Læknablaðið - 01.01.2016, Blaðsíða 51

LÆKNAblaðið 2016/102 51
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
Ágætu gestir
Í dag er stór stund fyrir Fáskrúðsfirðinga og ekki síst
lækni staðarins. Það er merkur áfangi, sem náðst hefur í
heilsugæslumálum staðarins við opnun þessa húss, sem er
sérstaklega hannað fyrir heilsugæslu. Þetta er þó ekki fyrsta
húsnæðið sem byggt er hér til slíks brúks. Á Fáskrúðsfirði
var reist fyrsta sjúkrahúsið á Austfjörðum og eitt af fyrstu
sjúkrahúsum landsins. Það var byggt af Frökkum 1897. Það
var rekið af nunnum í 3 mánuði á sumrin og hafði 6 rúm.
Læknir kemur þó ekki við það sjúkrahús fyrr en árið 1900 er
Georg Georgsson er ráðinn til starfa í nýstofnað læknishér-
aðið, en hér hafði ekki verið læknir fyrr. Ljóst er að hér hefði
læknir ekki sest að á þeim tíma ef Frakkar hefðu ekki unnið
að þeim málum. Etv. hefðu Búðir aldrei orðið læknissetur ef
Frakkar hefðu valið sér annan stað? Frakkar byggja síðan
stóran 20-26 rúma spítala sem tekur formlega til starfa 1.
júní 1905 og starfar allt árið fyrst um sinn. Þar voru 3 fimm
manna stofur, 1 einangrunarherbergi, skurðstofa með full-
komnum tækjum, língeymsla, íbúðir starfsfólks og bóka-
safn. Starfsemi þess lýkur að mestu í upphafi fyrra stríðs.
Nokkru eftir 1905 byggðu Frakkar síðan stóran
læknisbústað, sem heilsugæslan nú flytur úr. Þegar
Frakkar hverfa héðan kaupir Georg læknir sjúkrahúsið og
læknisbústaðinn, sem líklega hefur orðið honum ofviða því
Landsbankinn eignast hvoru tveggja að lokum. 1935 kaupa
sveitarfélögin læknisbústaðinn og 1939 lætur Fáskrúðsfjarð-
arhreppur flytja franska spítalann út í Hafnarnes þar sem
hann er endurbyggður að mestu eins, en þó var lofthæð
lækkuð um 50cm. Í Hafnarnesi heyr nú þetta glæsilega hús
sitt dauðastríð, sem er langt, enda húsið vel byggt í upphafi.
Þarna fúna í friði merkustu minjar héraðsins.
Læknisbústaðurinn var einnig heilsugæslustöð og var
svo alveg fram á öskudaginn 16. febrúar 1983, líklega 78 ár.
Ég held að það sé örugglega Íslandsmet. En eins og upp-
hafið var glæsilegt voru endalokin dapurleg. Heilsugæslan
var orðin illa starfhæf vegna lítils viðhalds og tækjaskorts. Í
upphafi var þessi staður lang best búinn allra smærri staða
landsins og undir lokin örugglega verst búna aðstaðan á
öllu landinu.
En nú er komin betri tíð með blóm í haga. Erfitt er að
telja upp þau atriði sem nú breytast til batnaðar í þessu nýja
húsi, svo mörg eru þau. Sem dæmi má nefna betri lýsingu. Í
gamla húsinu var varla lesbirta eftir að dimma tók. Röntgen-
aðstaðan er nú á jarðhæð, en það var oft erfið ákvörðun
hvort senda ætti sjúkling á Norðfjörð í myndatöku, eða
reyna að drösla honum með kvölum upp brattan stigann.
Nýr sími með 3 línum bætir alla síma tíma auk þess öryggis
að auðveldara sé að ná sambandi í neyðartilvikum. Fjárveit-
ing til tækjakaupa var 600 þúsund á þessu ári auk 170 þús-
und króna aukafjárveitingar sl. haust. Þessi fjárveiting nægir
til að gerbreyta aðstöðunni, þótt hún dugi ekki fyllilega.
Ég vil nota tækifærið og þakka Krabbameinsfélagi
Austurlands höfðinglega gjöf, sem er endaþarmsspeglasett,
speglar til að athuga legvökva hjá barnshafandi konum, sem
gefur upplýsingar um líðan fósturs. Höfuðspegill til skoðunar
á hálsi og eyrnasmásjá til nákvæmari eyrnaskoðunar. Þessu
fylgir ljósgjafi, sem nota má við öll tækin.
