Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1995, Qupperneq 17

mælist Se.kreatinin, GOT (glutamín-ediktransamínasi), LDH
(laktatdehýdrógenasi), MCV, þvagsýra og bilirúbín hærra.
Ýmsar breytingar á EKG benda til áfengissýki, t.d. ýmis
hjartaóregla, hraður og óreglulegur hjartsláttur, aukaslög (PVC)
og óeðlilegur útsláttur (P-takki) á hjartalfnuriti (Tweed, 1989).
Þegar upplýsingum hefur verið safnað eru þær metnar
klínískt. Barry (1989) raðar þeim í fjóra flokka: líffræðilegan,
vitrænan, geðfélagslegan og trúarlegan. Áhersla er lögð á að
finna og meta þann vanda sem kemur fyrir í fleiri en einum
flokki og að raða vandamálunum í forgangsröð (Barry, 1989).
Sjúkrasaga
Eftirfarandi sjúkrasaga gæti verið dæmigerð fyrir sjúkling,
með dulda áfengissýki, sem fær lífshættuleg fráhvarfseinkenni
eftir innlögn á bráðasjúkrahús.
Sjúklingurinn, grönn og veikluleg, 62 ára gömul, gift
kona, kom á sjúkrahúsið til aðgerðar á þvagblöðru sem áætlað
var að framkvæma næsta dag. Við móttöku sagðist hún kvíða
aðgerðinni og sérstaklega því að geta ekki sofið. Hún sagðist
vön að nota svefnlyfið Rohypnol heima. Auk þess tæki hún
Fondex við „þunglyndi“ en sagðist aðspurð nota áfengi í
„hófi“. Konan virtist vel með á nótunum og jákvæð. Þó var hún
þurr í munninum þegar hún gaf þessar upplýsingai' og þegar
hjúkrunarfræðingurinn færði henni að drekka tók hann eftir
fínlegum handskjálfta hjá henni. Aðgerðin var framkvæmd
næsta dag og gekk samkvæmt áætlun. Konan fékk verkjalyf
eftir aðgerðina. Á þriðja degi hafði hún sofið lítið um nóttina en
var róleg og í jafnvægi þar til um morguninn. Þá varð hún önug
og óróleg og hreytti fúkyrðum í starfsfólkið. Fljótlega varð hún
árásargjöm, með ranghugmyndir og ofskynjanir. Erfitt var að
halda henni í rúminu og hún reif af sér þvag- og æðalegg.
Gmnur um sjúkdóm í taugakerfi var útilokaður með skoðun og
heilalínuriti. Álit geðlæknis var að konan væri með tildurvillu
(delerium tremens) og vom henni strax gefnir stórir skammtar
af róandi lyfjum sem verkuðu seint.
Næstu 10-12 klukkustundirnar gerði konan sér illa grein
fyrir stað og stund og leið illa bæði andlega og líkamlega. Hún
fluttist á einbýli þar sem hjúkmnarfræðingur vaktaði hana.
Eftir frekari skammta af róandi lyfjum sofnaði hún loks djúpt.
Aðspurður kannaðist eiginmaður hennar ekki við„óhóflega“
víndrykkju en dóttir þeirra hjóna sagði foreldra sína hafa verið
dagdiykkjufólk í mörg ár. Konan vaknaði eftir rúmlega
sólarhring og gerði sér grein fyrir stað en ekki stund. Hún
sagðist ekki muna það sem gerðist og neitaði staðfastlega að
hún ætti við drykkjuvandamál að etja.
Hjúkrunaraðgerðir og greiningar
Þær hjúkrunaraðgerðir og greiningar sem hér fara á eftir eiga
við ofangreinda sjúkrasögu. Alvarleg fráhvarfseinkenni em
alltaf lífshættuleg. Markmið hjúkrunar er að koma í veg fyrir
þessi einkenni eða draga úr styrk þeirra og að skapa
sjúklingnum ömggt umhverfi.
1. Truflun svefns tengd vímuefnaneyslu og auknu álagi
vegna skurðaðgerðar
Skammtímamarkmið er að fyrstu 5 dagana eftir aðgerð geti
sjúklingur hvílst á milli þess sem hann hreyfir sig.
