Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1998, Blaðsíða 52

Vigdís Jónsdóttir
Kjaramál
Um U^MAvk^kuíU
og kÁmArkso tKiA.ukímA
Vinnutímasamningurinn er samningur milli heildarsamtaka launa-
manna og vinnuveitenda á íslandi um að hrinda í framkvæmd til-
skipun Evrópusambandsins um skipulagningu á vinnutíma. Tilskipun
þessi erhluti EES-samningsins. Meginmarkmið tilskipunarinnar og
vinnutímasamningsins erað setj'a lágmarkskröfur um vinnuvemd og
heilsuvemd starfsmanna. I k/arasamningi Félags íslenskra hjúkrunar-
fræðinga sem undirrítaður var 9. júní 1997 voru reglur um vinnutíma
síðan útfærðar nánar. Hér á eftir verða helstu reglur samninganna er
varða lágmarkshvíld og hámarksvinnutíma útskýrðar nánar. Þessi kafli
er unninn upp úr bæklingi um sama efni eftir Vigdísi Jónsdóttur og
Birgi Björn sigurjónsson sem gefinn er út af BHM.
Skipulagning vinnunnar
Vinnu skal skipuleggja með tilliti til ákvæða vinnutímasamningsins
um lágmarkshvíld, hámarksvinnu hlé, vikulegan frídag og árlegt
orlof. í engum tilvikum verði reglubundin eða fyrirséð starfsemi
leyst með þeim hætti sem brýtur í bága við þessi ákvæði.
Hámarksvinna
Almennt er óheimilt að vinna umfram 13 stundir á hverjum 24 klst.
Virkur meðalvinnutími á viku, að yfirvinnu meðtalinni, skal ekki vera
umfram 48 klst. Æskilegt er að vinnutími sé sem jafnastur frá einni
viku til annarrar. Viðmiðunartímabil við útreikning á meðalvinnutíma á
viku skal vera sex mánuðir, janúar til júní og júlí til desember.
Hvíldarákvæði
Starfsmaður á rétt á a.m.k. 15 mínútna hléi, ef daglegur vinnutírhi
hans er lengri en sex klukkustundir.
Vinnutíma skal haga þannig að á hverjum 24 klst, reiknað frá
byrjun vinnudags, fái starfsmaður a.m.k. 11 klukkustunda samfellda
hvíld. Verði því við komið skal dagleg hvíld ná til næturvinnutímabils
og verði því við komið skal tímabilið frá kl. 23:00 til 06:00 vera innan
hvíldartímans.
Á hverju sjö daga tímabili skal starfsmaður fá a.m.k. einn frí-
dag sem tengist beint daglegum hvíldartíma, alla jafna á sunnu-
degi. Hjá vaktavinnumönnum telst annar frídagur vikunnar vera
vikulegur hvíldardagur. Sjá nánari skýringar og umfjöllun um
hvíldardaginn hér á eftir.
Stytting daglegs hvíldartíma: Undantekningartilvik
Heimilt er að víkja frá meginreglunni um 11 klst. samfellda hvíld í
undantekningartilvikum:
1. Skipuleg vaktaskipti: í allt að 8 klst. við skipuleg vaktaskipti,
þ.e. þegar skipt er af einni tegund vaktar yfir á aðra, t.d. skipt
af reglubundinni kvöldvakt yfir á reglubundna morgunvakt.
Þetta á ekki við þegar starfsmaður lýkur yfirvinnu og fer yfir á
reglubundna vakt. ( því tilviki skal starfsmaður fá 11 klst. lág-
markshvíld.
2. Almannaheill eða björgun verðmæta: í allt að 8 klst. þegar
almannaheill krefst þess eða um er að ræða björgun verðmæta.
3. Truflun á starfsemi vegna ytri aðstæðna: Ef truflun verður á
starfsemi vegna ytri aðstæðna. Ef þessi heimild til fráviks frá
11 klst. samfelldri hvíld á sólarhring er nýtt, skal almennt
koma samsvarandi hvíld í staðinn.
4. Nauðsynleg heilbrigðis- eða öryggisþjónusta: Ef halda þarf
uppi nauðsynlegri heilbrigðis- og öryggisþjónustu og ekki er
unnt að tryggja 11 klst. samfellda hvöd á eftir, skal koma til
frítökuréttur sem nemur 1V2 klst fyrir hverja klst. sem vantar
upp á að 11 klst. lágmarkshvöd náist.
Frestun daglegrar hvíldar: Undantekningartilfelli
Við sérstakar aðstæður getur vinnuveitandi beðið starfsmann um að
mæta til vinnu áður en 11 klst. samfelldri hvöd er náð sbr. 2.-4. lið í
kaflanum hér að framan. Heimilt er þá að fresta hvödinni að hluta þar
til síðar. Við slíka frestun skapast frítökuréttur á dagvinnutíma, 1V2 klst
fyrir hverja klst. sem hvödin skerðist samkvæmt eftirfarandi reglum:
ATHUGIÐ: Reglurnar hér á eftir geta aðeins átt við í
undantekningartilvikum og við sérstakar aðstæður, enda er
meginreglan sú að starfsmenn mega ekki vinna í lengri tíma
en 13 klst. á hverjum 24 klst.
Vinnulota allt að 16 klst.
Sú staða getur komið upp að starfsmenn þurfi að vinna umfram
13 klst. t.d. vegna forfalla eða af öðrum ófyrirséðum ástæðum.
Kjarasamningarnir heimila slíka aukavinnu þannig að vinnulota
geti orðið allt að 16 stundir og skal þá almennt veita 11 klst. hvíld
strax eftir það. Sé starfsmaður kvaddur til vinnu áður en 11 klst.
hvíld er náð, myndast frítökuréttur fyrir þann tíma sem vantar upp
á skv. reglunni um 1 '/2 klst. á móti hverri frestaðri klst.
Dæmi: Starfsmaður vinnur reglubundinn vinnudag 08-16. Vegna
forfalla annars starfsmanns er hann beðinn um að vinna frá 16-
24. Hann á þá rétt á 11 klst. samfelldri hvíld á eftir án skerðingar
á dagvinnulaunum og álagi. Ef hann nær ekki 11 klst. hvöd, t.d.
vegna þess að nauðsynlegt er að hann mæti kl 08 daginn eftir,
þá safnast frítökuréttur IV2 klst. á móti hverri klst. og myndi
hann í þessu dæmi nema 3»1 V2 klst.=4,5 klst.
Vinna á frídegi í 13 klst. eða lengur
Ef starfsmaður er kallaður út á frídegi og vinnur samfellt 13 klst. eða
lengur fyrir upphafi venjubundinnar/skipulagðar vinnulotu og meirihluti
vinnunnar fellur á tímabilið frá 23-06, skal honum tryggð a.m.k. 8 klst.
samfelld hvöd að lokinni 16 klst. vinnu án skerðingar á dagvinnulaun-
um og álagi (sbr. 2. mgr. 2.4.2.2 í kjarasamningi félagsins).
í almennu vinnutímareglunum er litið á vinnu og frítöku innan
hvers sólarhrings frá reglubundnu upphafi vinnudags. Þess vegna
geta komið upp þær aðstæður að starfsmaður vinni samfellt í allt
132
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 74. árg. 1998