Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1995, Qupperneq 5

VELKOMIN
DR. AUÐNA!
Auðna Ágústsdóttir varði doktorsritgerð
sína við University of Alabama í
Birmingham í Bandaríkjunum 11. apríl
1995 sl. Doktorsnafnbót Auðnu heitir
Doctor of Science in Nursing (DSN) og
leiðbeinandi hennar var dr. Judith
Holcombe.
Auðna lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Hamrahlfð 1976, B.S.
prófi í hjúkrunarfræði frá Háskóla
íslands 1983 og MSN prófí frá
University of Alabama í Birmingham
i 1990.
Ritgerð Auðnu fjallar um upplifun
krabbameinssjúklinga af því að nota
óhefðbundnar aðferðir við meðferð (The
lived experience of cancer patients using
unconventional therapy). Auðna naut
þess heiðurs að fá rannsóknarstyrk frá
háskólanum (graduate medical
fellowship) á námstfmanum. Þá starfaði
hún með prófessorum skólans að
viðamiklu verkefni um rannsóknir á
hjúkrun krabbameinssjúklinga (meta
analysis and integrated review).
Auðna er nú annars vegar
verkefnastjóri við rannsóknir á
Borgarspítalanum og hins vegar lektor
við námsbraut í hjúkmnarfræði við
Háskóla íslands.
Að vera málsvari
Á undanförnum árum hafa þrívegis verið lagðar fram tillögur á Alþingi íslendinga um
að setja á stofn embœtti sérstakra trúnaðarmanna/umboðsmanna sjúklinga sem hefðu
það að meginhlutverki að vera talsmenn sjúklinga og gœta hagsmuna þeirra gagnvart
heilbrigðisþjónustunni. Sh'kar tillögur koma ekki fram að ástœðulausu og benda því til
þess að í einhverjum tilvikum hafi heilbrigðisstarfsfólk ekki sinnt skyldum sínum
nœgilega vel.
Um daginn rœddi ég við mann sem hafði legið inni á sjúkrahúsi í nokkrar vikur,
þar sem hann gekk í gegnum hœttulegar og erfiðar aðgerðir. Honumfannst
sjúkrahúsdvölin vera erfiðasta tímabil œvi sinnar. Hann reyndi meiri líkamlega og
andlega vanlíðan en nokkru sinni áður og þuifii á miklum stuðningi að halda. Það
sem gerði honum m.a. erfitt fyrir var að hann fann ekki festu í tengslum sínum við þá
sem hjúkruðu honum. Hann hafði mikla þörf fyrir að geta leitað til eins aðila, að haris
mati hjúkrunarfrœðings, sem hann gœti treyst, hefði yfirsýn yfir meðferð hans og gœti
leiðbeint honum á meðan á sjúkrahúsvist stóð. Hann hafði þörffyrir einhvern til að
gœta hagsmuna sinna íflóknu kerfi sjúkrahússins. Hann vantaði málsvara,
trúnaðarmann sem hann gœti leitað til og hann vildi hafa vitneskju um hvenœr
hjúkrunarfrœðingurinn vœri á vakt.
Hugtakið málsvari lýsir einmitt einu af mikilvægustu hlutverkum
hjúkrunarfrœðinga. Það ásamt hugtökunum ábyrgðarskylda, samvinna og umhyggja
eru lykilhugtök sem hjúkrunarfrœðingar byggja siðfrœðilegar ákvarðanir innan
hjúkrunar á.
Að vera málsvari er skilgreint sem virkur stuðningur við mikilvœgan málstað.
I lagalegu samhengi þýðir það að verja grundvallarmannréttindi þeirra sem geta
ekki svarað fyrir sig sjálfir.
Hlutverki hjúkrunaifrœðings sem málsvara sjúklinga/skjólstœðinga og tengslum
þeirra hefur verið lýst á þrennan hátt:
• að verja rétt skjólstœðingsins innan heilbrigðiskerfisirts, að kynna honum réttindi
hans innan keifisins, ganga úr skugga um að hann skilji þau og koma íveg fyrir
að gengið sé á rétt skjólstœðingsins.
• að hjálpa skjólstæðingnum að skilgreina þarfir sínar, áhuga og valkosti til að
ákvarðanir hans varðandi heilbrigðisþjónustu séu í samræmi við hans eigið
gildismat.
• að gœta þess að skjólstœðingnum sé sýnd virðing með því að virða skoðanir hans,
ákvarðanir og mannlega reisn (Fry, 1994).
Að undanförnu hefur vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga á tímum niðurskurðar í
heilbrigðisþjónustu verið til umrœðu innan Félags íslenskra hjúkrunarfrœðinga.
Hjúkrunarfrœðingar hafa bent á að auknar kröfur um hagrœðingu og sparnað hafi sett
þeim þröngar skorður og að þeir telji sig ekki geta sinnt hjúkrunarþjónustu á þann hátt
sem hugmyndir þeirra, gœðakröfur og menntun segja til um. Skv. siðareglum
hjúkrunarfræðinga liafa hjúkrunarfræðingar fyrst ogfremst skyldum að gegna við
skjólstœðinga s(na. Ef ákvarðanir stjórnvalda um niðurskurð til heilbrigðis-
þjónustunnar bitna á þjónustu við sjúklinga, ber hjúkrunarfrœðingum að spyrna við
fótum.
Hins vegar er einnig Ijóst að takmarkað fé til heilbrigðisþjónustunnar gerir œ
meiri kröfur til hjúkrunarfrœðinga um markvissari vinnubrögð og endurskoðun á
vinnuaðferðum og skipulagi hjúkrunarþjónustunnar. í dœmi mannsins hér að ofan
virðist skipulag þjónustu hjúkrunarfrœðinga hafa brugðist. Slík dœmi þurfa
hjúkrunarfrœðingar að skoða og lœra af.
Dr. Guðrún Marteinsdóttir talaði um togstreitu milli tœknilegs metnaðar og
hjúkrunarmetnaðar í lesendagrein sem birtist í Tímariti hjúkrunarfrœðinga fyrr á þessu
ári, en hjúkrunarmetnað skilgreindi hún á þann veg að samskipti og samvinna við
sjúklinginn, sem stuðla að líkamlegri og andlegri vellíðan hans, hefðu forgang í
hjúkrunarstarfinu firam yfir tœknileg störf. Hugsanlega hefði hjúkrunarmetnaður og
skipulag hjúkrunar, sem byggðist á einstaklingshœfðri hjúkrun, getað fyrirbyggt angist
mannsins. Reynslan hefur sýnt að einstaklingshœfð hjúkrun gefur
hjúkrunarfrœðingum meiri möguleika á að gegna hlutverki sínu sem málsvarar
sjúklinga.
Heimild: Fry S. (1994) Ethics in Nursing Practice, ICN.
Ásta Möller
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 4. tbl. 71. árg. 1995