Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1998, Blaðsíða 25

Þorgerður Ragnarsdóttir
Á Stór-Reykjavíkusvæðinu er göngudeildar-
þjónustu fyrir geðsjúka sinnt af tveimur stofnun-
um, Ríkisspítöium og Sjúkrahúsi Reykjavíkur. Hér
fara á eftir viðtöl við hjúkrunarfræðinga sem
starfa á þessum stöðum.
Ríkisspítalar
Hjá Ríkisspítölum eru göngudeildir á geðsviði á þremur
stöðum; á barna- og unglingageðdeildinni, að Kleppsspít-
ala og á Landspítala.
Göngudeild fyrir unglinga
Salbjörg Bjarnadóttir, hjúkrunar-
fræðingur, hefur undanfarin ár
verið deildarstjóri á göngudeild
unglinga og sinnir þar aðallega
13-18 ára unglingum og fjöl-
skyldum þeirra.
Á göngudeild barna- og ung-
lingageðdeildarinnar starfa hjúkr-
unarfræðingar, læknar, sálfræð-
ingar og félagsráðgjafar sem
mynda þverfagleg teymi. Sal-
björg tilheyrir teymi sem aðstoða börn, unglinga og fjöl-
skyldur þeirra við lausn ýmissa vandamála t.d. vegna
þunglyndis, sjálfsvígsþanka, lystarstols og hegðunar- og
fíkniefnavanda. Önnur teymi sinna t.d. börnum með of-
virkni og hegðunarröskun. Mikil áhersla er lögð á sam-
vinnu milii allra fagaðila þar sem sérþekking hvers og eins
fær að njóta sín en kemur jafnframt hópnum til góða.
Meðferð byggist mikið á viðtölum við einstaklinga, hópa
eða fjölskyldur. Gæta verður trúnaðar í þessum viðtölum því
einstaklingurinn verður að geta treyst því að leyndarmál sem
hann kærir sig ekki um að ræða við fjölskylduna leki ekki
þangað og öfugt. Byrjað er með einu viðtali í viku en smám
saman verða viðtölin strjálli. Meðferðin getur tekur allt frá 10
skiptum og upp í 1 -2 ár. Salbjörg segir að mikilvægast sé að
ná samvinnu við foreldrana um málefni barnsins. „Foreldrar
þurfa að vera til taks þegar unglingar þurfa á að halda,“ segir
hún. „Fjölskylduviðtöl hjálpa fólki að rækta samband sín á
milli og við unglinginn. Það hjálpar fólki að koma skipulagi á
líf sitt þannig að það gagnist öllum í fjölskyldunni."
Fæstir þeirra sem eru I viðtölum á göngudeildinni enda
með að leggjast inn á unglingadeildina. Gerist þess hins
vegar þörf er höfð náin samvinna við hjúkrunarfræðinga þar.
ÍY' tyrír geðsjúka
Starfsálag á barna- og unglingageðdeildinni er mjög
mikið. Mannafli er vart sambærilegur hér við það sem ge-
rist í nágrannalöndunum. „Hér sinnum við 0,2-0,5% af
unglingum og hjá okkur eru langir biðlistar. Meðal ná-
grannaþjóðanna fá aftur á móti 2-5% unglinga svona að-
stoð. Það jók á erfiðleikana að vinnulagi sálfræðinga í
grunnskólanum hefur verið breytt og aðeins er ætlast til að
þeir sinni greiningarvinnu. Unglingarnir koma oft seinna til
okkar en æskilegt er og eftir að hafa lent í svo miklu," segir
Salbjörg. Hún álítur að skólahjúkrunarfræðingar séu í lykil-
aðstöðu til að ná til barna og unglinga og koma þeim fyrr
til hjálpar. „Það geta legið duldar ástæður á bak við ósk
um að fá endurtekið plástur á skrámur," segir hún.
Salbjörg telur að það sé erfitt að vera unglingur í dag. Til
hennar koma krakkar úr öllum þjóðfélagshópum. „Þau geta
fengið alla skapaða veraldlega hluti, ég er oft hissa á hvað
krakkar eiga, t.d. GSM síma og sjónvarp. En þau vantar
samveru með sér eldra fólki og að geta talað við foreldra
sína og að þeir séu til staðar þegar á þarf að halda,“ segir
hún. Hún segir einnig að kröfur sem gerðar eru til unglinga
hafi aukist og að það valdi oft kvíða og jafnvel þunglyndi.
Sumir foreldrar geri kröfur um svo fullkomna frammistöðu
að jafnvel 9,5 í einkunn sé ekki nógu gott. Loks geri
samfélagið kröfur um ákveðið útlit sem hæfir fæstum.
Einelti getur líka verið mjög grimmt og er að því er virðist
vaxandi vandamál. Salbjörg nefnir sem dæmi ungling sem
allir spörkuðu í þar sem hann gekk og þeir sem ekki vildu
sparka voru útskúfaðir úr hópnum. Unglingurinn brotnaði á
endanum niður þó að hann væri nokkuð sterkur fyrir. „í
einelti þurfa oft bæði gerendur og þolendur hjálp. Gerendur
eru gjarnan einstaklingar með brotna sjálfsmynd og minni-
máttarkennd sem hafa híft sig upp með töfíarastælum og
fórnarlambið á oft erfitt með að svara fyrir sig.“
Salbjörg vill vekja athygli á Fjölskyldumiðstöð sem Reykja-
víkurborg, heilbrigðisráðuneytið, félagsmálaráðuneytið og
Rauði kross íslands standa fyrir á Heilsuverndarstöð Reykja-
víkur. Starfsfólkið frá Stuðlum, Félagsmálastofnun, barna-
og unglingageðdeildinni og Teigum tekur þar viðtöl við börn
sem eru farin að bregða út af venjulegri hegðun eða byrjuð
að fikta við ávana- og fíkniefni. Þeim sem leita til Fjöl-
skyldumiðstöðvarinnar standa til boða 3 viðtöl við tvo aðila
og áframhaldandi meðferð í hópum. í viðtölunum kemur
stundum fram að neysla unglinganna er meiri en þeir sjálfir
og foreldrar þeirra gerðu sér grein fyrir og þá er þeim
boðin frekari meðferð. Fjölskyldumiðstöðin er tilraunaverk-
efni sem stendur en vonandi verður því starfi haldið áfram.
105
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 74. árg. 1998