faðminn ef önnur lönd héldu
sínum hliðum lokuðum. Hættan
væri að allur straumur flóttamanna
hvolfdist yfir þetta eina land.
Niðurstaðan fyrir stríð var að
flest ríki gerðu lítið til bjargar flótta-
mönnunum og engin mikið. Flótta-
mannastraumurinn frá Þýskalandi
nasismans fyrir stríð reyndi á sið-
ferðisstyrk og –þor Vesturlanda og
þau brugðust öll.
Það sjá allir líkindin með þessari
sögu og atburðum síðustu miss-
era í Evrópu. Það er enginn munur
á rökum þeirra sem vilja neita
flóttafólki um landvist í dag og fyrir
bráðum áttatíu árum. Rökin eru
þau sömu, þau byggja á sömu hug-
myndum, og orðfærið er það sama.
Í dag finnst okkur óhugnanlegt
að lesa harðbrjósta afstöðu fólks
gagnvart flótta gyðinga undan of-
beldi nasismans. Heimskan og illsk-
an verður svo ber í ljósi sögunnar.
Þótt augljóst sé að fólk hafi ekki
haft neina innsýn inn í það sem það
var að tjá sig um hélt vankunnáttan
ekki aftur af því. Þvert á móti. Það
sótti í heimskuna, sannfæringuna
fyrir málflutningi sínum og flagg-
aði illa grunduðum hugdettum um
eðli og innræti gyðinga og hvernig
þetta fólki væri í raun allt annarar
gerðar en við hin. Hélt því fram að
það gæti aldrei samlagast samfélagi
sem byggði á góðum gildum.
Það má einnig lesa hefðbundnar
hugmyndir andmannúðarstefn-
unnar úr umræðunni fyrir stríð.
Þar er því haldið fram að flótta-
mennirnir geti varla verið alsak-
lausir af þeirri stöðu sem þeir voru
í. Þetta eru sömu rök og eru notuð
gegn aðstoð við alla sem eru neyð
eða búa við ill kjör. Samkvæmt
kenningum andmannúðarstefn-
unnar ber hinn fátæki alltaf sök á
fátækt sinni, hinn veiki ber sína sök
á veikindum sínum, hinn atvinnu-
lausi á vinnumissi sínum og hinn
undirokaði ber sök á veikri stöðu
sinni í samfélaginu.
Allar þessar hugmyndir njóta enn
mikils fylgis í samfélaginu. Þrátt
fyrir að við viljum trúa að sam-
félag okkar hverfist um samhjálp
og jafna virðingu fyrir öllu fólki
vinna margar helstu stofnanir þess
gegn þessum hugmyndum. Og
það er enn ríkjandi viðhorf að þótt
mannúðin sé vissulega góð séum
við sjaldan í aðstöðu til að leyfa
henni að vísa veginn. Því er jafn-
vel haldið fram að það sé barnalegt
að láta mannúð ráða breytni. Það
geri helst þeir sem láti tilfinning-
arnar hlaupa með sig í gönur. Það
sé á hinn bóginn þroskað að kæfa
mannúðina og óttast þá sem standa
veikast og þurfa helst hjálp.
Viðbrögð Íslendinga við þýskum
flóttamönnum voru skammarleg
á alla lund. Við sjáum nú að það
hefði ekki gert nema gott fyrir ís-
lenskt samfélag ef þeim fáeinu
flóttamönnum sem leituðu ásjár
þjóðarinnar hefði verið veitt hæli.
Það hefði sáralítið kostað og valdið
engum vanda. En það hefði öllu
breytt fyrir fólkið sem vísað burt.
Gunnar Smári
AndmAnnúð
hefur Aldrei
rétt fyrir sér
Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri:
Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.
ÚTSALA
30-60%
afsláttur
af völdum
vörum
Bláu húsin Faxafeni / S. 555 7355 / www.selena.is Selena undirfataverslun
Netlu-, túnfífla- og birkilaufstöflur
örva brennslu og meltingu og eru
bjúglosandi. Sérstaklega er mælt
með vörunni til að hreinsa líkamann.
Colonic Plus
Kehonpuhdistaja
www.birkiaska.is
Skráning á imark.is
Þrír stjórnendur fjalla um gildi og
helstu viðfangsefni markaðsstarfs
í íslenskum verslunarrekstri.
Finnur Árnason, forstjóri Haga
Guðmundur Magnason, framkvæmdastjóri Heimkaup.is
Bergþóra Þorkelsdóttir, forstjóri ÍSAM
Morgunfundur ÍMARK
fimmtudaginn 28. janúar kl. 8.30–10.30
í sal Arion banka, Borgartúni 19.
Fundurinn hefst stundvíslega kl. 9.00.
Léttur morgunmatur í boði frá kl. 8.30–9.00.
– FULLT HÚS ÆVINTÝRA
Fiskislóð 1
Sími 580 8500
REYKJAVÍK
Tryggvabraut 1–3
Sími 460 3630
AKUREYRI
ELLINGSEN
RISA-
ÚTSALA
Komdu og skoðaðu úrvalið!
20–70%
AFSLÁTTUR
PI
PA
R\
TB
W
A
•
S
ÍA
18 | fréttatíminn | Helgin 15. janúar–17. janúar 2016