Læknablaðið - 01.01.2016, Blaðsíða 22

22 LÆKNAblaðið 2016/102
R A N N S Ó K N
á biðlista vegna stækkandi lifrarfrumukrabbameins og hinn lést
vegna blæðingar í heila.
Lifun og fylgikvillar
Af 40 sjúklingum sem gengust undir lifrarígræðslu á rannsóknar-
tímabilinu höfðu 11 látist við lok árs 2012 (28%). Í sumum tilfellum
voru dánarorsakir líklega fleiri en ein. Fjórir sjúklingar dóu úr ill-
kynja sjúkdómum: flöguþekjukrabbameini í vélinda, smáfrumu-
krabbameini í lunga, ígræðslutengdu eitilfrumukrabbameini (post
transplant lymphoproliferative disorder) og lifrarfrumukrabbameini.
Þrír höfðu lungnabólgu og 5 höfðu aðrar sýkingar. Lifrarbilun var
dánarorsök hjá þremur sjúklingum. Einn sjúklingur dó í ígræðslu-
aðgerðinni, hugsanlega vegna blóðsega í lungum.
Lifun eftir lifrarígræðslu var 84% eftir eitt ár og 63% eftir 5 ár
(tafla IV). Lifun jókst eftir því sem leið á tímabilið (tafla IV, mynd
2). Lifun var slök í upphafi þar sem 5 einstaklingar af 8 sem fóru í
ígræðslu á tímabilinu 1984-1996 dóu fyrir árið 1996.
Af þeim þremur börnum sem fengu lifrarhluta frá lifandi gjafa
voru tvö enn á lífi við lok rannsóknartímabilsins. Eitt barnið lést
úr lungnabólgu rúmum tveimur og hálfu ári eftir ígræðslu.
Af þeim þremur einstaklingum sem fóru í lifrarígræðslu vegna
lifrarfrumukrabbameins lést einn á rannsóknartímabilinu en
hann lifði í tvö ár og þrjá mánuði eftir lifrarígræðslu.
Fylgikvillar á aðgerðartímabili (perioperative period) komu upp
hjá alls 21 sjúklingi (53%). Algengustu fylgikvillar aðgerðar tengd-
ust gallvegum en alls fengu 6 sjúklingar gallvegatengd vandamál,
svo sem gallleka (fjórir sjúklingar) og gallstíflu (tveir sjúklingar).
Höfnun á lifrargræðlingi kom fram 15 sinnum hjá 13 sjúk-
lingum (33%). Í öllum tilvikum var góð svörun við háskammta
sykursterameðferð fyrir utan eitt tilvik þar sem beita þurfti með-
ferð með mótefnum gegn T-frumum (anti thymocyte globulin) auk
háskammta sykursterameðferðar í æð. Tími frá lifrarígræðslu að
höfnun var að meðaltali 6,9 mánuðir, miðgildi 2,9 mánuðir.
Fjórir sjúklingar fengu aftur frumsjúkdóminn í hina ígræddu
lifur. Þeir sjúkdómar sem um var að ræða voru sjálfsofnæmis-
lifrarbólga (tvö tilfelli), frumkomin gallskorpulifur og frumkomin
trefjunargallgangabólga. Meðaltími frá lifrarígræðslu að endur-
komu sjúkdóms var 9,3 ár, miðgildi 10,1 ár. Endurkoma frumsjúk-
dóms leiddi þó ekki til endurígræðslu hjá neinum.
Ónæmisbælandi lyfjameðferð
Upplýsingar fengust um lyf 32 einstaklinga strax eftir ígræðslu, 21
einstaklings þremur árum eftir ígræðslu og 14 einstaklinga 5 árum
eftir ígræðslu. Algengt var að sjúklingar væru á þriggja lyfja með-
ferð með takrólímus, mýcófenólsýru og prednisólón strax í kjölfar
ígræðslu. Takrólímus var algengasta ónæmisbælandi lyfið en 25
einstaklingar voru á því strax eftir ígræðslu, 18 eftir þrjú ár og 11
eftir 5 ár (tafla V).
Illkynja sjúkdómar greindust hjá 8 sjúklingum: Eitilfrumumein
í kjölfar ígræðslu (post transplant lymphoproliferative disorder, PTLD)
greindist hjá þremur sjúklingum, flöguþekjukrabbamein í hálsi
(einn sjúklingur) og í andliti (einn sjúklingur), smáfrumukrabba-
mein í lungum (einn sjúklingur), innanþekjuæxlismyndun í leg-
hálsi af stigi II (cervical intraepithelial neoplasia II, einn sjúklingur)
og eitilfrumukrabbamein (einn sjúklingur).
Umræður
Meginniðurstöður rannsóknarinnar voru að lifrarígræðslum hef-
ur farið fjölgandi á rannsóknartímabilinu og lifun hefur batnað
og er sambærileg við það sem þekkist í löndum þar sem lifrar-
ígræðslur eru framkvæmdar.3-5,11,12,15 Frumkomin gallskorpulifur
var algengasta ábendingin fyrir ígræðslu.
Mjög fáir sjúklingar fóru í ígræðslu í kjölfar fyrstu ígræðsl-
unnar árið 1984 en ígræðslum hefur fjölgað undanfarin ár og
eru skýringar vafalítið nokkrar. Gera má ráð fyrir að þekking á
lifrarígræðslu sem meðferðarúrræði og reynsla af mati og undir-
búningi sjúklinga hafi verið minni meðal íslenskra lækna í upp-
hafi tímabilsins og færri sjúklingar sendir utan af þeim ástæðum.
Fjölgun sjúklinga með lifrarsjúkdóm á lokastigi er þó líklega
meginskýringin á fjölgun lifrarígræðslna á tímabilinu. Flestir
lifrarþegar hafa sögu um skorpulifur en nýgengi og dánartíðni
skorpulifrar hér á landi hefur lengst af verið með því lægsta sem
þekkist.16 Hins vegar benda fyrstu niðurstöður framskyggnrar
Mynd 2. Kaplan-Meier lifunargraf sem sýnir lifun eftir tímabilum.
Tafla V. Helstu ónæmisbælandi lyf íslenskra lifrarþega.
Lyf Eftir ígræðslu n=32 (%) Eftir ár n=21 (%) Eftir 5 ár (%)
Ciklósporín 7 (22) 3 (14) 3 (21)
Azatíóprín 6 (19) 5 (24) 6 (43)
Prednisólón 24 (75) 7 (33) 4 (29)
Takrólímus 25 (78) 18 (86) 11 (79)
Mýcófenólsýra 22 (69) 8 (38) 3 (21)
Sirólímus 0 (0) 1 (5) 0 (0)
Tafla IV. Eins árs og 5 ára lifun lifrarþega. Ekki var reiknuð 5 ára lifun fyrir 2007-
2012 þar sem stuttur tími var frá aðgerð.
Tímabil 1984-2012 1984-1996 1997-2006 2007-2012
1 árs lifun 84% 63% 80% 100%
5 ára lifun 63% 50% 73% ---