Langtímasjónarmið er að fyrir útskrift læri sjúklingurinn ráð til
að auka svefn og vellíðan fyrir útskrift. Hjúkmnaraðgerðir fela
í sér að eðli og fmmorsök svefntmflana séu greind og
raunvemlegt svefnmynstur sjúklingsins kannað.
í samráði við sjúkling er gerð áætlun um virkni- og
hvíldartíma. Leiðir sem auðvelda svefn em m.a. minnkuð kaffi-
og tóbaksneysla, einkanlega á kvöldin. Reynt er að draga úr
hávaða og lýsingu í umhverfinu. Árangursrfkt er að fara í bað
og hrein föt fyrir svefn. Lestur eða ljúf tónlist auka á slökun.
Mikilvægt er að vera jákvæður og örvænta ekki þó árangur láti
á sér standa, sérstaklega ef svefntmflanir hafa verið
langvarandi. Jack (1990) vitnar í Lader (1983) sem segir að
tímabundnar svefntmflanir séu mjög algengar en aðeins 2%
þeirra sem hafa langvarandi svefntruflanir, búi við röskun á
daglegu lífi (Yarrish og Jack, 1990).
2. Breyting á líðan - verkir
Algengt er að verkjaþröskuldur vímuefnaneytenda sé lágur og
lyfjaþol mikið. Skammtímamarkmið er að sjúklingurinn fái næg
verkjalyf til að viðhalda eðlilegri öndun og hreyfingu auk
fræðslu og stuðnings með öndunaræfingum og slökun. í
langtímaáætlun er stefnt að því að við útskrift þekki
sjúklingurinn önnur úrræði við verkjum en lyf.
Hjúkrunaraðgerðir felast í að styrkur og staðsetning verkjanna
séu metin með sjúklingi. Lyfjameðferð er síðan valin í samráði
við sjúklinginn, endurskoðuð daglega og árangur skráður.
Afvötnun á ekki við á þessu stigi en stefnt er að því að
finna rétta verkjameðferð til að sjúklingur sé verkjalaus (Lea,
1992). Gordon og Warfield leggja til að lyfjagjöf sé sveigjanleg
og að gefin séu saman lang- og skammverkandi verkjalyf
(Anderson, 1990). Við fráhvarfseinkennum em oftast gefin
róandi lyf, samkvæmt ráði læknis en markmiðið er að
sjúklingurinn hvílist og sofi án þess að vera í vímu.
Ondunaræfingar, vöðvaslökun með mynd- eða tónlistarböndum
eða leiðandi hugarferli (guided imagery) em aðferðir sem
sjúklingur getur sjálfur beitt eftir þörfum. Slík tækni getur
minnkað þörf fyrir verkjalyf (Anderson, 1990). Áfengis- og
vímuefnasjúklingar nota oftast mikið tóbak en nýlegar
rannsóknir sýna að lyf verka verr á þá sem það gera
(Sveinbjörn Gizurarson, 1993).
Þegar líðan sjúklingsins batnar getur verið árangursríkt að
sá hjúkrunarfræðingur, sem mest hefur annast hann, bendi á
tengsl slæmra verkja og aukins þols við neyslu vímuefna. Þessi
tími er oft mikilvægur til fræðslu um ofneyslusjúkdóma,
fráhvarfseinkenni og meðferð. Það er alltaf matsatriði hvenær
sjúklingurinn er tilbúinn að takast á við vanda sinn (Jack,
1990; Anderson, 1990).
3. Hœtta á að sjúklingur valdi sjálfum sér eða öðrum
skaða í tengslum við ofneyslu vímuefna og/eða fráhvarf.
Skammtímamarkmið er að sjúklingurinn geti skaðlaust afeitrast
á sjúkrahúsinu. Langtímamarkmið er að hann dvelji á
sjúkrahúsinu til loka meðferðar og útskrifist þá í samráði við
starfsfólk. Hjúkrunaraðgerðir beinast að því að tryggja öryggi
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 4. tbl. 71. árg. 1995