Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1999, Blaðsíða 23

Helga Björk Eiríksdóttir
vegna nauðgunar
Nauðgun er alvarlegt mál, sérstaklega fyrir fórnarlambið og fjölskyldu þess en líka
fyrir samfélagið í heild. Dómsmálaráðherra skipaði nefnd til að kanna stöðu
nauðgunarmála. Nefndin gerði úttekt og gaf út skýrslu. Heilbrigðisþjónusta
vegna nauðgunar var í hálfgerðum lamasessi og það tók um það bil áratug að
gera almennilegar úrbætur. Vinna nefndarinnar hófst árið 1984, skýrslan kom
út árið 1989 og neyðarmóttaka vegna nauðgunar var opnuð árið 1993.
Aðdragandinn var því langur en neyðarmóttakan hefur reynst vel. Eyrún B.
Jónsdóttir, umsjónarhjúkrunarfræðingur, segir frá starfi móttökunnar.
Starfað á slysadeild
Eyrún hefur starfað við neyðarmóttökuna frá stofnun
hennar. Hún hafði unnið á slysa- og bráðamóttöku Sjúkra-
húss Reykjavíkur frá árinu 1989 og þegar neyðarmóttök-
unni var valinn staður á slysadeildinni var öllum hjúkrunar-
fræðingum boðið upp á námskeið til að undirbúa starfs-
fólkið fyrir starfsemina. Árið 1995 varð hún síðan formlega
umsjónarhjúkrunarfræðingur neyðarmóttökunnar.
Hún hefur daglega umsjón með móttökunni og er
tengiliður við þá aðila sem vinna við móttökuna. „Yfirlæknir
hér er Guðrún Agnarsdóttir, á bakvakt eru og skipta með
sér vöktum sjö læknar, fjórir lögmenn, fjórir ráðgjafar sem
eru félagsráðgjafar, sálfræðingar eða geðhjúkrunarfræð-
ingur og við erum tíu hjúkrunarfræðingarnir."
Eyrún segir að stórt skref hafi verið stigið þegar tilteknir
hjúkrunarfræðingar hófu bakvaktir því áður höfðu allir
hjúkrunarfræðingar slysadeildarinnar starfað við mót-
tökuna. „Þá gat liðið allt að eitt eða tvö ár milli þess sem
hjúkrunarfræðingur tók á móti brotaþola í nauðgunarmáli
og það var alltof langur tími. Þekkingin datt niður á milli og
fólk var óöruggt. Það skiptir til dæmis verulegu máli að
starfsfólk öðlist færni í að meðhöndla sakargögn þannig
að ekki sé hægt að rekja mistök til rangs frágangs gagna.“
Samstarf við lögregluna
Starfsemin á neyðarmóttökunni hefur í megindráttum verið
eins frá upphafi. „Við hittumst mánaðarlega fulltrúar fag-
hópanna sem koma að móttökunni. Þetta eru teymisfundir
þar sem farið er yfir málin og starfsreglurnar. Vandamál,
sem upp kunna að koma, eru brotin til mergjar og við
reynum að læra af hugsanlegum mistökum.'1
Lögreglan á fulltrúa á þessum samráðsfundum og
segir Eyrún samstarf við lögregluna vera mjög gott. „Eitt
atriðið, sem gagnrýnt var áður en móttakan tók til starfa,
var meðhöndlun og framkoma lögreglunnar við brotaþola.
Þar voru vissir fordómar í gangi en í raun endurspegluðust
almenn viðhorf fólks í framkomu þess. Fordómarnir fund-
ust líka í heilbrigðis-
kerfinu."
Það varð fljótt höfuð-
markmið að fræða alla sem
tóku þátt í starfi neyðarmóttök-
unnar. Fljótlega var farið af stað með fræðslu í Lögreglu-
skólanum. Fram kom í skýrslu nauðgunarmálanefndar að
bæta þyrfti menntun lögreglumanna og allra sem starfa við
móttöku fórnarlamba í kynferðisbrotamálum. í fræðslunni
er farið yfir starfsemi neyðarmóttökunnar og afleiðingar
nauðgana. Einnig er kynnt mikilvægi þess að sýna
brotaþolum virðingu og skilning. Þessi fræðsla hefur skilað
góðum árangri."
Að norskri fyrirmynd
Guðrún Agnarsdóttir vann með nefndinni að undirbúningi
neyðarmóttökunnar og hafði kynnt sér sambærilega þjón-
ustu erlendis. „Besta fyrirmyndin reyndist vera í Ósló,"
segir Eyrún og lýsir því hvernig móttakan er skipulögð á
slysa- og bráðamóttöku SHR. „Staðsetningin er á slysa-
deild sem er opin allan sólarhringinn. Flestir vita hvar hún
er og aðgengi er gott. Þessi þjónusta er að kostnaðar-
lausu þeim sem hana nýta og það skiptir höfuðmáli. Þjón-
ustan hefur forgang og manneskjan þarf ekki að bíða á
biðstofunni eftir þjónustu."
Eyrún telur mikilvægt að manneskjan komist strax að:
„Fyrsta viðmótið hefur mikið að segja. Að sýna skilning,
umhyggju og að trúa þolandanum skiptir öllu máli. Fyrst
tekur hjúkrunarfræðingur á deildinni á móti brotaþola og er
hjá honum þar til hjúkrunarfræðingurinn, sem er á bakvakt,
kemur. Sá hjúkrunarfræðingur fylgir honum í gegnum allan
ferilinn og upplýsir um þjónustuna. Ráðgjafi og læknir
koma fljótlega."
[ hverju felst þjónustan? „í fyrsta lagi er það læknis-
skoðun og kvenskoðun sem er aðeins fyrir manneskjuna
sjálfa. Þá er hugað að andlegu og líkamlegu ástandi,
hugsanlegu kynsjúkdómasmiti og einnig að áverkum. Það
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 2. tbl. 75. árg. 1999
103