Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1999, Blaðsíða 26

Komur á neyðarmóttöku vegna
nauðgunar 1993-1998
120t/
1. ár 2. ár 3. ár 4. ár 5. ár
félagsmálayfirvalda, fulltrúa frá Jafningjafræðslunni og fleiri.
í dag hafa námsráðgjafar oft það hlutverk að vera stuðn-
ings- og úrvinnsluaðilar fyrir nemendur sem koma til þeirra
undir öðru yfirskini."
Eyrún álítur að forvarnarfulltrúar gætu greitt götu ung-
menna með slík vandamál og veitt þeim stuðning innan
skólans. „Þetta ferli er að byrja og hefur gefið góða raun.
Við vorum með þetta átak á níu stöðum í Reykjavík og úti
á landi. Það er nauðsynlegt að halda uppi mikilli fræðslu
en við höfum hvorki fjármagn né fólk til að sinna þessu
eins vel og við vildum. Það er stefnt að því að hafa
forvarnarfulltrúa í sem flestum skólum. Við gætum þá
unnið náið með þeim.“
Námsráðgjafar og skólahjúkrunarfræðingar hafa leitað
til neyðarmóttökunnar eftir aðstoð við nemendur sem hafa
orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi og misnotkun. „Við höfum
brýnt fyrir þeim að vera vakandi fyrir einkennum sem geta
komið í kjölfar nauðgana, til dæmis breytingum á hegðun
eða jafnvel útlitsbreytingum. Krakkar breytast oft þegar
þeir byrja í eiturlyfjum og fer að ganga verr í skólanum. En
svona getur líka farið þegar þeim er nauðgað eða þau
beitt kynferðislegu ofbeldi eða misnotkun. Við höfum séð
augljós dæmi þessa hér á deildinni. Nemendur missa allan
áhuga og einkunnirnar hrapa. Þeir einangra sig frá vinum
sínum eða leita í aðra vinahópa og finnst þeir vera einskis
virði."
Nauðgun er reynsla sem grefur undan sjálfsvirðingu og
sjálfsmati þeirra sem slíkt þurfa að þola. Krökkum finnst
þeir óhreinir og þeir eigi ekki betra skilið. „Við höfum meira
að segja fengið til okkar unga krakka sem hefur verið
nauðgað og síðan hafa þeir sömu komið aftur á
slysadeildina eftir að hafa reynt sjálfsvíg. Oft þarf að
grennslast fyrir um krakka eða spyrja þá beint ef það er
grunur um nauðgun. Þess vegna skiptir fræðsla og
samráð svo miklu máli.“
Áfallahjálp
Eyrún er 45 ára og hefur starfað á slysa- og bráðamóttöku
SHR frá árinu 1989. Hún útskrifaðist frá Hjúkrunarskólan-
um áriðl 979 og starfaði í 7 ár á Landakoti. En hvaðan
kemur sérþekkingin sem augljóslega þarf til að annast
106
fórnarlömb nauðgunar? „Ég hef kynnt mér bæði orsakir
og afleiðingar kynferðislegs ofbeldis, meðferðarvinnu og
úrræði vegna þessara mála á námskeiðum. Ég hef einnig
kynnt mér áfallahjálp og starfað við hana hér. Ekki síst
hefur reynslan af starfinu og samskipti við starfsfólk,
skjólstæðinga og fleiri kennt mér mikið. Starfsfólkið hér er
vakandi fyrir því að viðhalda og auka þekkingu sína á þeim
margvíslegu viðfangsefnum sem við fáum í starfi okkar.“
Eyrún segir góða samvinnu meðal starfsfólks á
slysadeildinni. „Það er hjúkrun og vinna sem tengist því að
sinna fólki sem hefur orðið fyrir áfalli. Daglega erum við að
fást við fólk sem er í mikilli kreppu og við vinnum náið með
bæði sjúklingnum og aðstandendum hans. Stór þáttur í
starfi okkar er fræðsla og andlegur stuðningur. Við tökum
á kreppueinkennum og vísum fólki þangað sem það fær
stuðning. Við erum einnig með áfallahjálparsíma á deildinni
sem er mikið hringt í. Annaðhvort ræðum við sjálf við fólkið
og leysum úr málunum eða vísum viðkomandi á önnur
úrræði, formlega áfallahjálp eða viðtöl við prest,
sálfræðing, geðlækni eða aðila í félagsmálakerfinu. Þannig
þjálfumst við í starfi okkar.“
Líf eftir nauðgun
Það hlýtur að vera erfitt að taka á móti fólki eftir nauðgun,
fylgja því í gegnum ferlið og sjá á eftir því án þess að vita
meira um afdrif þess. Er fylgst með framgangi mála fólks
eftir 6 mánaða endurkomuna? „Við fylgjumst með öllum
kærðum málum í gegnum lögmennina. Við fáum alla
dóma og upplýsingar um málin, sem eru kærð, og hvernig
þau fara. Það er kannski sérstaða okkar hér á íslandi. Það
er náin og góð samvinna við lögregluna og við getum fylgt
málum eftir. Okkur er ekki sama hvernig þessum málum
reiðir af.“
Sálfræðiviðtölin eru að einhverju leyti miðuð við
framgang mála í kerfinu. „Ef konur þiggja sálfræðiviðtölin
reynum við að dreifa þeim yfir þann tíma sem líður frá
kæru og þar til réttarhöld hefjast. Sá tími er oft langur og
erfiður. Þegar manneskjan mætir sem vitni eftir marga
mánuði fer hún oft í sama farið. Þetta er mjög erfið reynsia:
orð hennar eru véfengd, henni finnst hún lítillækkuð og
finnst jafnvel að þetta hafi verið henni sjálfri að kenna. Sál-
fræðingurinn er því oft með tvö til þrjú viðtöl eftir réttar-
höldin til að hjálpa brotaþola."
Eyrún leggur áherslu á að eftir viðtölin tíu fari sumir í
enn frekari meðferð. „Fólk getur líka hringt hingað, talað
við ráðgjafa eða sálfræðing. Þannig reynum við að fylgja
fólki eftir eins og hægt er. Við hjálpum manneskjunni í
gegnum fyrstu skrefin eftir áfallið og styrkjum hana í þeirri
trú að viðbrögð hennar séu eðlileg. Við eflum bjartsýni á
að þetta sé reynsla sem hægt sé að lifa með. Fyrstu
viðbrögin eru oft þau að þolandanum finnst allt vera búið.
Allur hópurinn hér á neyðarmóttökunni leggur áherslu á að
manneskjan sé heil áfram og geti lifað eðlilegu lífi aftur.“
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 75. árg. 1999