Fréttatíminn - 24.06.2016, Blaðsíða 20

20 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 24. júní 2016
ég bjó. Ég fékk far með þessum
unga manni og settist upp á mótor-
hjólið hans og við keyrðum heim til
mín. En þegar við komum heim þá
fleygði ég brauðinu inn sem ég hafði
meðferðis inn til fjölskyldunnar og
hélt sjálf áfram með Ryszard á ballið.“
Jadwiga átti eftir að vera með Rysz-
ard bifvélavirkja næstu árin, þau giftu
sig og eignuðust tvo litla drengi þá,
Artur og Rafal, en þegar Artur var 12
ára dó Ryszard með ónýtt bris sem
var rakið til eiturefna í bílalakkinu
sem hann vann með. Jadwiga stóð
ein uppi með tvo unga drengi sem
voru ennþá í grunnskóla. „Þetta var
erfitt hjá mér, ég vann í ostahúsi við
að skera og pakka ostum í nokkur ár
og fór svo á sumrin í jarðarberjatínslu
til Þýskalands. Þar gekk ég marga
kílómetra með jarðarberjakörfuna
eftir endilöngum akrinum. Ég var
svo þreytt eftir daginn í fótunum að
fæturnir gátu varla hjólað með mig í
háttinn á kvöldin. En tekjurnar dugðu
ekki til, þrátt fyrir aðstoð, en mamma
hjálpaði mér með strákana og foreldr-
ar mínir gáfu okkur mat.“
Afi var riddari á hesti
Artur segist vera náttúruunnandi
og eiga mjög góðar minningar úr
sveitinni hjá móðurafa og ömmu
sinni. „Afi var járnsmiður og bóndi
og þegar ég var barn sagði hann mér
sögur úr stríðinu. Afi var riddari og
reið hesti í hernum og hann sagði mér
einu sinni að hann hafi barist ásamt
gyðingi og þeir skutu á Þjóðverja
í sjálfsvörn og syntu yfir á og flúðu
yfir til austursins. Afi sagði mér líka
frá vinum sínum sem fóru yfir þýsku
landamærin að nóttu til og stálu hjól-
um sem þeir fluttu yfir og seldu í Pól-
landi.“
„En þegar ég var fimm ára flutt-
um við frá Piatnica til Lomza, sem er
falleg borg í brekku við ánna Narew.
Áin liggur fyrir norðan Varsjá, hún
rennur frá ánni Visla og liggur eins og
beint strik frá vestri austur til Hvíta-
-Rússlands. Það er bærinn minn þar
sem ég ólst upp ásamt bróður mín-
um og gekk í grunnskóla og mennta-
skóla.“ Aðspurður um líf í Lomza fyr-
ir ungan dreng svarar Artur að það
sé allt öðruvísi en hérna, „skólinn
strangur og samskipti drengjanna
miklu hráslagalegri en á Íslandi, ekki
svona kurteisi eins og hérna, mikið
slegist og tekist á. Strákarnir voru að
prófa eiturlyf, sumir fóru illa út úr
því, drengur í blokkinni á móti okk-
ur í Lomza er alveg kexruglaður af
neyslu.“ Arturi finnst margt í pólsku
samfélagi vera eins og Ísland fyrir
10-20 árum og tekur sem dæmi mál-
efni samkynhneigðra sem hann seg-
ir vera frekar íhaldssöm. En hann er
bjartsýnn á að samfélagið eigi eftir að
þroskast og batna í rétt átt, það gerist
bara hægt.
Lomza í B-hluta Póllands
Lomza er 60 þúsund manna borg í
dag. Hún er í B-hluta Póllands, sem er
hluti landsins fyrir austan ána Visla.
Áin, sem rennur í gegnum höfuð-
borgina Varsjá sem er í miðju landinu,
skiptir Póllandi í A og B hluta. A-hlut-
inn fyrir vestan ána með sín þýsku og
austurrísku áhrif er ríkari af iðnaði og
þar er örari uppbygging í dag. Land-
flóttinn er aðallega frá B-hlutanum
sem er Rússlandsmegin í austri. Sá
hluti einkennist af dreifbýli og land-
búnaði og hefur ekki náð sér á strik
efnahagslega ennþá. Til Íslands
koma flestir frá B-hlutanum, margir
frá Kaszuby fyrir norðan Gdansk og
einnig stór hluti frá Lomza sem var
mikil gyðingaborg fyrir stríð. Árið
1931 voru íbúar þar 28 þúsund en
fækkaði niður í 12 þúsund eftir stríð.
