Læknablaðið - 01.02.2016, Qupperneq 12

72 LÆKNAblaðið 2016/102
R A N N S Ó K N
allir teknir með í rannsóknina. Fjórir skurðlæknar framkvæmdu
aðgerðirnar.
Klínískar upplýsingar fengust úr sjúkraskrám og voru skráðar
samtals 146 breytur, þar á meðal aldur, kyn, áhættuþættir hjarta­
og æðasjúkdóma, saga um kransæðasjúkdóm, langvinna lungna­
teppu, langvinna nýrnabilun, hjartaaðgerðir, fjölskyldusaga um
ósæðarflysjun, hvort um tvíblöðku ósæðarloku var að ræða og
hvort bandvefssjúkdómar eins og Marfan­ og Ehlers­Danlos­heil­
kenni hefðu áður greinst. Einnig voru skráð einkenni við komu
á sjúkrahús, tímalengd frá greiningu til aðgerðar, einkenni blóð­
þurrðar frá helstu líffærakerfum ásamt myndgreiningaraðferð
sem leiddir til greiningar flysjunar. Blóðþurrðareinkenni voru
skilgreind út frá klínískum einkennum og teiknum sem bentu til
skerts blóðflæðis til viðkomandi líffærakerfis. Þar má nefna ST­
breytingar á hjartalínuriti eða hækkun á hjartavakanum CK­MB,
heilablóðfall, veika eða upphafna púlsa og skert skyn eða styrk
í útlimum, nýja hækkun á kreatíníni í blóði eða engan þvagút­
skilnað við komu á sjúkrahús, lömun í neðri útlimum, kviðverki
eða hækkun á laktati í sermi.
Til að staðfesta að þessi einkenni væru vegna blóðþurrðar
þurfti að sýna fram á flysjun til viðkomandi æðagreina með
myndgreiningarrannsókn fyrir aðgerð eða við beina skoðun æða­
greina í aðgerðinni sjálfri. Hæð og þyngd var skráð samkvæmt
svæfingarblöðum og út frá þeim upplýsingum reiknaður líkams­
þyngdarstuðull (body mass index, BMI). Einnig var EuroSCORE II
reiknað út fyrir alla sjúklinga, en það er áhættulíkan til að meta
dánarlíkur innan 30 daga frá hjartaskurðaðgerð.9
Af aðgerðartengdum breytum var skráð hvernig sjúklingur
var tengdur við hjarta­ og lungnavél (canylation), hversu stórum
hluta ósæðar var skipt út eða hvort hægt var að gera við ósæðar­
lokuna. Einnig var safnað upplýsingum um hvort notuð var blóð­
rásarstöðvun í djúpri kælingu (hypothermic circulatory arrest), tími
í hjarta­ og lungnavél, tangar­ (aortic cross clamp time) og aðgerðar­
tími (skin-to-skin). Skráð var hversu mikil blæðing kom í brjósthols­
kera fyrstu 24 klukkustundirnar eftir aðgerð, tími í öndunarvél í
klukkustundum og magn blóðhlutagjafa.
Skráðir voru fylgikvillar eftir aðgerð allt til útskriftar af sjúkra­
húsi, eða fram að andláti ef sjúklingur lést fyrir útskrift. Fylgikvill­
arnir voru flokkaðir í alvarlega og minniháttar. Alvarlegir fylgi­
kvillar voru enduraðgerð vegna blæðingar, aðrar enduraðgerðir
á hjarta, djúp sýking í bringubeinsskurði, bráður nýrnaskaði sem
þarfnaðist blóðskilunar, öndunarbilun sem krafðist barkarauf­
unar (tracheostomy), heilaáfall og hjartadrep tengt aðgerð sem var
skilgreint sem hækkun á hjartaensíminu CK­MB yfir 70 μg/L eftir
aðgerð. Nýrnaáverki eftir aðgerð var flokkaður eftir RIFLE­skil­
merkjum í RISK, INJURY, FAILURE eða LOSS.10 Til minniháttar
fylgikvilla töldust hjartsláttartruflanir, yfirborðssýking í skurð­
sári, þvagfærasýking, lungnabólga, aftöppun á fleiðruvökva og
afturkræf blóðþurrð í heila (transient ischemic attack, TIA). Legutími
var skráður í dögum, bæði á gjörgæslu og legudeild. Loks var at­
hugað hversu margir létust innan 30 daga frá aðgerð, sem er hefð­
bundin skilgreining á skurðdauða (operative mortality).
