Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1999, Blaðsíða 25

Að koma aftur
Neyðarmóttakan býður brotaþolum að koma aftur. Fyrsta
eftirskoðun er eftir 1/2 mánuð, síðan eftir 3 og loks eftir 6
mánuði. Fólki er í sjálfsvald sett hvort það mætir en sumir
brotaþolar koma í öll skiptin.
„Það eru sami læknir og hjúkrunarfræðingur sem hitta
viðkomandi. Fljúkrunarfræðingur hringir á undan til að
minna á tímann, athuga hvort brotaþoli ætli ekki örugglega
að mæta og reynir að ýta jákvætt á hann. Það verður að
virða það ef hún vill ekki koma.“
Eyrún segir að reynslan hér og erlendis sýni að fólk
komi í fyrsta skipti á móttökuna í slæmu andlegu og
líkamlegu ásigkomulagi og það vilji ekki koma aftur. „Sumir
geta ekki hugsað sér að koma hingað og rifja allt upp
aftur. Einhverjir taka þá ákvörðun að þeir ætli bara að lifa
með þessu og reyna að gleyma. En liður í að hringja út er
að minna fólk á að það þurfi að vinna úr þessu. Það er
ekki nóg að loka á þetta.“
Stundum þarf fólk að koma innan hálfs mánaðar ef
meðhöndla þarf áverka og taka myndir af því. „Eftir
þennan hálfa mánuð er andlegt og líkamlegt ástand kon-
unnar aftur metið. Sefur hún mikið eða ekki neitt? Flvernig
gengur henni að komast inn í hversdagslegt líf aftur? Þorir
hún að fara út úr húsi? Grætur hún í sífellu og líður illa?
Sumir upplifa stöðug líkamleg kreppueinkenni, til dæmis
ógleði og uppköst, kviðverki og verki í kynfærum."
í samvinnu við ráðgjafa er ákveðið hvort konunni er
ráðlagt að fá tíma hjá sálfræðingi. Það er boðið upp á tíu
skipti hjá sálfræðingi. Margir nýta sér það. „Þá er unnið úr
áfallinu. Oft er sagt að því meira sem sjálfsmat og styrkur
manneskjunnar sé meiri fyrir því fljótari sé hún að vinna úr
málunum. Þeim sem hafa minna sjálfsmat gengur verr og
eru oft félagslega ver staddar. Því miður hefur stór hluti
kvenna, sem hingað kemur, áður lent í kynferðislegu
ofbeldi af einhverju tagi.“
Ahættuhegðun ungmenna
Eyrún hefur verið með fræðsluerindi utan deildarinnar. „Ég
hef farið bæði í grunnskóla og framhaldsskóla. Þá ræði ég
afleiðingar nauðgana og kynni ungu fólki áhættuþættina.
Það eru nefnilega tengsl á milli áhættuhegðunar og þess
að vera nauðgað. Ég get tekið víndrykkju sem dæmi.
Stundum eru ungar stúlkur að drekka í fyrsta skipti og fara
út á lífið. Þær verða ofurölvi af litlu magni, treysta fólki um
of og leggja ekki rétt mat á aðstæður. Þetta eru megin-
þættir áhættuhegðunar og svona hegðun gerir stúlkurnar
að auðveldri bráð."
En það er ekki nóg að tala um hvernig eigi ekki að
haga sér heldur bendir Eyrún á hvernig megi komast hjá
því að lenda í þessum aðstæðum. „Við leggjum áherslu á
að krakkar passi hver annan, að vinkonur haldi hópinn og
skilji enga eftir eina dauðadrukkna. Nauðgun getur farið
fram hvar sem er þó að oftast gerist þetta heima hjá ger-
„Hér er hópur fólks sem veitir stuðning og hlýju, “ segir
Eyrún.
anda, heima hjá þolanda eða í partýum. En svo getur
þetta gerst inni á skemmtistöðum og í vaxandi mæli
einhvers staðar niðri í miðbæ."
Skemmtanalífið hefur tekið breytingum á síðustu árum
og Eyrún telur að pöbbaröltið hafi í för með sér að fólk sé
að ráfa á milli staða meira en áður. „Stúlkurnar gefa sig á
tal við einhvern sem þær hitta kannski á víðavangi. Síðan
fara þær með viðkomandi afsíðis og er nauðgað." Þetta er
íslenskur raunveruleiki að mati Eyrúnar og hún reynir að
tengja fræðsluna við þann raunveruleika. Markmiðið sé að
höfða til ábyrgðar og samábyrgðar unga fólksins þannig
að það geti komið í veg fyrir nauðganir.
Yngsti einstaklingurinn, sem hefur komið á neyðarmót-
tökuna, var 12 ára og sá elsti 78 ára. Langflestir eru þó á
aldrinum 14 til 25 ára. „Það er aldurshópurinn sem er
mest úti á lífinu. Þeir sem eru að drekka og skemmta sér.
Þó að við viljum ekki setja samasemmerki þarna á milli þá
er það staðreynd að hegðun breytist þegar báðir aðilar eru
að drekka. Allir vita að áfengi hefur slævandi áhrif á mat
fólks á aðstæðum. Það gerir ef til vill eitthvað sem það
myndi aldrei gera allsgáð. Þess vegna undirstrikum við að
óhófleg víndrykkja sé áhættuhegðun sem beri að varast."
Forvarnir í skólum
Fræðslan er ekki veigaminnsti þátturinn í starfi Eyrúnar. í
byrjun ársins tók hún þátt í samstarfsverkefni við Miðstöð í
áfengis- og fíknivörnum í tengslum við framhaldsskólana.
„Þetta var fræðsluherferð um sjálfsvíg ungmenna, áhættu-
hegðun þeirra, afleiðingar kynferðislegs ofbeldis og einnig
voru kynntar hugmyndir um forvarnarfulltrúa í framhalds-
skólum. Var fræðslan fyrir kennara, námsráðgjafa, fulltrúa
105
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 75. árg. 1999