Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1978, Page 24

Þróun heilsuverndar á Islandi
Jón Björnsson sjúkraliðanemi
Eftirfarandi grein vann Jón Björnsson
sem verkefni við sjúkraliðaskólann.
Hefur hún að geyma mikinn fróðleik um
þróunarsögu heilbrigðismála hér á landi.
Inngangur
í UPPHAFI ritsmíðar þessarar verður reynt að gera
nokkra grein fyrir orðinu heilsuvernd og tilgangi
heilsuverndar. Siðan verður þróunarsaga lækninga- og
hjúkrunarmála skráð í stórum dráttum samkv. lieim-
ildum frá landnámi til okkar daga. Að lokum verður
svo hugleiðing um heilsuvernd á íslandi í dag, árangur
og hvað mætti betur fara ef eitthvað er.
Orðið heilsuvernd hefur verið skilgreint sem aðgerð-
ir, sem unnt er að beita til að koma í veg fyrir sjúk-
dóma og slys og bœta og styrkja heilsufarið.
Beinast þær annars vegar að eiginleikum einstakl-
ingsins sjálfs, en þeir eru háðir lífsvenjum hans og
erfðum og hins vegar að umhverfi. Tilgangurinn er þá
að viðhalda heilhrigði einstaklinga og hópa í þjóðfé-
laginu. Þetta er gert með a) fræðslu, b) varnaraðgerð-
um og c) uppbyggingu.
Meginkafli
Þróunarsaga heilbrigðismála. Henni verður skipt í
þrjá kafla.
1150-1760
Heilbrigðismál til forna voru framkvæmd á mjög
óskipulegan hátt, en í þá tíð virðast konur einkum hafa
stundað lækningar, enda hefur læknislist þeirra tíma
lang oftast likst öllu meira hjúkrunaraðgerðum en
lækningum, miðað við það sem nú tíðkast. Menntun
kvenna þessara byggðist náttúrulega mest á reynslu,
en að sjálfsögðu voru notuð gömul húsráð, lyf brugg-
uð úr grösum og jurtum, og alls konar gjörningar
reyndust til bóta í mörgum tilvikum, að dómi sumra,
en aðrir fordæmdu sem galdra ósamræmanlega kenn-
ingum kristinnar kirkju. Lækningafólk þeirra tíma
hefur því verið álitið nokkurs konar galdramenn, en
var þó vel metið vegna þess hvað ]iað var sérstaklega
ráðagott og handlagið. Sárameðferð til forna var ein-
föld og frumstæð. Sárin voru hreinsuð með volgu vatni,
smyrsl borin á, ýmist til að græða eða deyfa sársauka,
og síðan var bundið um. Þessar aðgerðir heppnuðust
oft ótrúlega vel „jafnvel er tvísýnt var um líf, og hefur
nærfærni og umhyggja kvennanna átt mikinn þátt i
því.“ Nóg hefur verið að starfa fyrir lækningafólk til
forna, því að orustur voru næstum daglegt brauð ef
marka má Islendingasögurnar. Hugsjón Rauða kross-
ins kom skýrt í Ijós hjá konum þeim er stunduðu lækn-
ingar, því að ekki virðist hafa skipt neinu máli í hvoru
liði hinir særðu voru eða hvaða stöðu eða stétt þeir
höfðu.
22
HJUKRUN