Læknablaðið - 01.01.2016, Side 19

LÆKNAblaðið 2016/102 19
R A N N S Ó K N
Inngangur
Lifrarígræðsla er mikilvægt meðferðarúrræði fyrir
sjúklinga með lifrarbilun á lokastigi af völdum bráðra
eða langvinnra lifrarsjúkdóma. Í fyrstu voru lifrar-
ígræðslur aðeins framkvæmdar í tilraunaskyni en
árið 1983 lýsti heilbrigðismálastofnun Bandaríkjanna
því yfir að lifrarígræðsla væri viðurkennd meðferð
við lifrarsjúkdómum á lokastigi. Á Norðurlöndunum
var farið að framkvæma lifrarígræðslur í byrjun 9.
áratugarins og var fyrsta lifrarígræðslan framkvæmd
í Helsinki 1984.1-4 Með tilkomu öflugra ónæmisbælandi
lyfja og framfara í skurðlækningum hefur árangur af
lifrarígræðslu og lifun farið mjög svo batnandi á und-
anförnum áratugum. Í Evrópu var 5 ára lifun eftir lifr-
arígræðslu 71% á tímabilinu 1988-2013.5 Í Evrópu hafa
yfir 100 þúsund ígræðslur verið framkvæmdar frá upp-
hafi6 og í Bandaríkjunum yfir 500 þúsund ígræðslur á
tímabilinu 1988-2013.7
Vísbendingar eru um verulega aukningu á nýgengi
skorpulifrar hér á landi á undanförnum árum.8 Því
má búast við aukinni þörf fyrir lifrarígræðslu fyrir ís-
lenska sjúklinga. Lifrarígræðslur hafa ekki verið gerðar
hér á landi þar sem fjöldinn er ekki nægilega mikill til
að unnt sé að viðhalda þjálfun skurðlækna og annars
fagfólks sem að aðgerðinni koma. Undirbúningur
fyrir ígræðslu svo og eftirlit og meðferð sjúklinga eftir
ígræðslu hefur hins vegar verið í höndum íslenskra
lækna.
Mikilvægt er að fylgjast með árangri og fylgikvill-
um þeirra sem gangast undir líffæraígræðslu. Að auki
er mikilsvert að fylgjast með þróun og tíðni þessara
Inngangur: Lifrarígræðsla er mikilvægt meðferðarúrræði fyrir sjúklinga
með lifrarbilun á lokastigi. Lifrarígræðslur eru ekki framkvæmdar hérlendis
og sjúklingar því sendir utan. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
helstu ábendingar og árangur lifrarígræðslu hjá íslenskum sjúklingum.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og náði til allra
íslenskra sjúklinga sem höfðu gengist undir lifrarígræðslu frá fyrstu
ígræðslu árið 1984 til loka 2012. Upplýsingum var safnað úr sjúkra-
skýrslum. Rannsóknartímabilinu var skipt í þrjú undirtímabil til að meta
breytingar á tíðni lifrarígræðslna og horfum.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu voru framkvæmdar 45 lifrar-
ígræðslur, þar af 5 endurígræðslur. Alls gengust 40 sjúklingar undir lifrar-
ígræðslu, 16 karlar og 18 konur, meðalaldur 40 ár, og þar af voru 6 börn,
2 stúlkur og 4 drengir á aldursbilinu 0,4-12 ára. Marktæk aukning var á
fjölda ígræðslna á hverja milljón íbúa milli tímabila (2,40 1984-1996; 5,18
1997-2006 og 8,90 2007-2013; p<0,01). Helstu ábendingar fyrir ígræðslu
voru skorpulifur með fylgikvillum hjá 26 sjúklingum (65%), bráð lifrarbilun
6 (15%), skorpulifur og lifrarfrumukrabbamein hjá þremur (8%), og önnur
æxli en lifrarfrumukrabbamein hjá tveimur (5%). Algengustu undirliggjandi
sjúkdómar voru frumkomin gallskorpulifur (primary biliary cirrhosis) í 8
tilfellum (20%), sjálfsofnæmislifrarbólga í fjórum (10%), áfengistengd
skorpulifur í þremur (7,5%) og frumkomin trefjunargallgangabólga (primary
sclerosing cholangitis) í þremur tilfellum (7,5%). Meðalbiðtími var 5,9 mán-
uðir (miðgildi 3,2). Lifun var 84% eftir 1 ár og 63% eftir 5 ár og batnaði
þegar leið á tímabilið.
Ályktanir: Lifrarígræðslum hefur fjölgað á undanförnum áratugum.
Árangur þeirra er góður og fer batnandi. Lifun sjúklinga er sambærileg við
það sem þekkist í löndum þar sem lifrarígræðslur eru framkvæmdar.
ÁGRIP
aðgerða svo hægt sé með nokkurri vissu að spá fyrir
um þörfina fyrir þetta meðferðarúrræði. Ekki hefur
áður verið gerð rannsókn á lifrarígræðslu á Íslandi
en markmið þessarar rannsóknar var að kanna ýmsa
þætti sem snúa að lifrarígræðslu í íslenska sjúklinga,
svo sem fjölda ígræðslna, ábendingar, biðtíma, lifun
og ónæmisbælandi lyfjameðferð.
Fyrstu lifrarígræðslurnar í íslenska sjúklinga voru
gerðar í Bretlandi en árin 1993-1996 voru þær gerðar
á Sahlgrenska-sjúkrahúsinu í Gautaborg. Síðan var
gerður samningur við Ríkisspítalann í Kaupmanna-
höfn og fyrsta lifrarígræðslan í íslenskan sjúkling þar
í borg var gerð árið 1999. Frá árinu 2009 hafa ígræðsl-
urnar verið gerðar á Sahlgrenska-sjúkrahúsinu fyrir
utan eina sem gerð var á Ríkisspítalanum í Osló. Lifr-
arígræðslur í börn hafa verið gerðar í Bandaríkjunum
nema í eitt skipti þar sem ígræðslan var gerð á Ríkis-
spítalanum í Osló.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin er lýsandi afturskyggn rannsókn sem
náði til allra íslenskra sjúklinga sem gengust undir
lifrar ígræðslu til loka ársins 2012. Einn höfundanna
(SÓ) fékk árið 1996 upplýsingar um sjúklinga sem
fengið höfðu ígrædda lifur og hefur verið til nafnalisti
síðan þó svo að skortur hafi verið á miðlægum gagna-
grunni. Með þessum hætti tókst að hafa uppi á öllum
íslenskum sjúklingum sem fóru í lifrarígræðslu fyrir
lok ársins 2012 og mynduðu þeir þýði rannsóknar-
Greinin barst
3. júlí 2015,
samþykkt til birtingar
10. desember 2015.
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl.
Lifrarígræðslur á Íslandi: afturskyggn
rannsókn á ábendingum og árangri
Lára Ósk Eggertsdóttir Claessen1 læknanemi, Einar Stefán Björnsson1,2 læknir, Óttar Már Bergmann2 læknir, Sigurður Ólafsson2 læknir
1Læknadeild Háskóla
Íslands, 2meltingarlækn-
ingaeiningu Landspítala.
Fyrirspurnir:
Sigurður Ólafsson
sigurdol@landspitali.is
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.01.60
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
-
A
c
ta
v
is
5
1
8
0
0
2
Virkt innihaldsefni: Hver freyðitaa inniheldur 400 mg af dísúlfíram. Ábendingar: Áfengissýki. Skammtar og
lyagjöf: Fullorðnir: Byrjunarskammtur 800 mg daglega í 2–3 daga. Viðhaldsskammtur: 100–200 mg daglega eða
600–800 mg tvisvar í viku. Frábendingar: Ómeðhöndlaðir hjartasjúkdómar, háþrýstingur, staðfest geðrof, alvarlegar
vefrænar heilaskemmdir, alvarlegar persónuleikatruanir, áfengisneysla, ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju
hjálparefnanna. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í
sérlyaskrá – www.serlyaskra.is. Pakkningar og hámarksverð í smásölu (ágúst 2015): 400 mg, 50 stk: 10.538 kr.
Afgreiðsluflokkur: R. Greiðsluþátttaka: G. Markaðsleyfishafi: Actavis Group hf. Frekari upplýsingar: www.actavis.is,
s: 550 3300. Dagsetning síðustu samantektar um eiginleika lyfsins: 14. febrúar 2012. Ágúst 2015.
– 400 mg freyðitöurAntabus
Við áfengissýki