Trúfrelsið sem hafði áður einkennt
Pólland og gerði það að verkum að
gyðingar, meðal annarra, settust þar
að til þess að fá að lifa óáreittir með
sína trú, endaði með mestu ósköp-
um tuttugustu aldar og 3,2 milljónir
gyðingar af þeim 3,5 í Póllandi voru
þurrkaðar út. Þjóðverjar réðust á
Lomza árið 1939 og seinna sama ár
afhentu þeir Stalín borgina.
Frændfólk í Bolungarvík
Árið 2000 sá Jadwiga ekki fram á
að geta framfleytt sér og strákunum
lengur á pólskum launum sínum og
þegar hún frétti af frændfólki sínu
sem var þegar flutt til Bolungarvík-
ur og vann í fiski hafði hún sam-
band við það. Fjölskylda hennar í
Bolungarvík, sem hvatti hana til að
koma til Íslands, hafði komið með
þeim sem kallast önnur bylgja inn-
flytjenda frá Póllandi en það er
straumurinn sem kom til þess að
vinna í frystihúsunum rétt áður og
um sama leyti og Jadwiga kom til
landsins. Það var yfirleitt fjölskyldu-
fólk sem settist að. Rúmlega 70% af
Pólverjum sem komu til Íslands fyrir
2010 til vinnu komu hingað í gegn-
um fjölskyldutengsl. Frændfólk Jad-
wigu fyrir vestan vinnur fæst í fiski
lengur. Frændi hennar rekur pólska
matvörubúð á Ísafirði ásamt pólskri
konu sinni og frænka hennar vinnur
í leikskóla og giftist Íslendingi.
Flutti á Tinda
Þegar Jadwiga mætti á flugvöllinn í
Varsjá hitti hún aðra Pólverja sem
voru á leið til Íslands að vinna. Hún
hóf hún störf hjá Matfugli og flutti
stuttu síðar á Tinda þar sem pólskt
samverkafólk hennar bjó fyrir. Á
morgnana keyrðu tveir fólksbílar
með fólkið frá Tindum til vinnu hjá
Matfugli í Mosfellsbæ. „Ég vann við
ýmislegt þarna, hreinsa innyflin úr
fuglunum, reita fjaðrir, þrífa og það
sem þurfti að gera.“
Í dag býr Jadwiga í Efra Breiðholtinu
í eigin íbúð sem hún á skuldlaust.
Hún hjólar til vinnu þegar hún tekur
ekki strætó í Sundahöfn þar sem hún
vinnur hjá fyrirtækinu, Í einum græn-
um. Hún byrjar vinnudaginn klukkan
7 á morgnana og lýkur honum klukk-
an 15. Hún vinnur í mötuneytinu
sem hentar henni vel enda lærði hún
matseld en það má segja um Jadwigu
að hún er afbragðs kokkur. Á kvöldin
þrífur hún tannlæknastofu í Kópa-
voginum.
Kom til Íslands í desember 2004
Artur og bróðir hans, Rafal, urðu
eftir í íbúðinni í Lomza og kláruðu
framhaldsskólann. Artur lærði tré-
smíði og vann í tvö ár eftir skóla við
þá iðn á meðan yngri bróðir hans
kláraði menntaskóla. Snemma í des-
ember árið 2004 kom Artur til Ís-
lands þegar Jadwiga fékk vinnu fyrir
hann hjá Matfugli. „Ég var nokkuð
fær að grípa kjúklinga, hljóp á eftir
þeim og greip svona tvo til þrjá í sitt
hvora höndina. Þetta var nú frekar
blóðug vinna. Í framhaldi af því fékk
ég vinnu við mína iðngrein við smíði
hjá fyrirtæki sem setti upp glerskála
en missti þá vinnu 2008 þegar fyrir-
tækið minnkaði við sig eftir hrun. Ég
var atvinnulaus í 8 mánuði og nýtti
tímann til þess að læra íslensku.
Ég hef unnið í pítsufyrirtækjum
síðan 2009, fyrst vann ég nokkra
daga hjá Dominos en það var Lithái
sem var yfirmaður þar og honum
var eitthvað í nöp við mig og setti út
á allt sem ég gerði, hann sagði mér
upp áður en ég hafði náð tökum á pít-
sugerðinni. Kannski var ég eitthvað
óöruggur og hann var ekki að gefa
neitt eftir heldur hreytti hann í mig
ónotum. En stuttu eftir það fékk ég
vinnu hjá Pizza Sbarro í Kópavogin-
um þar sem ég hef unnið síðan. Ég
er ekki eini Pólverjinn hjá því fyrir-
tæki en nýlega voru ráðnir tveir aðrir,
ungt fólk sem er nýkomið til Íslands
en þau tala ekki íslensku og það hefur
háð þeim. Unga stúlkan fékk einhver
leiðindi yfir sig um daginn þegar hún
gat ekki svarað einum kúnnanum.
