Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1971, Blaðsíða 15

sjaldan, áhætta þessara blóð-
flokka virðist mjög lítil og svip-
uð. Langflestar konur, sem fá
æðabelgskrabba, eru úr AB-
blóðflokknum.
Það finnst mjög mikið af mót-
efnakveikjum (antigenum) í
sambandi við æðabelgskrabba
og jafnframt mikil mótefna-
myndun. Meinfrumurnar eru
stórar og mikil sogeitlafrumu-
íferð á milli þeirra og í kring-
um meinið.
Eins og við vitum, er þessi
nieinsemd mjög viðkvæm fyrir
nietothrexate og læknast vel af
því, jafnvel til fullnustu. Bag-
shave vildi þó halda því fram,
uð svo væri ef til vill ekki. Hin
niikla sogeitlafrumuíferð kring-
uni meinið benti á einbeittar
varnaraðgerðir frá líkamans
hálfu auk mótefnakveikja og
niótefnamyndunar og því væri
sennilegast, að þegar lyfið hefði
sigrazt á meininu að vissu marki
pg lamandi áhrif þess á ónæm-
iskerfi líkamans væru um garð
gengin, tækju þessi varnarkerfi
við og fullkomnuðu útrýmingu
’þeinsins. Það væri skýringin
f> hvað batinn væri oft fullkom-
mn og varanlegur.
Þarna kom fram hinn frægi
Denis Burkitt, sem hefur
vannsakað Burkittslymphomið
allra manna mest og sérstak-
|sga landfræðilega útbreiðslu
þess í Afríku. Hann ferðaðist á
ákaflega frumstæðan hátt, í lé-
legum stationsvagni um geysi-
^uikil landflæmi með tveim öðr-
uni læknum, sem óskuðu eftir
að taka þátt í þessum rann-
soknarleiðangrum hans. Annar
þeirra var snillingur í bílavið-
gei'ðum og gat fengið næstum
^vaða bíldruslu sem var til að
ganga. Þetta kom sér meira en
vel.
Það fór svo, að þeir ferðuðust
Um 9 lönd. En seinna tókst Bur-
itt svo fleiri leiðangra á hend-
Ur °g linnti ekki fyrr en hann
v ai' búinn að gera nákvæmt kort
yfir útbreiðslusvæði sjúkdóms-
ins í Afríku.
Það sýndi sig, að í Mið-
Afríku, í nánd við miðbaug,
fannst sjúkdómurinn allt upp í
5000 feta hæð. 1 Nyasalandi
þekktist hann ekki í meira en
3000 feta hæð og í Swasilandi
ekki ofan við 1000 fet.
Þetta skildi enginn í fyrstu,
en síðan varð mönnum ljóst, að
hitastigið virtist ráða mörkun-
um. Þar sem það var komið nið-
ur fyrir 16 stig á C, hvarf sjúk-
dómurinn.
Þegar Burkitt kom til Vestur-
Afríku til að rannsaka sjúk-
dóminn, mætti honum ný ráð-
gáta. 1 Suður-Nígeríu var sjúk-
dómurinn næstum alls staðar,
en í hinni þéttbýlu Norður-Níg-
eríu sást hann helzt ekki. Sama
var upp á teningnum í Ghana.
Skýringin virtist vera sú, að
sjúkdómurinn stæði að ein-
hverju leyti í sambandi við úr-
komu og raka. 1 Suður-Nígeríu
og nokkrum hluta Ghana er úr-
koman 1500—2200 mm á ári, en
á norðursvæðunum er hún mjög
lítil.
Niðurstaðan var sú, að ákveð-
ið hitastig og úrkomumagn væri
skilyrði fyrir útbreiðslu sjúk-
dómsins.
Þegar Burkitt hafði opinber-
að allt um háttalag og útbreiðslu
sjúkdómsins, benti Jack Davies
læknir á, að mýgulusótt eða
Yellow fever hefði sama út-
breiðslumynztur og Burkitts-
lymphomið. Flugan, sem henni
veldur, er athafnasömust á þess-
um sömu heitu og röku lands-
svæðum.
Síðan hefur sú spurning leit-
að mjög á vísindamennina: Er
Burkittslymphomið veirusjúk-
dómur, sem berst með flugum?
Nú fór Burkitt að gera til-
raunir til að lækna sjúkdóminn
og komst þá að raun um, að
metothrexate hafði áhrif á
hann. Hann bókstaflega bráðn-
aði niður undan því í sumum
tilfellum. En honum til mikill-
ar skelfingar fór svo um einn
af fyrstu sjúklingunum, að móð-
irin nam barnið á brott um
nótt, þegar meðferðin var rétt
í byrjun og batinn að hefjast.
Eftir eitt ár hafðist upp á barn-
inu, sem þá var alheilt, og 8
árum seinna sá hann sömu telp-
una, enn alheila.
Hann hafði fram að þessu
gefið lyfið í smáskömmtum, sem
voru taldir allsendis ófullnægj-
andi í meðferð annarra tegunda
krabbameins. En þar sem fram-
vegis vildi brenna við, að for-
eldrar kæmu að næturlagi og
hirtu börnin snemma í meðferð,
fór hann að gefa einn stóran
toxískan skammt og sá, að það
gaf miklu betri raun. Vefirnir
í kjálkabeinunum, sem meinið
óx í, virtust nú ná sér að fullu.
Burkitt segir: Stóri skammtur-
inn veldur miklum eiturverkun-
um, sem standa stutta stund,
og eyðir meininu betur en marg-
ir smáskammtar, en áhrif hans
endast ekki nógu lengi til að
brjóta niður ónæmisvarnir lík-
amans, nema að litlu leyti, þess
vegna geta þær tekið fljótt við
og gert það, sem á vantar til að
tryggja batann. Hann segist
ekki vita, hvort þessi hugmynd
sín sé rétt, en telur margt benda
til þess, að svo sé.
Og eitt styður mjög þessa
hugmynd hans: meinið hverfur
stundum af sjálfu sér án nokk-
urrar meðferðar. 1 seinni tíð
hefur Burkitt notað mest cyklo-
phosphamid við sjúkdómnum,
með afbragðs árangri.
Þá ræddi Burkitt um Kaposi
sarkomið, og taldi hann ekki
ólíklegt, að það væri svipaðs
eðlis og Burkittslymphomið og
hagaði sér líkt því. Hann sagði
frá margra ára sóttarhléum af
1—2 spr. af nitrogenmustarði,
en auk þess á sér stað sjálfkrafa
eyðing meinsins. Hvort þarna
væri um ónæmisáhrif að ræða,
sagðist hann ekki vita enn þá,
en spurði án þess að fá svar:
Hvað gæti það verið annað?
TÍMARIT HJ ÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 49