Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Page 32

tilfellum séu konur í postmeno-
pausunni.
Sýnt hefur verið fram á hækk-
aða tíðni osteoporosis hjá kon-
um, sem hætta ungar að hafa
á klæðum, eða eggjastokkarnir
hafa verið fjarlægðir úr og þær
ekki fengið östrogenmeðferð
eftir á (Meema et. al. 1965).
Þær sem fá östrogenmeðferð
verða síður fyrir óþægindum og
hætta að styttast. Sömu höfund-
ar (Meema et al. 1968) og aðrir
(Davis et. al. 1970) hafa sýnt
fram á, að beinabúskapur þeirra
postmenopausal-kvenna, sem fá
östrogen er miklu betri en hinna,
sem ómeðhöndlaðar eru. Galla-
cher og Nordin (’72) álíta sann-
að, að skortur á östrogenum ráði
úrslitum um að koma af stað
eða flýta fyrir postmenopausal-
beintapi. Sömu höfundar telja
einnig, að östrogen-efni minnki
næmi beina fyrir parathyroid-
hormónum.
Vitað er, að hætta á hjarta-
og æðasjúkdómum eykst með
hækkandi aldri og, að karlmenn
fá oftar þessa sj úkdóma en kon-
ur. Mismunurinn milli kynjanna
minnkar þó með hækkandi aldri
og munur milli kynja er einnig
minni meðal þeirra sem búa við
léleg lífsskilyrði.
Bandaríski læknirinn Tracy
(1966) sýndi fram á, að fram
að fimmtugu eru dauðsföll af
völdum mb. cordis arterio-scle-
roticus 6 sinnum algengari hjá
körlum en konum. Eftir tíða-
hvörfin minnkar munurinn
smám saman og eftir, að náð er
85 ára aldri er dánartíðni úr
þessum sjúkdómi jöfn hjá báð-
um kynjum.
Eftir tíðahvörf eykst blóðfita
(þ. e. cholesterol, phospholipid-
ar og triglyceridar) veru-
lega. Jafnframt lækkar chol-
esterol og phospholipidar hjá
geltum konum, ef þeim er gefið
östrogen. Þessi atriði og reynd-
ar fleiri benda til þess, að östro-
gen sé á einhvern hátt vörn gegn
arterio-sclerotiskum sj úkdóm-
um í hjarta og æðum. Ef unnt
reynist að skýra þetta samband
nánar verður e. t. v. hægt að
finna ráð til að draga úr æða-
kölkun.
MeðferA'.
Konur á breytingaskeiði
þarfnast iðulega læknishjálpar.
Að vísu verður að líta á breyt-
ingaskeiðið, sem eðlilegt hrörn-
unartímabil, en einkennin sem
því eru samfara geta verið það
mikil, að þau valdi verulegum
óþægindum, sem svo hafa óæski-
leg áhrif á líf þeirrar konu sem
í hlut á. 1 þessu sambandi er
mikilvægt að benda á, að oft
nægir ekki að veita þessum
sjúklingum venjulega læknis-
fræðilega meðferð, heldur er
nauðsynlegt, að gott samband
og gagnkvæmt traust sé til stað-
ar og læknir og sjúklingur geti
skipst á skoðunum hindrunar-
laust. Mikilvægt er, að sá lækn-
ir sem í hlut á, viti sem mest
um hagi sjúklingsins. Læknin-
um ber að gefa sér nægan tíma
til að útskýra hlutina; með því
móti getur hann oft eytt kvíða
og óþarfa áhyggjum sjúklings-
ins.
Oft er full ástæða til þess að
ræða einnig við eiginmenn
sjúklinganna, en því miður
vinnst sjaldan tími til þess. Oft
er unnt að hjálpa þessum sjúkl-
ingum með því að leysa ýmsan
félagslegan vanda, sem að þeim
steðjar. Margar konur hafa of
lítið fyrir stafni á þessu tíma-
bili og hefðu gagn af að fá sér
vinnu utan heimilisins. Það er
því sjálfsagt að hafa um þetta
samvinnu við félagsráðgjafa,
þar sem þeir starfa.
Miðaldra konur eru óhrædd-
ari en áður við að ræða kyn-
ferðisvandamál sín. Ef um er
að ræða dyspareuni er unnt að
gefa smyrsl til að draga úr sárs-
aukanum. Einnig getur psyko-
terapi gert gagn. Miðar hún þá
að því að skýra út málið fyrir
sjúklingnum og draga úr óþarfa
áhyggjum. Margar konur, eink-
um giftar, hafa samfarir fram
yfir sjötugt. Oft er ekki bein-
línis um að ræða kynferðislega
þörf, heldur umhyggju og ástúð
gagnvart eiginmanni. Það er
engin ástæða til að örva konur
til að taka þátt í atferli sem þær
ráða ekki við, en stundum þurfa
þær hjálp til þess að geta haldið
áfram einhverju kynferðislífi.
Þess ber þó að gæta, að karl-
menn, sem teknir eru að reskj-
ast, eiga iðulega einnig við kyn-
ferðisleg vandamál að stríða.
Oft næst ekki árangur með
viðtölum eða félagslegum ráð-
stöfunum og þá verður að grípa
til lyfja. Þegar um einkenni frá
ósjálfráða taugakerfinu er að
ræða, fer meðferðin eftir því hve
þau eru á háu stigi. Ef óþæg-
indin eru væg, næst iðulega góð-
ur árangur með róandi lyfjum.
Gjarnan má gefa spasmolytica
með. T. d. má nota Bellergal re-
tard, 1 töflu kvölds og morgna.
I þessurn töflum er ergotamin
tartat 0,6 mg og phenemal 40
mg.
Ef óþægindin láta ekki undan
Bellergal eða eru á háu stigi,
er rétt að gefa östrogenhormón,
annað hvort í töfluformi eða
sprautum. Östradiol valerianat,
t. d. tabl. Progynova, er þá
heppilegt lyf. Til að byrja með
eru notuð 1—2 mg á dag, en ef
það nægir ekki er skammturinn
smáaukinn þangað til einkenn-
in hverfa. Þá er skammturinn
aftur minnkaður, þar til komið
er að lægsta skammti, sem þarf
til að sjúklingur verði einkenna-
laus. Oftast nægjir 1 mg á dag.
Sumir læknar hafa þann sið, að
láta sjúkling taka lyfin aðeins
V2 mánuð í senn og hvíla sig í
vikutíma á milli. Einnig er unnt
að gefa östradiol-valerianat í
vöðva, t. d. Progynon-depot 10
mg í ml. Lyfið (1 ml.) er þá
gefið á 3—6 vikna fresti og
ákvarðast tímabilið milli spraut-
anna af því hvenær einkennin
koma aftur í Ijós.
60 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS