Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1971, Qupperneq 6

og ef til vill til hins verra
er að taka sjúkling fram úr
og setja hann í stól með fæt-
ur hangandi niður, en hné
og mjaðmir hálfbeygð. —
Sjúklingurinn þarf sjálfur
að stíga í fætur og ganga,
svo að vöðvar hans hvetji
blóðrennsli í bláæðunum.
Geti s j úklingurinn ekki
farið fram úr, er nauðsyn-
legt að láta hann hreyfa fæt-
ur í rúminu oft á dag (t. d.
5—10 mín. á hverri klst.).
Sums staðar eru notaðir
gangstigar eins og á reið-
hjóli, sem festir eru á rúm-
gafl og sjúklingurinn æfir
sig á. Gott er líka, að sjúkl-
ingar liggi þannig í rúmi,
að þeir nái að spyrna í fóta-
gafl og geti „aktivt“ hreyft
fætur. — Ég held líka, að
gálgi með handfangi yfir
rúmi hvetji sjúkling til þess
fyrr en ella að hreyfa sig í
rúminu sjálfur.
2. Lyfta fótagafli 10—15° bæði
í aðgerð og eftir, svo að blóð-
ið renni betur frá fótunum.
3. öndunaræfingar fyrir og
eftir aðgerð, þar til sjúkl-
ingurinn er kominn á fætur.
Djúp öndun eykur blóð-
rennsli í bláæðum vegna
þrýstingsbreytinga í brjóst-
holi. Fyrir allar meiri hátt-
ar aðgerðir og hjá gömlu
fólki þarf sérstaklega að
hugsa til þessa. — Þetta
verkar líka vel á samanfall
lungna (atelectasis) af ýms-
um ástæðum.
4. Teygjuumbúðir á fætur hafa
reynzt vafasamar og alla
vega mjög hvimleiðar og
óvíða notaðar.
5. Segavamir fyrirbyggjandi
hafa mikið verið ræddar síð-
ustu áratugi, en ekki náð
fótfestu vegna blæðingar-
hættu og aukakvilla, en sums
staðar verið notaðar með
góðum árangri. Er þá byrj-
að að gefa heparín stuttu
eftir aðgerð öllum þeim
sjúklingum, sem taldir eru
í sérstakri hættu.
M»:»FEII» 1ILÁ/E1IARÓI.GIJ
Þegar bláæðabólga hefur ver-
ið greind eða mjög sterkar lík-
ur eru til, að svo sé, er meðferð
hafin hið fyrsta.
Bezta og fljótvirkasta lyfið
til að hindra áframhaldandi
blóðsegamyndun er heparín,
sem gefið er í æð, því að það
nýtist illa og óörugglega öðru-
vísi. Vanalegur skammtur fyrir
meðalþungan sjúkling er 10 000
einingar, en 100 einingar eru
1 mg af heparíni, svo að reikna
má með 1.5 mg pr. kg líkams-
þunga. Gefa þarf heparínið a.
m. k. á 6 klst. fresti, en sumir
gefa það á 4 klst. fresti (í minni
skömmtum), því að þá fara
áhrif lyfsins að dvína. Storkn-
unartími er svo mældur, áður
en næsti skammtur er gefinn,
og stærð lyfjagjafar hagað mest
eftir því. Hægt mun vera að
mæla heparín-magn í segum
sjúklinga, og er það auðvitað
nákvæmari aðferð.
Hafi verið gefnir of stórir
skammtar af heparíni, jafnar
það sig fljótlega, en blæði úr
sjúklingi, má tafarlaust gera
storknun eðlilega með því að
gefa prótamínsúlfat í æð: 5 ml
af 1% upplausn fyrir hverjar
5000 einingar heparíns (1 :1).
Þar sem bláæðabólga og sega-
myndun er að jafnaði langvar-
andi ástand, er oftast byrjað á
dicumarol-meðferð jafnframt,
en hún tekur svo við eftir
nokkra daga af heparíni.
Dicumarol er gefið í töflum
einu sinni á dag, eftir að p.p.
tími hefur verið mældur. Er
leitazt við að hafa hann milli
15 og 25% af normalgildi. Fari
hann mikið niður eða blæði úr
sjúklingi, er hægt að gefa mót-
efni: k-vitamín (Mephyton eða
Aquamephyton), sem verkar
mjög fljótt, en menadion tekur
upp undir sólarhring að verka
og dugir því varla hér.
Segavörn þessari (anti-coagu-
latio) er haldið áfram um lang-
an tíma, eða að minnsta kosti
þar til sjúklingurinn er kominn
vel á fætur og stundum nokkra
mánuði.
Hvíld í rúmi er ráðleg sjúkl-
ingi með bláæðabólgu. Má þó
undanskilja smávegis æðabólgu
staðbundna í grunnum æðum
eða æðahnútum á fótum. Verkir
minnka og bjúgur hverfur fyrr,
enda er nauðsynlegt að hækka
fótagafl rúmsins um ca. 30° til
að auðvelda vökvastreymi frá
fótum. Sjúklingurinn má hreyfa
sig og snúa sér í rúminu.
Rúmlegu er haldið áfram, þar
til hiti er orðinn eðlilegur, bjúg-
ur horfinn af fæti fyrir neðan
hné og eymsli eru lítil.
Þegar sjúklingur fer á fætur,
er ráðlegt að nota teygjusokka
eða vefja fætur með teygjubind-
um. Þarf oft að nota þrýstings-
umbúðir um langan tíma eða
þar til tilhneiging til bjúgs er
horfin.
Ýmis lyf hafa á seinni árum
verið notuð til að minnka bólgu-
viðbragð kringum bláæðabólgu
(anti-inflammatorisk), t. d.
phenylbutazone (Butazolidin).
Er þá gefið 200 mg X 3 á dag
í 3 daga, en síðan 100 mgX3,
þar til bólgan hefur minnkað
verulega. Þetta lyf dregur mjög
úr verkjum og flýtir sennilega
fyrir bata. Nýrra lyf er glyven-
ol, sem notað er við ýmsum blá-
æðasj úkdómum.
SKUltRAUGEIMlIR
á stífluðum æðum á ilco-
femoral svæðinu hafa nokk-
uð rutt sér til rúms síð-
asta áratuginn. Er þá skorið
inn á bláæð í nára, þeim meg'in
sem stíflan er, og seginn dreg-
inn út með því að þræða sér-
stakan katheter - Fogarti - upp
eftir og niður eftir æðinni. Er
blaðra á enda slöngunnar, sem
er þanin með vatni, þegar hún
er komin fyrir enda segans, en
40 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS