Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1975, Blaðsíða 62

Sigurður Kjartansson, læknir:
Mæling á miðbláæðaþrýstingi
Miðbláæðaþrýstingur.
Ákvörðun miðbláæðaþrýstings við gæslu og um-
önnun á alvarlega sjúkum hefur hlotið vaxandi
útbreiðslu síðasta áratuginn.
Miðbláæðaþrýstingur (Central Venous Pres-
sure) — hér eftir skammstafað MBÞ — er
þrýstingur í þeim hluta bláæðakerfis, er nær
frá hægra forhólfi hjarta út að næstu bláæða-
lokum í vv. jugulares internae, subclaviae og
iliacae.
Sögulegt ágrip.
Árið 1910 lýstu Moretz og Tabora aðferð til
að ákvarða þrýsting í útbláæðum með beinni
þræðingu.
Starling rannsakaði á árunum 1912—1918
.sambandið milli þrýstings í hægra forhólfi
hjarta og afkasta, orkuneyslu og þenslu hjarta-
vöðva, sem lagði grundvöll að lögmáli því, sem
við hann er kennt og enn stendur óhaggað.
1943 greindu Yeomang, Porter og Swank frá
rannsóknum, er sýndu fram á verulega þrýst-
ingshækkun í hægra forhólfi við hraða blóðgjöf.
Gauer og félagar sýndu fram á beint sam-
band milli heildarblóðmagns líkama og MBÞ
um 1956.
Upp frá því var þessi rannsóknaraðferð tekin
upp á stöku stað, en var þó að mestu bundin
við rannsóknarstofur, og þá sem hluti hjarta-
þræðinga með tilskurði og þi’æðingu um v. sap-
hena magna. Var aðferðin því fremur þung í
vöfum.
Inn á sjúkrastofur barst hún ekki að marki
fyrr en eftir 1962, að Wilson og félagar birtu
reynslu sína af ástungu og þræðingu um við-
beinsbláæð.
Lífeðlisfræðileg rök og tilgangur.
MBÞ er háður samspili hinna þriggja meg-
inafla, er verka á starfsemi blóðrásarkerfisins
i heild, þ. e. dælustarfsemi hjartavöðvans, heild-
arblóðmagni og samdráttarhæfni stóru hring-
rásar (peripheral vascular tone). Hann eykst
í réttu hlutfalli við heildarblóðmagn og sam-
dráttarhæfni hringrásar að öðru jöfnu, svo og
við hjartabilun.
Hann má því telja allgóðan mælikvarða á
starfshæfni hjarta til að dæla frá sér því blóð-
magni, sem að því berst á hverjum tíma.
Samkvæmt lögmáli Starlings er styrkur
hjartavöðva háður lengd vöðvafrumu við upp-
haf samdráttar. Iiún er aftur háð þenslu og þar
með þrýstingi innan hjartahólfs í lok díastólu.
MBÞ lætur nærri að jafngilda þrýstingi í
hægra forhólfi og þar með þrýstingi hægra aft-
urhólfs í lok hverrar díastólu.
Svo að aftur sé vísað til Starlingslögmáls,
aukast afköst hjarta við aukna þenslu upp að
vissu marki, en fara síðan hraðversnandi, eftir
að því marki er náð.
Tilgangur MBÞ mælingar er að ákvarða, hve
mikið álag vökva eða blóðs megi bjóða hjart-
anu, án þess þó að það sé ofhlaðið eða öllu held-
ur ofþanið.
Nú mætti ætla, að bláæðaþrýstingur aukist
ekki verulega við vinstri hjartabilun. Reynslan
og rannsóknir hafa þó sýnt, að MBÞ tekur að
stíga litlu síðar en þrýstingur í vinstra forhólfi
og löngu fyrr en klíniskrar vinstri hjartabil-
unar tekur að gæta.
Meðalgildi. — Helstu frávik og túlkun þeirra.
Meðalgildi eru mjög á reiki, enda breytileg
frá manni til manns. Venja er að miða við 0—
16 cm sem normal mörk, langflestir eru þó inn-
an 4—10 cm mai’ka, miðað við mið-handar-
krikalínu í láréttri stöðu.
Hækkun verður við hjartabilun í sérhverri
mynd, einnig við lungnablóðrek og „pericardial
tamponade".
Lækkun verður aftur á móti við óbætt blóð-
og vökvatap (hypovolemia) að óskertri hjarta-
starfsemi.
I toxisku losti (peripheral vascular failure)
verður oftast nær lækkun vegna útvíkkunar á
heildarblóðbeð. Þetta er þó ekki með öllu ein-
hlítt, þar eð eiturverkun á hjartavöðva getur
valdið veiklun á hjartastarfsemi og þar með
hækkun á MBÞ.
Hagnýt þýðing og notkun.
Oft er erfitt að greina á milli losts af völdum
86 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS