FLE blaðið - 01.01.2015, Blaðsíða 18

nákvæmlega sú sama, eins og ef frádráttur vaxtagjalda hefði
verið heimill i kjölfar samruna félaganna, að teknu tilliti til þess
að mögulega myndi fyrsta rekstrarár falla utan samsköttunar,
vegna skilyrðis tekjuskattslaga um eignarhald allt árið.
Þessi ólíka skattalega meðferð kristallar veikleika tekjuskatts-
laganna að þessu leyti. Fram að þessu hefur ekki tiðkast að
skattyfirvöld leggi sérstakt mat á innbyrðis tengsl tekna
og gjalda innan samskattaðrar samstæðu, enda hefur ekki
almennt verið miðað við að gerð séu frekari skilyrði fyrir sam-
sköttun félaga en fram koma í áðurnefndri 55. gr. laganna.
Hver verður staða samsköttunar í kjölfar dóms í Toyota-málinu?
Kann ríkisskattstjóri að halda því fram að forsendur fyrir sam-
sköttun hafi brostið i einhverjum tilfellum, þó að fallist hafi verið
á beiðni um samsköttun á einhverjum tímapunkti?
Þetta eru ekki spurningar sem gott er að svara að svo stöddu,
þá er ekki gott að sjá að hvaða grundvelli þeir gætu hafnað
samsköttun, skv. framangreindu. En Ijóst má vera að gefa þarf
gaum að því við framkvæmd samsköttunar að breytingar á
rekstri þátttökufélaga kunni að valda því að forsendur fyrir sam-
sköttun eða einstaka frádráttarliðum bresti í kjölfar þeirra.
Eins er mikilvægt að því sé haldið til haga að dómsniðurstaða
Hæstaréttar hvílir á áðurnefndum forsendum og ekki verða allir
þeir sem draga vaxtagjöld frá tekjustofni í kjölfar samruna undir
þessa sömu sök felldir. Þannig er aðstaða margra ólík þeim
sem uppi voru í Toyota-málinu og því sjónarmið á lofti um að
dómafordæmið eigi ekki við í öllum þeim tilvikum sem aðilar
hafa sætt endurálagningu.
Ólögmætar úttektir eigenda
Á síðasta ári bar nokkuð á málum er varða ólögmætar úttektir
eigenda. Hafa þar skattyfirvöld og dómstólar horft nokkuð stíft
til formreglna, að því er varðar ákvörðun um arðsúthlutun, skil-
greiningu á frjálsum sjóðum og annað slíkt. Hefur það orðið
þess valdandi að úttektir, þar sem ekki hefur að öllu leyti verið
gætt að formreglum, hafa verið endurskilgreindar af hálfu skatt-
yfirvalda sem ólögmætar úttektir eigenda. Þar með ber að fara
með þær tekjur sem laun í hendi viðkomandi.
Málin hafa verið af ýmsum meiði, en eitt meginstef hefur
þó verið; að lítið hefur þýtt að malda í móinn og benda á að
smávægileg mistök við formlega afgreiðslu eða tímasetningu
arðgreiðslu verði þess valdandi að eigendur sæta oft himin-
háum skatti. Þar hefur litlu máli skipt þó að á heildina litið hafi
rekstur félagsins gefið tilefni til arðgreiðslu og enginn kröfuhafi,
eða nokkur annar sem hagsmuni hafi átt að gæta, hafi borið
skarðan hlut frá borði.
En í dómi, sem Hæstiréttur kvað upp rétt fyrir lok síðasta
árs, mál nr. 786/2013, má greina að ekki var horft eins stíft
til formsatriða er varðaði úthlutun arðs eins og í áðurnefndum
málum. Þar var ekki á ferðinni skattamál, heldur mál vegna
riftunar á arðsúthlutun á grundvelli laga um gjaldþrotaskipti
o.fl., nr. 21/1991. Byggði riftunin m.a. á því að formreglum hafi
ekki verið fylgt við ákvörðun um úthlutun arðsins og að hún
hefði verið ótilhlýðileg, með vísan til stöðu félagsins þegar arð-
greiðsla á sér stað.
í málinu þótti það engu breyta hvað varðar lögmæti ákvörðunar-
innar um arðsúthlutun að ekki hefði komið fram berum orðum
í fundargerð frá fundinum að tillaga þess efnis hafi verið gerð
af stjórn félagsins eða með samþykki hennar, sbr. 1. mgr. 101.
gr. laga nr. 2/1995 um hlutafélög. Þá var heldur ekki talið að
það hefði haft neina þýðingu að tillagan hafi ekki komið fram
í skýrslu stjórnar með ársreikningi 2006, eins og ber að gera
skv. 65. gr. laga nr. 3/2006 um ársreikninga. Var því talið að
arðgreiðslan hafi verið lögmæt og ekki talið unnt að rifta henni
á grundvelli framangreindra sjónarmiða.
Þetta gengur að einhverju leyti gegn þeim ströngu formreglum
sem beitt hefur verið í skattamálum, þar sem sambærileg
formsatriði hafa haft veruleg áhrif við mat á því hvort úttekt
telst ólögmæt við endurákvörðun skatta. Þó er rétt að gera
þann fyrirvara að hér aðeins verið að fjalla um eina afmarkaða
forsendu fyrir niðurstöðu málanna, en þær grundvallast á fleiri
en einni. Engu að síður má sjá nokkurn mun á beitingu form-
reglnanna í riftunarmálinu annars vegar og endurákvörðunar-
málum hins vegar.
Fleiri mál sem varða ólögmætar úttektir eigenda eru í farvatn-
inu og munu dómsniðurstöður næstu missera vonandi skýra
þau viðmið sem ber að beita.
Samantekt
Rýmisins vegna er staðar numið við umfjöllun um þessi þrjú
atriði. Dæmin sýna, svo að ekki verður um villst, að starfsum-
hverfi endurskoðenda og annarra sérfræðinga getur verið flókið
og aðstæður ófyrirséðar.
Allir endurskoðendur leitast vafalaust við að sýna aðgæslu í
störfum sínum, en fregnir af höfðun skaðabótamála og saka-
mála gegn endurskoðendum vegna starfa þeirra og ráðgjafar
gefur ærið tilefni til aukinnar varkárni. Á það eki síst við nú, þar
sem færa má rök fyrir því að réttarsvið endurskoðenda sæti
nokkrum breytingum.
Á sama tíma er einnig sérstök ástæða til að halda því til haga
að vegferð skattyfirvalda hefur oft byggt á veikum grunni. Sést
það best á því að skv. skýrslu fjármála- og efnahagsráðuneyt-
isins um stjórnsýslu skattamála , var það aðeins í 47% tilfella
sem yfirskattanefnd staðfesti niðurstöðu skattyfirvalda. Telji
aðilar sig sæta endurálagningu að ósekju er nauðsynlegt að láta
á það reyna. Að öðrum kosti er hætt við því að til lengri tíma
halli verulega á skattgreiðendur í túlkun og beitingu skattalaga,
enda hafi sjónarmið skattyfirvalda hlotið takmarkaðri endur-
skoðun en ella.
Gunnar Egill Egilsson
16 • FLE blaðiðjanúar2015