Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1985, Blaðsíða 37

ferðilega vanda sem við er að fást og setja fram megin-
reglu honum til lausnar.
Frá íhaldssömu sjónarmiði má segja að vandinn stafi af
því að tvær höfuðskyldur foreldra gagnvart barni sínu
takist hér á: Annars vegar sú skylda að vernda barnið
fyrir öllum skaðlegum áhrifum og siða það svo með
boðum og bönnum að það temji sér góðar lífsvenjur, og
hins vegar sú skylda að virða frelsi og vilja barnsins
eftir því sem kostur er. Og fyrri skyldan á að sitja í
fyrirrúmi: Foreldrar geta aldrei virt frelsi barnsins svo
að þeir láti ekkert að gert ef barnið er bersýnilega að
fara sér að voða. Nú er óregla á borð við reykingar og
drykkjuskap greinilega skaðleg börnum og unglingum
og því virðist sjálfsögð skylda foreldra að vernda börn
sín fyrir slíku eftir því sem þeim er frekast unnt. Slík
eru meginrök þeirrar afstöðu sem við kennum hér við
íhaldssemi: Foreldrum beri skylda til að ganga gegn
frjálsræði unglinganna í þessum efnum og banna þeim
að reykja og neyta áfengis vegna þess að slíkt er þeim
til tjóns.
Lítum nú á það sjónarmið sem við kennum hér við
frjálslyndi. Við skulum gefa okkur að samkvæmt því
sjónarmiði sé fallist á hinar tvær höfuðskyldur foreldra
og að hin fyrrnefnda sitji að öllum jafnaði í fyrirrúmi.
Einnig skulum við segja að skaðsemi reykinga og
áfengisneyslu sé viðurkennd. Hver geta þá verið rökin
fyrir því að sýna frjálslyndi og hafna því að það sé
siðferðilega réttmætt að banna reykingar og neyslu
áfengis? Meginrökin eru þau að boð og bönn í þessum
efnum séu ekki aðeins tilgangslaus, heldur í senn skað-
leg og ranglát; skaðsemi þeirra væri fólgin í því að þau
hefðu yfirleitt öfug áhrif á unglingana, en ranglæti
þeirra í hinu, sem vegur siðferðilega miklu þyngra, að
þau brjóta gegn sjálfsákvörðunarrétti sem barnið hefur
þegar öðlast siðferðilega þó að það lúti forræði foreldra
að lögum.
Samkvæmt þessum rökum er hinn siðferðilegi vandi
illa borinn fram þegar sagt er að hann sé fólginn í því
að tvær skyldur foreldra eða forráðamanni takist á,
þ. e. skyldan að vernda unglinginn með boðum og
bönnum og skyldan að virða frjálsræði hans. Vandinn
væri í raun deila milli réttar foreldra til að hafa afskipti
af málefnum unglingsins og réttar unglingsins til að
taka ákvarðanir um sín mál. Annars vegar væri réttur
foreldra til að hafa vit fyrir unglingnum, hins vegar
réttur unglingsins til að ráða sér sjálfur og þá einnig til
að gera sín mistök. Unglingi bæri ekki siðferðileg
skylda til að fara eftir boðum og bönnum foreldra
varðandi reykingar og áfengisneyslu vegna þess að
hann hefði öðlast sjálfsákvörðunarrétt og bæri fulla
ábyrgð á gerðum sínum hvað þetta varðar frá siðferði-
legu sjónarmiði.
Er einhver leið til að skera úr þessum ágreiningi eða
hljótum við að fallast á að bæði sjónarmiðin séu jafn
rétthá frá sjónarhóli siðfræði? Ef við föllumst á að bæði
sjónarmiðin séu jafn rétthá, þá viðurkennum við að
geðþótti hljóti að ráða úrslitum: Menn eigi þess ein-
faldlega kost að velja hvort sjónarmiðið þeir aðhyllist
eftir smekk sínum. Slík „lausn“ merkir raunar að við
gefumst upp við að leita að niðurstöðu í málinu því að
ekki er hægt að viðurkenna geðþótta manns sem sið-
ferðilega viðmiðun eða reglu þó að hann ráði vissulega
oft í reynd.
HJÚKRUN >■■2As - 61. árgangur 31