Tölfræði
Upplýsingar voru skráðar í forritið Microsoft Excel® (Microsoft,
Redmond WA) og forritið SPSS® (IBM, Armonk, NY) var notað í
tölfræðilega útreikninga. Aðferð Kaplan­Meier var notuð til að
áætla heildarlifun (overall survival) og miðast útreikningar við 31.
desember 2014. Dánardagur var skráður samkvæmt upplýsingum
frá Dánarmeinaskrá landlæknis sem skráð er í Sögukerfi. Meðaltal
eftirfylgdar var 4,6 ár (bil: 0­22,7 ár), eða samtals 208 sjúklingaár.
Áður en rannsóknin hófst fengust tilskilin leyfi frá Persónuvernd,
Vísindasiðanefnd og framkvæmdastjóra lækninga á Landspítala.
Niðurstöður
Að meðaltali voru framkvæmdar tvær aðgerðir á ári á þeim 23
árum sem rannsóknin náði til. Aðgerðum fjölgaði marktækt úr 12
aðgerðum (26,7%) á fyrri hluta tímabilsins (1992­2002) í 33 (73,3%) á
því síðara (2003­2014) (p=0,02), en þá voru framkvæmdar að meðal­
tali 2,8 aðgerðir á hverju ári (mynd 1).
Yfirlit yfir sjúklinga má sjá í töflu I. Karlmenn voru 31 talsins
(68,9%) og meðalaldur var 60,8 ± 13,9 ár þar sem yngsti sjúkling­
urinn var 21 árs og sá elsti 80 ára. Rúmlega helmingur sjúklinga
23/45 (56,4%) höfðu þekkta greiningu um háþrýsting samkvæmt
upplýsingum úr sjúkraskrá en af þeim tóku 9/23 (39,1%) engin
blóðþrýstingslækkandi lyf. Alls höfðu 56,4% sjúklinga einhvern
tíma reykt. Fjölskyldusaga um ósæðarflysjun var til staðar hjá 7
(15,6%) sjúklingum og jafnstórt hlutfall var með þekktan ósæðar­
gúlp í ósæðarrót. Þessir tveir áhættuþættir fóru þó ekki saman
nema hjá tveimur sjúklingum.
Einkenni og rannsóknir til greiningar eru sýnd í töflu II. Allir,
að tveimur sjúklingum undanskildum (95,6%), voru með brjóst­
verk við komu, tæpur þriðjungur (28,9%) hafði sögu um yfirlið,
Tafla I. Sjúklingatengdir þættir. Fjöldi sjúklinga og hlutfall, og meðaltal með
staðalfráviki.
Fjöldi %
Karlar 31 68,9
Aldur 60,7, ± 13,9
Háþrýstingur (n=42) 23 54,8
Sykursýki (n=43) 1 2,2
Saga um reykingar (n=39) 22 56,4
Reykja daglega 11 28,2
Líkamsþyngdarstuðull 26,8, ± 5,1
Langvinn lungnateppa 2 4,4
Útæðasjúkdómur 2 4,4
Heilaáfall 3 6,7
Kransæðasjúkdómur (n=44) 9 20,4
Fjölskyldusaga um ósæðarflysjun 7 15,6
Tvíblöðku ósæðarloka 3 6,7
Marfans-heilkenni 2 4,4
Saga um ósæðargúlp í rishluta ósæðar 7 15,5
Þvermál ósæðar (mm) 53,4, ± 10,8
EuroSCORE II 8,7, ± 10,3