Einnig vil ég þakka Kvenfélaginu Kolfreyju, sem gaf leyfi
til tækjakaupa fyrir a.m.k. 20 þúsund og hefur þegar verið
pantaður blóðsykurmælir, sem notaður er til greiningar og
eftirlits með sykursýki. Einnig fósturhjartsláttarmagnari, sem
auðveldar eftirlit með hjartslætti fósturs og er öryggisatriði,
t.d. við heimafæðingar. Í pöntun er ný læknistaska fyrir vitj-
anir, en sú gamla er orðin slitin, auk þess of lítil. Enn er þó
ekki fullnýtt framlag þeirra.
Ég vil þakka Slysavarnardeildinni Hafdísi, sem hefur
samþykkt að gefa raka- og súrefnistjald fyrir börn í önd-
unarerfiðleikum.
Það verður vissulega stökkbreyting á þessu ári í tækjum
og aðstöðu hér á Fáskrúðsfirði. En eins og þessi byrjun
er glæsileg vona ég að þessum málum verði vel fylgt eftir
þannig að ekki komi annað hnignunartímabil á eftir. Það
skyggir nokkuð á í dag að nú verði Læknishúsið gamla, sem
var eitt veglegasta hús Austurlands, látið grotna niður.
Ég vil nota tækifærið og skora á hlutaðeigandi yfir-
völd að bjarga bæði Læknishúsinu og Franska spítalanum,
ef það er þá ekki orðið of seint. Alla vega þyrfti að kanna
það mál til hlítar. Ástand þessara húsa er niðurlæging fyrir
byggðarlögin, meðan flestir aðrir landsmenn eru vaknaðir til
vitundar um nauðsyn þess að varðveita gamlar minjar.
Að lokum. Þetta er stór stund og ég vona að þjónustan
batni eins og til var ætlast.
Takk fyrir!
Læknishjónin á skipsfjöl við kajann á Fáskrúðs-
firði í kringum árið 1910, þau Georg Georgsson
og Karen Wathne kona hans sem lést fyrir aldur
fram, aðeins 27 ára. Í baksýn er læknisbústaður-
inn og til hægri er Franski spítalinn sem nýlega
var gerður upp og hýsir nú Fosshótel.
Vígsluræða nýrrar heilsugæslustöðvar
á Fáskrúðsfirði, í febrúar 1983
um kosningaskrifstofur allra flokka
og sýndi myndirnar og spurði, gjarn-
an hátt yfir alla viðstadda, hvað þeir
ætluðu að gera í málefnum læknisbú-
staðarins. Brá mörgum þegar þeir sáu
myndirnar, héldu að ástandið væri
miklu betra en myndirnar sýndu.
Þetta hafði áhrif og nokkru seinna var
gengið í að bæta ástandið og var ég vel
sáttur að því loknu.
Þegar leið á haustið 1982 fór ég að
forvitnast um hvenær nýja heilsu-
gæslan yrði tilbúin og var mér tjáð að
áætluð verklok væru í febrúar árið eftir.
Þegar ég spurðist fyrir um hvernig
tækjakosturinn yrði, komst ég að því
að það vissi enginn neitt um það mál.
Eftir talsverða eftirgrennslan kom í
ljós að engin áætlun var til og ekkert á
fjárlögum það árið ætlað í stöðina. Útlit
var fyrir að flutt yrði í tómt húsið. Það
kom því í minn hlut að leysa málið.
Mætti ég skilningi í heilbrigðisráðu-
neytinu og tókst að fá aukafjáveitingu
um haustið upp á 170.000 og síðan
600.000 á fjárlögum 1983.
Jafnframt fór ég suður og sat í tæpa
viku á Innkaupastofnun ríkisins með
ágætum starfsmanni þeirra. Þar fórum
við yfir alls kyns bæklinga og völdum
lækningatæki, ruslafötur og allt þar á
milli. Allt miðað við að gjörnýta fjár-
veitingarnar til að bæta aðstöðuna. (Ef
ég man rétt var blóðþrýstingsmælir
eina lækningatækið, fyrir utan röntgen-
tækið, sem fluttist yfir í nýju stöðina úr
þeirri gömlu).
Þegar vígsluræðan var flutt voru
allflestir bæjarbúar viðstaddir og því
kjörið tækifæri til að reifa mál Franska
spítalans, sem mér var ákaflega hug-
leikið. Og viti menn, 30 árum seinna er
búið að endurreisa spítalann á Búðum
með meiri glæsibrag en nokkur hafði
þorað að vona. Og læknisbústaðnum
gamla er vel viðhaldið.
Mórallinn er: Maður skyldi aldrei
vanmeta góðar hugmyndir, hversu
ólíklegt sem það er að þær verði að
veruleika. Ég get ekki neitað því að ég
hafði alls enga trú á að hugmyndinni
yrði tekið af alvöru.