Kúnninn varð hin fúlasti og spurði
hvort maður ætti að tala ensku eða ís-
lensku á Íslandi? Og rauk síðan á dyr.“
Dreymir um eigið fyrirtæki
Artur og Marta kynntust í brúðkaupi
bróður Arturs en Marta er vinkona
mágkonu Arturs. Stuttu síðar flutti
Marta til Íslands og hefur þegar ver-
ið hjá honum í fjögur ár. Marta er frá
Varsjá, hún er einkabarn foreldra
sinna, en hún missti pabba sinn fyrir
einu ári. Pabbi Mörtu, Jan Kaja var
velmetinn hagfræðingur í Póllandi og
frægur fyrir að hafa þróað „lýsandi“
aðferð í hagfræði. Hann hafði sank-
að að sér upplýsingum aftur til stofn-
unar alþingis á Íslandi sem hann
ætlaði að nota til þess að greina efna-
hagsbreytur í íslensku efnahagslífi.
Því miður dó hann frá því verkefni.
Marta er ný hætt að vinna hjá Amer-
ican Style þar sem hún var vaktstjóri.
Hana dreymir um að opna sitt eig-
ið fyrirtæki. Hún er þessa dagana að
setja upp viðskiptaáætlun fyrir mat-
sölustað. „Í eldhúsinu hjá American
Style varð mér ljóst að ég hef áhuga
á matargerð og það er það sem ég
vil vinna við,“ segir Marta sem lærði
markaðs- og auglýsingafræði í Varsjá.
Marta er alls ekki sammála Arturi um
það að konur séu eitthvað sjálfstæðari
á Íslandi en í Póllandi. „Konur fá lægri
laun en karlar hérna á Íslandi, alveg
eins og í Póllandi, segir hún.“
Matarkistan Heiðmörk
Þegar talið berst að samanburðinum
á Íslandi og Póllandi þá er það helst
að fá ávexti sem vaxa undir berum
himni sem þau sakna frá heima-
landinu. Þau safna sér líka fyrir hlut-
um áður en þau kaupa og forðast að
taka lán það er ekki mjög íslenskt.
Þau telja það víst að Pólverjar eldi
miklu meira heima en Íslendingar.
Íslendingar fari meira út og kaupi til-
búinn mat. „Það er kannski af því að
það er ódýrara, segir Artur, að elda
heima, en við eldum allt frá grunni og
maturinn er líka betri þannig.“
Jadwiga kemur með fulla skál
af hundasúrum sem hún tíndi um
morguninn en þær notar hún í pólsku
Sorrel súpuna. Jadwiga og Marta eru
mjög hissa á Íslendingum hvað þeir
nota lítið það sem vex í kringum
okkur. Þær bera fram krukkur með
hundasúrum í ediklegi, heimagerðar
kjötbollur í ediklegi og þrjár tegund-
ir af sveppum úr Heiðmörk í ediklegi
Hún klippir
furunálatoppa
og leggur í sykur-
lög, en sírópið af
því þykir allra
meina bót og er
tekið inn við
öllum kvillum.
„Í eldhúsinu hjá
American Style
varð mér ljóst
að ég hef áhuga
á matargerð og
það er það sem
ég vil vinna við.“

krumma.is Gylfaflöt 7 112 Reykjavík 587 8700 krumma@krumma.is
PICK&MIX
Þú velur sjálf/ur hvaða liti þú vilt í þinn poka
50% afsláttur af PLUSPLUS PICK&MIX barnum á laugardögum
PLUSPLUS kubbana fáið þið í
verslun við Gylfaflöt
Soltysiak fjölskyldan í Efra-Breiðholtinu eldar allt frá grunni. Þeim finnst Íslendingar ekki nýta það sem náttúran
býður, eins og hundasúrur sem eru dýrindismatur og uppistaðan í pólsku Sorrel súpunni.
Furunálagreinar í
sykurlegi er pólskt
húsráð við flensu.
og nýlagaða rabarbarasaft. Á haustin
tína þær bláber í Heiðmörk og búa til
sultu. Í matarkistunni í Heiðmörk tína
þær líka skessujurt í súpur og klippa
furunálatoppa sem lagðir eru í sykur-
lög, en sírópið af því þykir allra meina
bót og er tekið inn við öllum kvillum.
Þegar ég kveð þessa pólsku fjölskyldu
á laugardagseftirmiðdegi er ég leyst
út með krukku af sveppum í ediklegi,
heimagerðum karamellum og rabar-
barakökusneið pakkaðri í álpappír og
mér leið eins og ég væri fær í flestan
sjó. Ég held ekki að ég hafi verið leyst
út með matargjöfum af þessu tagi
síðan fyrir þrjátíu árum hjá ömmu
minni, henni Ollu.