Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2008, Blaðsíða 40

Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2008, Blaðsíða 40
Rósa Jónsdóttir og Sigríður Heimisdóttir, rosajons@landspitali.is NOTKUN LOFTÚÐA Flestir hjúkrunarfræðingar hafa einhvern tímann notað loftúðatæki. Hér er farið yfir hvernig á að nota slíkt tæki og hvað þarf að hafa í huga við notkun þess. Tilgangur þessarar umfjöllunar um loftúöa („friðarpípu") er að kynna helstu þætti í notkun þeirra. Uppruna friðarpípunafnsins má eflaust rekja til áhrifa lyfsins á öndun einstaklingsins. Friður færist yfir þann sem átt hefur erfitt með öndun en kemst úr þeim hremmingum við notkun berkjuvíkkandi lyfs. Útliti friðarpípu hefur einnig verið líkt við friðarpípur indíána. Loftúðanafnið er meira lýsandi þar sem úði myndast í loftknúnu kerfi. Sumir halda því fram að orðið friðarpípa sé niðrandi fyrir sjúklinginn, því mælum við með því að orðið loftúði sé notað í staðinn. Loftúði er rakaúði. Berkjuvíkkandi lyf í fljótandi formi er sett í loftúðahylki og tengt við loft í vegg. Við meðhöndlun á bráðum alvarlegum astma fullorðinna er loftúðinn hins vegar drifinn með súrefni. Hefðbundinn loftúði er með munnstykki sem andað er í gegnum. Einnig er hægt að gefa loftúða með maska eða búnaði sem tengdur er við slöngur öndunarvélar. Vernda þarf vélbúnað með rakasíu í síðarnefnda tilvikinu. Með loftúða eru fljótvirk berkjuvíkkandi lyf gefin í stórum skömmtum, þ.e. Ventolin® (beta2-agónisti) og/eða Atrovent® (andkólínerg lyf). í sjaldgæfari tilvikum eru fleiri lyf gefin á þennan hátt, s.s. Mucomyst® (slfmlosandi lyf) og Pulmicort® (steralyf). Sérstakar leiðbeiningar eru til um loftúðanotkun barna og við munum ekki fjalla um þær hér. Berkjuvíkkandi lyf eru gefin vegna sjúklegra þrenginga (teppu) í lungnaberkjum. Ýmsar orsakir eru fyrir teppunni, s.s. versnun á astma eða langvinn lungnateppa. Einstaklingurinn finnur fyrir auknum andþyngslum og hefðbundin innúðalyf gagnast ekki. Berkjuvíkkandi meðferð í loftúðaformi er hluti af fyrstu meðferð við versnun á langvinnum lungnateppusjúkdómum eða alvarlegum bráðum astma. Þegar ástand sjúklings batnar fer hann aftur að nota sín venjulegu berkjuvíkkandi innúðalyf. Ef langvarandi þörf er fyrir berkjuvíkkandi lyf í loftúða er mikilvægt að endurmeta læknismeðferð. Notkun loftúða Fyrirmæli um lyf og styrkleika lyfs skulu liggja fyrir. Meta skal kunnáttu sjúklings í loftúðanotkun. Mikilvægt er að kenna sjúklingi að nota loftúða. Sjúklingur verður að sitja vel uppréttur, best er að sitja í stól eða á rúmstokk. Hann andar lyfinu að sér í gegnum munn, rólega og án áreynslu. Með því að sitja uppréttur nær lyfið lengra ofan í lungun og kemur að meira gagni. Úði þarf að myndast í hylkinu og er honum stjórnað með loftmæli (u.þ.b. 6-8 mmHg). Til eru rafmagnsknúnar loftúðavélar sem ekki þarf að stilla sérstaklega, eingöngu að tengja og kveikja á. Venjulegur notkunartími loftúða í hvert sinn er u.þ.b. 10 mínútur. Loftúða skal gefa samkvæmt fyrirmælum, yfirleitt 3-6 sinnum á sólarhring sem og eftir þörfum. í slæmu kasti má nota loftúða með berkjuvíkkandi lyfi á allt að 15 mínútna fresti. Að lokinni lyfjagjöf skal meta áhrif lyfsins, hugsanlegar aukaverkanir og skrá. Loftúða þarf yfirleitt ekki að gefa lengur en í þrjá daga. Lyfin eru rokgjörn og skal því opna lyfjalykjuna stuttu fyrir notkun. Ef sjúklingur hefur áf einhverjum sökum ekki klárað vökvann í hylkinu eða yfirhöfuð notað hann, skal hylkið samt tæmt þar sem lyfið hefur ekki tilætluð áhrif eftir ákveðinn tíma. Algengustu aukaverkanir Ventolin: Skjálfti, höfuðverkur, hraður/þungur hjartsláttur. Atrovent: Höfuðverkur, sundl, hósti, kokbólga ásamt „paradox" berkjukrampa, munnþurrkur, truflanir á maga- og þarmahreyfingum. Pulmicort: Sveppasýkingar í munni, erting í hálsi (mikilvægt að skola munn og kok eftir notkun). Mucomyst: Berkjukrampi. Ef sjúklingur fær óþægindi af notkun loftúðans, s.s. hraðari hjartslátt eða hann finnur ekki neina bót, skal í samráði við lækni gera breytingu. 38 Tímarit hjúkrunarfræöinga - 5. tbl. 84. árg. 2008
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Tímarit hjúkrunarfræðinga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit hjúkrunarfræðinga
https://timarit.is/publication/1159

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.